بررسی تراز تجاری ایران و ترکیه ظرف نیمه نخست سال جاری میلادی نشان‌دهنده این است که صادرات ترکیه به ایران ۳۰.۴ درصد افزایش داشته در حالی‌که صادرات ایران به این کشور ۳۰ درصد افت کرده است.
ایرنا، خبرگزاری جمهوری اسلامی نوشته است بخش مهمی از کاهش صادرات ایران به ترکیه ناشی از کاهش نرخ نفت در بازارهای جهانی است.
بر اساس این گزارش میزان مبادلات بازرگانی ایران و ترکیه در نیمه نخست سال ۲۰۱۵ میلادی، با بیش از ۱۶.۵درصد کاهش نسبت به دوره مشابه سال گذشته، به ۵ میلیارد و ۴۳۷میلیون و ۵۳۲ هزار دلار رسید.
افزایش ۳۰ درصدی صادرات ترکیه به ایران در حالی رخ می‌دهد که این کشور طی ماه‌های اخیر شاهد ناآرامی‌های بسیار در مرزهای خود با سوریه و عراق، مشکلات ناشی از حضور حدود یک میلیون و هفتصد هزار پناهنده سوری و به تازگی درگیری‌هایی با حزب کارگران کردستان (پ کا کا) بوده است. عواملی که می‌تواند در بازدهی اقتصادی یک کشور و همینطور صادرات یک کشور تاثیر بگذارد ولی آنطور که به نظر می‌رسد موقعیت اقتصادی ترکیه از ناآرامی‌ها تزلزلی نیافته و تراز تجاری با ایران را به نفع خود تغییر داده است.
آنچه همواره در روابط تجاری ایران با سایر کشورها حائز اهمیت است این مساله است که به گفته ولی الله افخمی راد معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت براساس آمار گمرک در سال ۹۳ همچنان سهم ایران در تراز تجاری منفی است به طوری که در این سال هرچند این روند کمی بهتر شده ولی همچنان منفی ۲.۷ میلیارد دلار بوده است.
آنچه مسلم است این است که وضعیت اقتصادی ایران در شرایط تحریم‌ها به‌گونه‌ای بود که امکان پافشاری بر سهم مشخصی در تراز تجاری را نداشت ولی آیا در قوانین اقتصادی کشورها اصول مدونی برای جلوگیری از کاهش تجاری‌شان وجود دارد و آیا ایران می‌تواند از مدل اقتصادی این‌گونه کشورها برای تببین یک سیاست تجاری که سطحج تراز تجاری در آن مشخص شده باشد استفاده کند؟ حسن منصور اقتصاددان ساکن لندن در این زمینه معتقد است؟
«داشتن تراز تجاری مثبت و منفی با یک کشور معنای خودش را دارد ولی در مجموع چیزی غیرعادی نیست. در مجموع، آنچه در درازمدت مساله است این است که باید صادرات با واردات برابری بکند. نمی‌گوییم تراز تجاری متعادل باشد برای این‌که در غیر این‌صورت تجارت امکان‌پذیر نخواهد بود. چون آنچه را می‌فروشیم به ارز می‌فروشیم و آنچه را می‌خریم هم به ارز می‌خریم در نتیجه در نهایت امر این‌ها باید با هم برابری کند و ایران با تمامی دنیا تراز منفی ندارد. ایران – البته در آمار یک ماه فروردین – با ۱۸ کشور تراز منفی و با ۳۱ کشور تراز مثبت دارد. آنچه مهم است این است که ترکیب این صادرات و واردات چیست؟ اخیرا وزیر صنعت ایران نکته‌ای را گفتند که ظاهر قضیه جالب است. یعنی گفتند ما درها را بعد از برداشتن تحریم‌ها باز نمی‌کنیم بلکه شرط می‌گذاریم که شما اگر به بازار ۸۰ میلیونی ایران دسترسی پیدا می‌کنید پس باید بازار ۴۰۰ یا ۵۰۰ میلیونی اروپا را هم برای در اختیار ما بگذارید. این نوع حرف‌ها فقط برای مصارف داخلی است برای این‌که ایران باید نشان بدهد چه کالایی را دارد که اروپا علاقه‌مند به خریدن آن باشد».
ایجاد موقعیت جدید و بهبود جایگاه ترکیه در تراز تجاری‌اش با ایران در حالی رخ می‌دهد که عدنان ییلدریم، معاون وزیر اقتصاد ترکیه، به همراه هیئت تجاری و صنعتی این کشور روز ۱۹ مردادماه با رئیس اتاق بازرگانی، صنایع ، معادن و کشاورزی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.
در این دیدار محسن جلال‌پور رئیس اتاق بازرگانی با اشاره به هدف‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری مبادلات تجاری ایران و ترکیه گفت: این هدف قابل دسترسی است و اگر تاکنون محقق نشده به این علت است که بخش خصوصی و سازمان های مربوط به دو کشور از ظرفیت‌های خود استفاده نکردند.
محسن جلال پور رئیس اتاق بازرگانی ایران با برشمردن یک سری نابرابری‌ها در روند مبادلات تجاری با ترکیه گفت احتمالاً به این دلایل ترکیه مایل به افزایش حجم مبادلات با ایران نیست و نه تنها هدف گذاری ۳۰ میلیارد دلاری مبادلات تجاری میان دو کشور با این شرایط محقق نخواهد شد بلکه از حجم فعلی نیز کمتر می شود.
اشاره جلال‌پور به بروز مشکلات و نابرابری‌هایی است که طی مبادلات کالایی در مرزهای ایران و ترکیه رخ می‌دهد از جمله این موضوع که اخیراً برای اتوبوس‌های ورودی از ایران به ازای هر اتوبوس ۱۴۰۰ دلار مطالبه می‌شود در حالی که برای اتوبوس‌های ورودی از ترکیه به ایران یک‌چهارم این میزان دریافت می‌شود ، همچنین به کامیون‌های ایرانی که از اروپا به مقصد ایران می‌آید اجازه بارگیری در ترکیه داده نمی‌شود در حالی که کامیون‌های ترک در برگشت از مسیر ایران به مقصد ترکیه بارگیری می‌کنند.
