دو هفته پیش وعده داده بودیم که به حضور زنان در انتخابات مجلس دهم بپردازیم. فرنوش امیرشاهی خبرنگار سابق پارلمانی مهمان برنامه صدایی دیگر است.
خانم امیرشاهی اجازه بدهید از اینجا شروع کنیم که اساسا‌ً سهم مشارکت زنان در مجلس شورای اسلامی از ابتدا تا حالا چطور بوده؟
فرنوش امیرشاهی: از ابتدای اولین دوره مجلس شورای اسلامی تا به امروز یعنی نهمین دوره مجلس شورای اسلامی تعداد کل نمایندگان زن مجلس ۷۸ نفر بوده یعنی چیزی حدود ۴ درصد سهم نمایندگان مجلس. این تعداد البته باز کمتر است. به دلیل اینکه در بعضی از دوره‌های مجلس تعدادی از زنان برای چندین دوره متوالی نماینده بودند. بنابراین تعداد زنانی که به مجلس راه پیدا کردند تنها ۵۰ نفر بوده.
به این ترتیب با توجه به اینکه ما ۹ دوره مجلس شورای اسلامی را با بیش از ۲۸۰ نماینده پشت سر گذاشتیم به نظر می‌رسد که مشارکت زنان بسیار پایین بوده. آیا دلایل مشارکت پایین زنان تا به حال مشخص شده؟
دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد. شاید بشود گفت اولین و مهمترین دلیلش این باشد که فضای کار سیاسی در ایران فضای مردانه و پرهزینه است. این هزینه به طور حتم برای زنان بیشتر خواهد بود و زن‌ها ترجیح می‌دهند که وارد این فضا نشوند و هزینه‌ای را پرداخت نکنند. علاوه بر این نگاه غالب حکومت به پروسه مشارکت سیاسی زنان نگاهی است که ترجیح می‌دهد زن‌ها بیشتر خانه‌نشین شوند. شاهد این ادعا تنها با لوایح مختلفی است که در طول دوره‌های مختلف پارلمان آمده در حوزه زنان مطرح شده و شورای نگهبان رد کرده. طرح‌هایی مثل پیوستن ایران به کنوانسیون منع تبعیض زنان، اعزام دختران دانشجو به خارج، بیمه زنان بی‌سرپرست، و مسایلی از این دست که در شورای نگهبان رد شده است. البته بیشتر اینها به دلیل مغایرت با شرع و فقه و قانون و حتی تحمیل بودجه رد شده. بنابراین مسایل زنان و به ویژه مشارکت سیاسی زنان اولویت نظام جمهوری اسلامی تا به امروز نبوده. نکته دیگر نحوه ورود نمایندگان به مجلس است. گزینشی بودن نه حتی زنان بلکه مردان که باید از سد شورای نگهبان بگذرند. این باعث می‌شود که یک غربال دیگر انجام شود و گروه بسیار زیادی از زنان فرصت مشارکت پیدا نکنند. نکته سوم خود زنان هستند که چندان هنوز شاید موفق نشده‌اند که توانمندی‌هایشان را سازماندهی کنند و پا به رقابت‌های انتخاباتی و به عرصه قدرت بگذارند.
الان اما مسئله جدیدی دارد مطرح می‌شود. مسئله سهمیه‌بندی جنسیتی برای ورود زنان به مجلس شورای اسلامی.
طرح سهمیه‌بندی جنسیتی البته طرح جدیدی نیست. دولت‌های مختلف در دوره‌های متفاوت این طرح را اجرا کردند. از جمله در منطقه در کشور افغانستان انجام شد. بعد از خروج طالبان از افغانستان این طرح را در ولایت‌های مختلف اجرا کردند و در واقع یک تبعیض مثبتی به نفع زنان قائل شدند که بتوانند مشارکت زنان را بالاتر بیاورند. آنها را در لیست‌های انتخاباتی قرار دادند. البته با توجه به اینکه زنان واجد شرایط رای بودند. این توانایی را داشتند و باعث شد که سهم مشارکت زنان در پارلمان ۲۵ درصد بشود. حالا این طرح آمده در ایران مطرح شده که یک چنین چیزی پیاده شود که البته موافقان و مخالفانی دارد.
اینجا اشاره کنم به صحبت‌های معاون مشاور فرهنگی اجتماعی زنان که در عین حال که تایید کرد زنان باید حضور اجتماعی داشته باشند اما گفته که سهمیه‌بندی یک مدل رد شده است و هیچ کشوری این کار را نمی‌کند و ایران نباید اشتباهات صد سال گذشته اروپا را کپی کند. به نظر می‌رسد که خانم فرشته روح‌‌افزا هیچ توجهی به کشورهای همسایه ایران و تجربیاتی که آنها در حال حاضر دارند انجام می‌دهند، ندارد. اما در مورد مخالفان حرف زدید. خانم مینو اصلانی، رئیس بسیج جامعه زنان ایران، گفته بحث سهمیه‌بندی جنسیتی دخالت در نظرات مردم است که مردم ملزم باشند به خاطر جنسیت رای دهند. و به نظر خانم مینو اصلانی این موضوع با قانون اساسی مغایرت دارد و با شایسته‌سالاری و مردمسالاری دینی هم همخوانی ندارد. خانم امیرشاهی چرا اولین و جدی‌ترین مخالفان این طرح خود زنان نماینده مجلس و زنانی هستند که در هرم قدرت جمهوری اسلامی توانسته‌اند جایگاهی پیدا کنند؟
درست است که این طرح مخالفانی دارد. ولی جالب است که این را بدانید که همین الان یک طرحی در مجلس مطرح شده که شاید بتوانیم بگویید درنوع خودش بی‌سابقه بوده و از یک لحاظی می‌توانیم بگوییم که شبیه به همین سهمیه‌بندی جنسیتی است. اولین بار این موضوع را روزنامه شرق مطرح کرد، عنوان کردند که آقای علی لاریجانی رئیس مجلس به فراکسیون زنان مجلس نهم پیشنهاد دادند که در همکاری با شورای نگهبان طرحی را پیاده کنند که مشارکت زنان در پارلمان افزایش پیدا کند. بعد خانم فاطمه رهبر در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها البته دو طرح را مطرح کردند که هنوز معلوم نیست کدام یک از اینها به سرانجام برسد. یک طرحی که مطرح کردند این بود که هر حوزه‌ای که بیشتر از ۵ کرسی سهم در مجلس دارد موظف است که یک سهمش را به زنان اختصاص دهد و در این صورت مجلس ۲۵ نماینده زن خواهد داشت. ولی موضوع دیگری که مطرح شد این بود که از هر استان حداقل یک زن در لیست‌های انتخاباتی قرار بگیرد. در این صورت دست کم ۳۱ زن نماینده در مجلس خواهیم داشت. این طرحی است که مطرح شده. طرح جدیدی هم نیست. در دوره‌های قبل هم مطرح شده بود. از جمله خانم مریم بهروزی، دبیرکل جامعه زینب، که مدتی پیش درگذشتند، پیش از انتخابات مجلس نهم یک طرح مشابهی را عنوان کرده بودند که در دست بررسی است که به سرانجام نرسیده بود. البته این طرح هم معلوم نیست که چه سرانجامی خواهد داشت. هنوز در حال بحث و بررسی است و اصلا‌ً به انتخابات اسفندماه خواهد رسید یا نه.
شما گفتید که بر اساس این دو طرحی که دارد مطرح می‌شود احتمالا‌ً تعداد زنان نماینده می‌تواند ۲۵ یا ۲۸ نفر باشد. تا به حال بالاترین آمار حضور زنان ایرانی در مجلس شورای اسلامی چقدر بوده؟
رکورد دار حضور زنان در مجلس دوره پنجم بود که ۱۴ زن نماینده را داشته. جالب است که کمیسیون زنان مجلس هم در همان زمان شکل گرفت.
خانم امیرشاهی، با تمام بحث‌هایی که تا به حال پیش آمده، چقدر ممکن است سهمیه‌بندی برای حضور زنان واقعا‌ً رخ بدهد و به تصویب مجلس برسد؟
سهمیه‌بندی جنسیتی با این اسم و عنوان به نظر نمی‌آید به نتیجه برسد. این چیزی است که سابقه ۳۶ ساله گذشته نظام جمهوری اسلامی نشان داده که چندان موافق نیست که زنان فعالیت مستقل و جنسیتی داشته باشند. اصلا‌ً با نگاه برابری جنسیتی در ایران مخالفت می‌شود. از جمله اینکه آیت‌الله خامنه‌ای در جمع زنان نخبه صراحتا‌ً اعلام کردند که برابری جنسیتی و پرداختن به اشتغال زنان نگاهی کاملا‌ً غلط است و اینکه بخواهیم مسئله زن را جدا از مسئله خانواده بررسی کنیم کلا‌ً مسئله‌ای است که در تشخیص آن دچار اختلال شدیم.
خانم امیرشاهی، غیر از طرح سهمیه‌بندی جنسیتی که گفتید فعالان اصلی آن فعلا‌ً نمایندگان مجلس هستند، چه تلاش‌های دیگری برای افزایش حضور زنان ایرانی در مجلس شورای اسلامی دارد صورت می‌گیرد؟
به طور کلی در موسم هر انتخاباتی فعالان حوزه زنان وارد می‌شوند تا بتوانند سهم بگیرند از لیست‌های انتخاباتی، بتوانند نمایندگان زن در مجلس را افزایش دهند و این دوره هم از این فعالیت‌ها بی‌نصیب نبوده. از جمله اینکه خانم مولاوردی معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، نامه‌ای نوشتند به رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و از ایشان خواستند در حین بررسی سیاست‌های کلی انتخابات موضوع افزایش تعداد نمایندگان زن در مجلس و همینطور در شوراهای اسلامی شهر و روستا را حتما‌ً در نظر بگیرند. ایشان در مصاحبه‌هایی که با خبرگزاری‌ها کردند گفتند که ما پیگیر هستیم و حتما‌ً این موضوع را ادامه خواهیم داد. از سویی دیگر تشکل‌های اصلاح‌طلب هم طبق روالی که در گذشته داشتند این دوره هم فعالانه ظاهر شدند و زنان اصلاح‌طلب به دنبال این هستند که بتوانند سهمیه ۳۰ درصدی بگیرند از لیست اصلاح‌طلبان. این طور که خانم راکعی به خبرگزاری‌ها اعلام کرده در شورای هماهنگی جبهه اصلاحات موافقت شده که سهمیه ۳۰ درصدی به زنان لیست انتخاباتی داده شود. باید ببینیم که کدامیک از اینها به نتیجه می‌رسد و آیا این طرح‌ها، این لوایح و این پیشنهادها مثل تمام دوره‌های گذشته که به ثمر نرسید ناکام باقی می‌ماند یا اینکه این بار به نتیجه می‌رسد.
