روزهای پنجشنبه و جمعه این هفته، پایتخت آمریکا میزبان چهارمین و آخرین نشست امنیت هسته‌ای خواهد بود. این نشست که سه نشست پیشین آن در واشینگتن، سئول و لاهه برگزار شده بود، پس از آن تشکیل شد که باراک اوباما در سال ۲۰۰۹ اعلام کرد که درصدد هدایت تلاش‌های برای ایمن کردن مواد هسته‌ای در جامعه بین‌المللی است.
حال رهبران و مقام‌های ارشد بیش از ۵۰ کشور و سازمان بین‌المللی به شهر واشینگتن می‌روند تا در نشستی دو روزه، درباره تعهدات بین‌المللی در زمینه امنیت هسته‌ای تبادل نظر کنند.
آن‌طور که بنیاد کنترل تسلیحات در واشینگتن در گزارشی آورده، از جمله موفقیت‌های اصلی این نشست تاکنون نابود شدن هزار و پانصد کیلوگرم اورانیوم غنی شده در سطوح بالا، تأسیس ده‌ها مرکز آموزش و پشتیبانی و همچنین به روز شدن قوانین داخلی کشورهای شرکت‌کننده در زمینه امنیت هسته‌ای بوده است.
اما علیرغم انتظار برخی ناظران ایران که در پی توافق هسته‌ای، تمایل به بازگشت به جامعه بین‌المللی دارد، به این نشست دعوت نشده است. درباره عدم دعوت از ایران، رادیوفردا با کِلسی داونپورت تحلیلگر ارشد بنیاد کنترل تسلیحات گفت‌وگو کرده که اخیراً در مطلبی که برای شورای آتلانتیک نوشته، این دعوت نکردن از ایران را یک «فرصت از دست رفته» خوانده بود.
در پی دستیابی ایران و گروه پنج به علاوه یک به کرات ما از مقام‌های دو طرف و همچنین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره همکاری‌های هسته‌ای با ایران در پی این توافق، خصوصاً در زمینه امنیت هسته‌ای شنیدیم. حال چطور ایران به این نشست در واشنگتن دعوت نشده است؟
وقتی نشست امنیت هسته‌ای در سال ۲۰۱۰ آغاز شد، ایده اصلی این بود که بر ایمن کردن مواد هسته‌ای در بخش غیرنظامی، تمرکز جدی شود و درباره تروریسم هسته‌ای آگاهی‌رسانی شود. در آن زمان برنامه هسته‌ای ایران بسیار مناقشه‌برانگیز بود و این کشور در حال پیشرفت دادن این برنامه بود در حالیکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل متحد به دلیل نگرانی‌ها خواستار توقف آن شده بودند. درنتیجه دعوت از ایران در آن زمان تمرکز بر موضوع امنیت هسته‌ای را بر هم می‌زد. هم‌اکنون که توافق با ایران به دست آمده و این کشور در حال اجرای این توافق است، به نظرم تأسف‌آور است که تهران به این نشست نهایی دعوت نشده است چراکه موقعیت خوبی برای ایران بود که برای تقویب امنیت هسته‌ای گام بردارد. در حالیکه توافق هسته‌ای، نگرانی‌ها درباره دستیابی ایران به سلاح اتمی را برطرف کرده، اما ایران همچنان در قبال جامعه بین‌المللی و مشخصاً منطقه‌ای که در آن واقع شده، مسئولیت دارد که نشان دهد مواد هسته‌ای‌اش در مقابل تهدید و نفوذ، امن هستند.
آیا شما انتظار اینگونه موانع را در راه بازگشت ایران به جامعه بین‌المللی در زمینه هسته‌ای داشتید؟
فعالیت‌های هسته‌ای ایران بیش از یک دهه مورد مناقشه بوده و شگفت‌انگیز نیست که بازگشت این کشور به نظم بین‌المللی در زمینه اتمی، زمانبر باشد. اما این یک فرصت از دست رفته است و برنامه ریزان این نشست شاید بیش از اندازه تمایل داشتند، فهرست شرکت‌کنندگان در سه نشست پیشین حفظ شود به جای آنکه این فرصت به ایران داده شود که اقداماتی در این زمینه انجام دهد و امنیت هسته‌ای خود را تقویت کند.
خانم داونپورت آیا به نظرتان ملاحظات سیاسی در واشنگتن نقشی در این زمینه بازی کرده است؟
بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴، فهرست شرکت‌کنندگان توسعه نیافت، و این روند در سال ۲۰۱۶ ادامه یافت. وقتی این نشست برنامه‌ریزی می‌شد، هدف این بود که کشورهای کمتری در روند این نشست شرکت داده شوند تا نتایج نشست تحکیم شود و مطمئن باشند که در هر نشست پیشرفت به دست آید. اما به نظرم حتی این یک تصمیم سیاسی خوب می‌بود که با دعوت از ایران این پیام به جامعه بین‌المللی فرستاده شودکه این کشور در زمینه امنیت هسته‌ای مسئولیت داردو همچنین به ایران این فرصت داده شود تا با سایر کشورهای منطقه در این زمینه همکاری کند. بسیاری به این موضوع توجه نمی‌کنند که نیروگاه بوشهر در منطقه‌ای واقع شده که زلزله‌خیز است یا اینکه ممکن است هدف خرابکاری قرار بگیرد. و اگر اتفاقی بر این نیروگاه بیفتد تاثیری جدی بر روی همه منطقه خواهد داشت. در نتیجه فرصت دادن به ایران برای همکاری با سایر کشورهای منطقه که در این زمینه در حال اقدام کردن هستند می‌توانست یک اقدام اعتماد ساز منطقه‌ای باشد.
آیا شما از میزان تمایل ایران به شرکت در این نشست و اقدام در زمینه امنیت هسته‌ای اطلاع دارید؟
من از مقام‌های ایرانی درباره تمایل داشتن یا نداشتن نشنیدم و نمی‌دانم آیا خواستار شرکت در این نشست شده‌اند یا خیر. اما اگر به توافق هسته‌ای دقت کنیم، قدم‌های مشخصی را درباره امکان همکاری‌ها در زمینه امنیت هسته‌ای تعریف می‌کند که به نظرم نشان‌دهنده تمایل ایران به تقویت توانایی‌هایش در این زمینه است. ایران تمایل دارد که متحدان بین‌المللی در این زمینه پیدا کند تا با آنها همکاری کند و با دریافت برخی آموزش‌ها و به روز کردن تجهیزات در زمینه امنیت هسته‌ای خصوصاً در رآکتورهای فعال خود از این همکاری بهره ببرد.
