آلودگی آب آشامیدنی در پردیس تهران و برخی از شهرهای دیگر ایران و جایزه یک بنیاد غیردولتی جهانی برای خدمات محیط زیستی معصومه ابتکار، رئییس سازمان حفاظت محیط زیست، موضوع‌های اصلی این هفته مجله محیط زیست رادیو فرداست.
آلودگی آب آشامیدنی در مرکز شهرستان پردیس در شرق تهران، ده‌ها شهروند را در روز ۲۵ دی‌ماه به بیمارستان فرستاد.
مدیر روابط عمومی اورژانس کشور اعلام کرد، دلیل مسمومیت دست‌کم هزار تن در این شهر، شکستگی لوله آب است اما معاون شرکت آبفای استان تهران، آلودگی آب را تکذیب کرد.
دلایل مختلفی از سوی خبرگزاری‌ها و برخی مسوولان برای این موضوع اعلام شد از ورود مواد سمی تا شکستگی لوله آب و ورود فاضلاب به آب شهری. موضوع به جایی رسید که مدیر آبفای شرق استان تهران به همین دلیل عزل شد و سازمان بازرسی کل کشور برای بررسی موضوع یک هیات ویژه در نظر گرفت.
ابوالفضل معزی، کارشناس و پژوهشگر ارشد آب‌شناسی در شهرداری شهر آستین در تگزاس آمریکا از مشکلات ساختاری لوله‌کشی و هدایت آب در ایران می‌گوید:« لوله‌های قدیمی شهر‌ها فرسوده شده‌اند، ترک می‌خورند و بعضی وقت‌ها از درون این ترک‌ها، فاضلابی که بی‌رویه ریخته می‌شود، وارد لوله‌ها و آب آشامیدنی می‌شود. متاسفانه کنترلی در این زمینه نیست. بعضی وقت‌ها ریشه‌های اقتصادی و سیاسی هم دارد که رسیدگی نمی‌شود و وقتی هم رسیدگی می‌شود تقصیر را به گردن هم می‌اندازند و دنبال یک راه حل صحیح نمی‌گردند.»
تهدید محیط زندگی آبزیان دریای خزر و آلودگی آب دریای خزر، آلودگی آب آشامیدنی در بیجار و برخی روستاها در چالوس همچنان خبرهایی است که در روزهای گذشته بر نگرانی‌های مربوط به چگونگی سلامت آب آشامیدنی اضافه کرده است.
ابوالفضل معزی، آب‌شناس در آمریکا می‌گوید این نوع مشکلات، خطاهای انسانی هستند که به راحتی قابل پیشگیر‌ی‌اند: «طبیعی است که گاهی، فضولات انسانی و حیوانی وارد رودخانه‌ها می‌شود. رودخانه‌ها فضای بازی دارند و کسی نمی‌تواند شرایط را کنترل کند. ولی وقتی آب، از این رودخانه‌ها کشیده و وارد دستگاه‌های تصفیه کننده‌ها می‌شود آنجا انسان و متصدی، مسوول کار می‌شود. اگر در انجام آن کار سهل‌انگاری شود، عواقب بدی خواهد داشت.»
اگر اینطور که گفته می‌شود مشکلات آلودگی آب به فرد یا شخص وابسته باشد، با ﺗﺨﻠﻒ از ﻣﻘﺮرات آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از آﻟﻮدﮔﯽ آب، مصوب سال ۶۹ خورشیدی، هر فردی که باعث ورود ﻫﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﺧﺴـﺎرت ﺑـﻪ ﻣﺤـﯿﻂ زﯾﺴﺖ آﺑﺰﯾﺎن و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷـﻮد، دادﮔـﺎه ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﻦ را به دلیل داشتن مسوولیت کیفری و حقوقی ﺑـﻪ ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﻣﺤﮑﻮم ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد.
جایزه بنیاد جهانی انرژی به معصومه ابتکار
معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران جایزه افتخاری بنیاد انرژی جهانی را برای یک عمر دستاورد دریافت کرد. این بنیاد که سال ۱۹۹۹ در اتریش تشکیل شده است، می‌گوید هر سال معتبرترین جایزه زیست‌محیطی را در جهان به کسانی می‌دهد که در یک پروژه استفاده دقیق و اقتصادی از منابع را در کنار استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و پایدار» انجام داده باشند.
برندگان این جایزه جهانی در یکی از بخش‌های زمین، آتش، آب، هوا و جوانان، زیر نظر تعدادی از اعضای سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل، بانک جهانی و شورای انرژی‌های تجدیدپذیر اروپا انتخاب می‌شوند.
ولفگانگ نویمان، بنیانگذار بنیاد جهانی انرژی که جایزه افتخاری امسال را خودش در مراسمی در تهران به معصومه ابتکار داد، به رادیو فردا گفت: «او سزاوار این جایزه است چرا که برخلاف مشکلات اقتصادی فراوان در ایران، او دست از تلاش برای استفاده بهینه انرژی برنداشته است.»
مراسم اهدای جایزه به ابتکار
از دید او معصومه ابتکار بین بقیه مسوولان محیط زیستی در کشورهای در حال توسعه، یک استثناست.
معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور حسن روحانی است و در دولت یازدهم که بیش از شش ماه از عمرش می‌گذرد، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست شده است. مدتی که به گفته فعالان محیط زیست آنقدر کوتاه است که به غیر از سفرهای کوتاه و چند سخنرانی، کار تازه‌ای دراین سازمان انجام نشده است.
اما ابتکار پیشتر در دولت محمد خاتمی هم رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران بوده است. همچنین هفت سال در شورای شهر تهران فعلا بود. محمدرضا علوی اقلیم‌شناس و پژوهشگر محیط زیست در ایران از انتقادهای برخی از همکاران و محیط زیستی‌ها به فعالیت دوره قبل خانم ابتکار می‌گوید: « فعالیت‌های خانم ابتکار در دوره قبلی مدیریت‌اش بیشتر از آنکه جای تقدیر داشته باشد، انتقادبرانگیز بود. بخش بزرگی از این پروژه‌های مخربی که این روزها در رسانه‌ها، ضد آنها مطلب نوشته می‌شود، دوره تصویب‌شان همان موقع بود.»
ماجرایی که الان درباره دریاچه ارومیه گفته و شنیده می‌شود، در تمام آن هشت سالی که آن دریاچه در حال نابودی بود، کل سازمان محیط زیست تحت مدیریت ایشان، فقط یک نامه نوشته بود.»
او همچنین به دوران حضور ابتکار در شورای شهر تهران اشاره می‌کند:«او عضو فعالی در شورای شهر بود و برای محیط زیست به خصوص درباره موضوع‌هایی مثل آلودگی هوا هم تلاش می‌کردند، ولی تلاش‌هایش در حد همین عضو فعال شورای شهر محدود بود.»
بنیاد جهانی انرژی می‌گوید، انتخاب شخصیت‌های جهانی را بر اساس چند موضوع انجام می‌دهد از جمله داشتن تجربه هدفمند برای حفاظت زیست‌محیطی حداقل ۱۵ سال و تربیت نسلی برای حفاظت محیط‌زیست.
بنیانگذار این بنیاد می‌گوید، همه جنبه‌های مورد نظر این بنیاد در معصومه ابتکار بررسی شده است. ولفگانگ نویمان اما در مقابل این انتقادها درباره عملکرد معصومه ابتکار در پست‌های متفاوت‌اش می‌گوید:« طبیعی است که وقتی یک نفر یک جایزه جهانی دریافت می‌کند، بقیه در مقابل‌اش موضع می‌گیرند. اما من فکر می‌کنم کار کردن در زمینه محیط زیست در ایران به شخصیت قوی نیاز دارد و باید در چند جبهه به شکل مداوم و خستگی‌ناپذیر کار کنید. تلاش برای بهتر کردن شرایط محیط زیست در یک کشور اروپایی، بسیار ساده است و اصلا شبیه ایران نیست. اما از دید من معصومه ابتکار، از سال‌ها پیش تا امروز، مثل یک لوکوموتیو پرقدرت در این زمینه جلو می‌رود و تلاش می‌کند.»
در سال ۲۰۰۶ هم سازمان ملل متحد، از معصومه ابتکار به دلیل تلاش در سازمان حفاظت از محیط زیست ایران تقدیر کرده بود. اما محمدرضا علوی پژوهشگر محیط زیست در تهران می‌گوید:« اگر کسی جایزه‌ای می‌گیرد، قاعدتا باید این جایزه را بابت کاری یا فعالیتی افزون بر وظیفه روزمره کاری، بگیرد. کسی به واسطه اینکه رئیس محیط زیست جایی است که نباید جایزه بگیرد. یا اینکه باید در آن مسوولیت، کاری فراتر از آنچه معمول است، انجام شده باشد. مثلا بگویند اگر کسی دیگر رییس بود، اصلا امکان نداشت این کار انجام شود، ریسک بالایی انجام داده‌اند یا ایشان ابتکار فوق العاده‌ای به خرج داده‌اند ما که چنین چیزی هم نشنیده‌ایم.»
با اینکه مسئول بنیاد جهانی انرژی در روزهایی با هوایی آلوده در تهران روبه‌رو شده اما می‌گوید، در هیچ سرزمین در حال توسعه‌ای به این اندازه مردم را علاقه‌مند به مسايل محیط زیست ندیده و این می‌تواند بخشی از تلاش‌های سازمانی باشد که خانم ابتکار در کنار نهادهای غیردولتی پیاده کرده است: «برای من خیلی عجیب است که مردم در ایران، واقعا می‌خواهند کاری بکنند که به محیط زیست کمک کنند. اما به دلیل اینکه تکنولوژی مناسب به خاطر مشکلات اقتصادی در ایران نبوده، هنوز شرایط برای انجام کارهای ریشه‌ای فراهم نشده است.»
این بنیاد جایزه‌های جهانی برای توسعه پایدار را سالی یک بار به فعلان محیط زیست در سراسر دنیا هدیه می‌دهد. از فناوری‌های استفاده شده در زمینه انرژی پایدار، انرژی خورشیدی و نیروی برق آبی است که این سازمان غیر دولتی به آنها توجه ویژه‌ای دارد.
