به گزارش وبسایت «بِلینگ کَت» تصاویرشرکت ماهواره‌ای «دیجیتال گلوب»، نشان می‌دهد که ایران تلاش دارد شناور پرنده تازه‌ای را به ناوگان خود اضافه کند.
شرکت آمریکایی «دیجیتال گلوب» در تهیه تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بالا و عکس‌های هوایی شهرت دارد.
نسل جدید شناور پرنده؟
اولین عکس‌های گرفته شده این شرکت در اکتبر سال گذشته میلادی از «مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران»، واقع در ۳۷ کیلومتری غرب بندرعباس و نزدیک روستای بستانو،حاکی از تولید این شناور جدید است؛ گو اینکه سرتیپ احمد وحیدی، وزیر دفاع وقت جمهوری اسلامی ایران، در اسفند سال ۹۱ در حاشیه مراسم به‌آب‌اندازی ناو شکن جماران ۲ (یا دماوند) در بندر انزلی از رونمایی شناور پرنده جدیدی در ماه‌های اول سال ۹۲ خبر داده بود.
وبسایت «بلینگ کت» می‌گوید جدا از عکس‌های گرفته شده در ماه اکتبر که وجود این شناور پرنده را در شناوه (حوض) خشک مجتمع کشتی‌سازی یاد شده تایید می‌کند، عکس‌های بعدی نشانگر مراحل پیشرفت کار برای عملیاتی کردن آن است.
عکس‌های «دیجیتال گلوب» در ماه نوامبر نشان می‌دهد که شناور مذکور در آب قرار دارد و احتمالاً مراحل آزمایش‌های اولیه را طی می‌کند ولی آخرین عکس‌ها در ماه آوریل سال جاری حاکی از انتقال این شناور به کارگاه تولیدی مجتمع کشتی‌سازی است.
با توجه به این عکس‌ها به نظر می‌رسد که آزمایش‌ها و کارهای تکمیلی برای عملیاتی کردن این شناور ادامه دارد و پیوستن آن به نیروی دریایی سپاه پاسداران در آینده نزدیک دور از انتظار نخواهد بود- تنها نیرویی که این‌گونه شناورها را در اختیار دارد.
با استناد به عکس‌های گرفته شده، وبسایت «بلینگ کت» می‌نویسد که این شناور با طول ۱۸ متر و عرض (یا طول بال‌ها) ۱۷ متر، از نظر جثه دو برابر گونه‌هایی است که تاکنون ایران آنها را عملیاتی کرده است.
در ضمن بررسی عکس‌های برداشته شده نشان می‌دهد که شناور پرنده جدید فاقد دوربین‌های تجسسی و تیربار است و بر خلاف شناورهای پرنده موجود در نیروی دریایی سپاه که یک موتور دارد، مجهز به دو موتور است که در دو سوی بدنه آن نصب شده‌اند. به نظر می‌رسد که جدا از کابین خلبان، محلی نیز برای صندلی مسافران در نظر گفته شده است. به همین جهت امکان دارد که این شناور پرنده، با توجه به طول مناسب و پیکربندی آن، کاربرد لجستیکی و ترابری داشته باشد.
ویژگی‌های شناورهای پرنده
شناور پرنده هواپیمایی نیست که توانایی نشستن روی آب را داشته باشد. به عبارت دیگر هواپیمای آب‌نشین نیست. به عکس شناور یا قایقی است با ماهیت دوزیست که قابلیت پرواز دارد. حرکت شناور پرنده از تأثیر متقابل آئرودینامیکی بین بال‌های آن و سطح ناشی می‌شود که «اثر متقابل سطح» یا «اثر متقابل زمین» نام دارد؛ بدین معنی که پرنده با بهره‌گیری از این اثر به فاصله کمی از سطح آب و با سرعت بالا روی بالشتکی از هوا بر فراز آب می‌خزد.
«سازمان بین‌المللی دریانوردی» شناورهای پرنده را در زمره کشتی‌ها می‌داند و آنها را با توجه به قابلیت پروازی‌شان به سه گونه تقسیم کرده است. گونه اول شناورهایی هستند که پرواز آنها منوط به «اثر متقابل سطح» یا اثر سطحی است و خارج از آن توانایی عملیاتی ندارند.
گونه دوم شناورهایی هستند که می‌توان ارتفاع پرواز آنها را برای مدت محدودی تا ۱۵۰ متر به خارج از اثر متقابل زمین افزایش داد و بالاخره گونه سوم آن دسته از شناورها را شامل می‌شود که می‌توانند خارج از اثر متقابل زمین عمل کنند و ارتفاع پروازی آنها بیش از ۱۵۰ متر است.
شناورهای پرنده سپاه
شناورهای پرنده‌ای که ایران تاکنون ساخته است با توجه به طبقه‌بندی بالا، جزگونه دوم است. ایران برای اولین بار شناور پرنده باور -۱ را در سال ۱۳۸۴ ساخت و سپس نوع بهینه‌سازی شده آن را به نام باور -۲ در رزمایش پیامبر اعظم -۲ در فروردین ۱۳۸۵ به‌عنوان یک پرنده رادارگریز وارد میدان کرد و ۱۲ فروند از این شناورها را به نیروی دریایی سپاه پاسدارن تحویل داد.این شناور ۸ متر طول دارد و طول بال‌های آن (عرض آن) ۶٫۵ متر است.
سرعت باور -۲ نزدیک به ۱۸۵ کیلومتر در ساعت یعنی ۱۰۰ گره دریایی است. بر خلاف اظهارات مقام‌های سپاه، باور -۲ با توجه به پیکربندی و شکل ظاهری‌اش به ویژه مکان نصب موتور آن، خواص رادار گریزی و پنهان‌کاری ندارد -رادارگریز به این معنی که بتواند تشعشات راداری را دفع یا جذب کند و اثری از خود در صفحه رادار باقی نگذارد.
آخرین نمونه شناور پرنده ایران، باور -۴ نام دارد که در آذر ماه سال ۹۳ در نمایشگاه صنایع هوایی کیش رونمایی شد. برپایه گزارش رسانه‌های ایران، طول این قایق پرنده ۸٫۸۹ متر، عرض ۷٫۵۹ متر، حداکثر وزن برخاست ۹۳۰ کیلوگرم، سرعت آن ۱۶۰ کیلومتر در ساعت و برد مفید آن ۳۵۰ کیلومتر است. به عبارت دیگر مداومت پرواز باور -۴ نزدیک به دو ساعت و ۱۵ دقیقه است. این شناور قابلیت پرواز در ارتفاع نیم متری از سطح آب را دارد و حداکثر ارتفاع اوج‌گیری آن ۳۰ متر گزارش شده است. باور -۴ مجهز به دوربین‌های پیشرفته است و می‌تواند محموله‌ای به وزن تا ۱۳۰ کیلو گرم را حمل کند. ازاین جهت شناور پرنده مذکور توانایی آن را دارد که یک موشک کروز مانند کوثر (ضد کشتی، وزن ۱۰۰ کیلو گرم و برد ۱۵-۲۰ کیلومتر) را حمل کند، گو اینکه کارگذاری این موشک یا موشک دیگری در شناورهای پرنده ایران تایید نشده و هیچگونه تصویری نیز در این مورد انتشار نیافته است.
پیشینه شناورهای پرنده
تاریخچه شناورهای پرنده به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد ولی استفاده از آن پس از جنگ جهانی دوم مورد توجه قرار گرفت و اولین نمونه عملیاتی و موفق آن در شوروی به‌نام «اکرانوپلان» وارد میدان شد و سپس به طور گسترده‌ای در نیروی دریایی شوروی به عنوان اکرانوپلان‌های ترابری، موشک‌انداز و تجسس و نجات در پایگاهای این کشود در دریای خزر، دریای سیاه و دریای بالتیک به‌کار گرفته شد ودر واقع یکی از تسلیحات نامتعارف شوروی بود.
یک نمونه این اکرانوپلان از نوع «کا ام» که می‌توانست هزار سرباز را ترابری کند به هیولای دریای خزر مشهور بود – شناور پرنده‌ای با حداکثر وزن برخاست ۵۴۴ تن، طول ۹۲ متر، عرض ۳۸ متر، ارتفاع پرواز سطح آب ۵ تا ۱۰ متر و حداکثر سرعت ۵۰۰ کیلومتر در ساعت. اولین پرواز این شناور در سال ۱۹۶۶ در آب‌های ساحلی داغستان صورت گرفت.
با این همه بیشتر اکرانوپلان‌ها یا شناورهای پرنده در سه دهه گذشته با هدف حمل مسافر و یا استفاده‌های تفریحی ساخته شده‌اند و شرکت‌هایی در آلمان، آمریکا، استرالیا، سنگاپور، ژاپن، چین، کره جنوبی و تایوان به طراحی و تولید گونه‌های مختلف اکرانوپلان مشغولند. روسیه نیزبا احیا تولید اکرانوپلان‌ها، بر آن است که از این شناورها در سازمان مرزبانیاش استفاده کند.
برتری‌ها و کاستی‌ها
شناورهای پرنده جز سلاح‌های نامتعارف است و استفاده از گونه‌های مسلح آن با دکترین عملیاتی نیروی دریایی سپاه که مبتنی براصول حاکم بر جنگ‌های نامتقارن است، همخوانی دارد.در این رابطه، یکی ازکاربردهای این شناورهای پرنده می‌تواند اجرای حملات زنبوری و متراکم با شرکت ناوچه‌ها و قایق‌های تندرو سپاه در تنگه هرمز و آب‌های اطراف آن باشد.
به‌علاوه این وسیله دو زیستِ آبی-هوایی برای گشت‌های طولانی و پر سرعت و دفاع ساحلی ایران که ۱۵۰۰ کیلومتر ساحل در جنوب و بیش از ۸۰۰ کیلومتر ساحل در در یای خزر دارد، بسیار مناسب است. شناورهای پرنده مجهز به دوربین‌های دید در روز و شب و دستگاه‌های ارسال تصویر، می‌توانند اطلاعات گران قیمتی را در اختیار ستاد فرماندهی نیروی دریایی سپاه قرار دهند.
این شناورها به علت خزیدن در بالای سطح آب از گزند مین‌های دریایی درامان‌اند و از آنجاییکه در ارتفاع خیلی پایین پرواز می‌کنند، امکان دارد که از دید رادار پنهان بمانند و در عین حال ابزار های شنوایی زیر آبی مانند سونار نمی‌توانند حرکت آنها را ثبت کنند. هر نقطه‌ای از آب‌های ساحلی می‌تواند آغاز مأموریت این شناورهای پرنده باشد و گونه‌های شبیه باور-۴ برای برخاستن به مکانی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ متر و برای نشستن به مکانی تا ۱۰۰ متر نیاز دارند. این شناورهای پرنده پس از فرود می‌توانند خود را به‌راحتی در عوارض ساحلی پنهان کنند.
در مقابل این نقاط قوت، این شناورها نقاظ ضعف نیز دارند از جمله اینکه پرواز آنها در ارتفاع بسیار کم از سطح آب می‌تواند خطرآفرین باشد و امکان برخورد با موانع وجود دارد؛ مضافاً اینکه در صورت از کار افتادن موتور، این شناورهای پرنده توانایی کمتری برای مانور و تغییر مسیر دارند و خطر تصادم آنها با کشتی‌هایی که ممکن است در منطقه باشند، افزایش می‌یابد.
در حال حاضر هیچ نشانه‌ای از مسلح شدن باور -۲ و ۴ به موشک وجود ندارد ولی در مجموع شناورهای پرنده مسلح به موشک مزیت زیادی نسبت به هواپیماهای جنگنده ندارند، گو اینکه برای منهدم کردن هدف‌های در ارتفاع پایین و با سرعت کم، مناسب‌اند. در عین حال این شناورها در مقابل سامانه‌های ضد موشکی و هواپیماهای دشمن آسیب‌پذیرند. در حوزه حمل و نقل، شناورهای پرنده مزیت‌های فوق‌العاده‌ای دارند و در مقایسه با سایر پرنده‌ها و شناورهای اثر سطحی مانند هورکرافت (هواناو) سوخت کمتری استفاده می‌کنند.
