هر چه به روز سوم آذرماه و سر آمدن مهلت ایران و ۵+۱ برای دستیابی به توافق جامع و نهایی نزدیک می‌شویم، دنبال کردن خبرها و آگاه شدن از آنچه در پشت درهای بسته‌ی هتل تاریخی کوبورگ در مرکز شهر وین می‌گذرد، کار سخت‌تری می‌شود.
هنوز خبرنگاران، حتی موفق به دیدن چهره برخی مذاکره‌کنندگان نشدند. ده‌ها تن از اهالی رسانه‌های ایرانی و بین‌المللی که به این شهر آمده‌اند، باید در چادری که مشرف به هتل کوبورگ است بنشینند، چادری که اگر چه تنها چند قدم با هتل کوبورگ فاصله دارد، اما هیچ پنجره‌ای به بیرون ندارد.
از اظهار نظرهای رسمی هم خبری نیست. برخی مقام‌های ایرانی، گه‌گاه در بیرون از کوبورگ تنها به سؤالات خبرنگاران داخلی پاسخ می‌دهند، جواب‌هایی که بیشتر به اینکه کدام کشورها با هم دیدار کرده‌اند، ختم می‌شود. مایکل مان، سخنگوی پیشین کاترین اشتون، مذاکره‌کننده ارشد گروه ۵+۱ هم که روز سه‌شنبه را در وین سپری کرد، به بروکسل بازگشته، در نتیجه فعلاً گروه ۵+۱ سخنگویی رسمی در وین ندارد؛ در نتیجه در سکوتی نسبی مذاکرات ادامه پیدا می‌کند.
در این میان و در چنین فضایی است که تحلیلگران مختلف وارد عرصه می‌شوند. تحلیلگرانی که دسترسی بیشتری به اخبار پشت پرده مذاکرات اتمی دارند و با مذاکره‌کنندگان دیدارهایی دارند. در هفته‌های اخیر و خصوصاً از زمان آغاز دور نهایی مذاکرات هسته‌ای در وین، تحلیل‌های این افراد را شاید بتوان تنها کمکِ موجود برای درک بهتر وضعیت پیش رو قلمداد کرد.
اظهار نظرها در وین درباره چشم‌انداز مذاکرات را شاید بتوان در سه سناریو خلاصه کرد:
سناریوی اول
تنها پنج روز به پایان مهلت باقی است. در این سناریو، تحلیلگران بر این باورند که ایران و شش قدرت جهانی همچنان برای دستیابی به توافق فرصت دارند. برخی از این صاحب‌نظران معتقدند که مذاکره‌کنندگان، در طول یک سال گذشته به پیشرفت‌های مهمی دست یافته‌اند. همچنین ایران و ۵+۱ راه حل های متعددی را برای اقدامات اعتمادساز ایران در برنامه هسته‌ای‌اش از یک سو ، و همچنین اقدامات متقابل شش کشور از سوی دیگر در مقابل خود دارند.
از جمله این مسائل، ادامه غنی‌سازی اورانیوم در ایران تا سقف پنج درصد، عدم نصب سانتریفوژهای پیشرفته‌تر در طول مدت توافق و ایجاد تغییرات در تأسیسات آب سنگین اراک برای تولید پلوتونیوم کمتر عنوان شده است. همچنین توافق اخیر ایران با روسیه برای همکاری‌های هسته‌ای نیز به این فهرست افزوده شده است.
با این توصیف کسانی که باور به دستیابی به توافق جامع و نهایی دارند معتقدند که ایران و ۵+۱ به توافقی همانند توافق ژنو، دست می‌یابند (نام این توافق، سند اقدام مشترک جامع خواهد بود) و پس از آن چند هفته یا ماه، برای موضوعات توافق شده و جوانب فنی آن تلاش خواهند کرد.
سناریوی دوم
در این سناریو، ایران و ۵+۱ فرصت کافی برای دستیابی به توافق ندارند. وزیر خارجه بریتانیا از جمله کسانی است که در شامگاه چهارشنبه به این سناریو اذعان کرد و گفت که مذاکرات احتمالاً تمدید می‌شود. اگرچه مذاکره‌کنندگان در وین این موضوع را هنوز تأیید نمی‌کنند و می‌گویند موضوع مذاکرات در اتاق‌های کوبورگ، تمدید نیست.
در این سناریو، ایران و ۵+۱ به توافق جامع و نهایی تا روز سوم آذر دست نمی‌یابند. اما احتمالاً اقدامات ترغیبیِ متقابلی انجام خواهند داد تا بتوانند، مذاکرات را پس از سوم آذر ادامه دهند. اگرچه این سناریو مشکلات خود را خواهد داشت؛ از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
کنگره آمریکا در ماه ژانویه با اکثریتی جمهوری‌خواه آغاز به کار خواهد کرد که تمایل به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران دارد.
برخی مذاکره‌کنندگان از جمله کاترین اشتون، ویلیام برنز، و جیک سالیوان مدتی است که دوره مأموریتشان در این مذاکرات به پایان رسیده و هم اکنون برای به نتیجه رسیدن آن همچنان در اتاق مذاکره حاضر می‌شوند.
همچنین در ایران، خصوصاً ناظران وضعیت اقتصادی این کشور بر این باورند که دولت حسن روحانی برای پیشبرد وعده‌های خود، احتیاج به تحولی جدی در وضعیت تحریم‌های بین‌المللی دارد.
از همین رو این سناریوی دوم برای بسیاری از طرف‌های مذاکره‌کننده، بهترین گزینه نخواهد بود.
سناریوی سوم
درباره این سناریو، کمتر در وین صحبت می‌شود. در این سناریو، توافق جامع و نهایی به دست نخواهد آمد و شکست مذاکرات اعلام خواهد شد. البته که با توجه به پیشرفت‌های به دست آمده، و همچنین تبعات شکست مذاکرات، احتمال وقوع این اتفاق بسیار کمتر از دو سناریوی پیشین است؛ تبعاتی چون افزایش تحریم‌ها علیه ایران، عدم آمادگی اتحادیه اروپا، چین و روسیه، برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران، گسترش برنامه هسته‌ای ایران و خطر نظامی شدن آن، و وضعیت بی‌ثبات خاورمیانه.
در مجموع هر کدام از این پیش‌بینی‌ها، می‌تواند زیرمجموعه‌های خود را داشته باشد. مذاکرات هسته‌ای برای اطمینان یافتن جامعه بین‌المللی از ماهیت برنامه اتمی ایران، بیش از ۱۲ سال است که ادامه دارد. در مقطعی، شکست توافق ایران با سه کشور اروپایی دور از انتظار بود و در مقطعی دیگر دستیابی ایران و ۵+۱ به توافقی اولیه در ژنو. در نتیجه همچنان باید تا روز ۲۴ نوامبر، سوم آذر صبر کرد و دید، کدامیک از این سناریوها به نتیجه این مذاکرات نزدیک‌تر خواهد بود.
---------------------------------------------------------------------------------
* هانا کاویانی، خبرنگار اعزامی رادیوفردا به وین است.
