روز دوشنبه ۱۱ ژوییه بن‌علی یلدیریم نخست وزیر ترکیه درخصوص رویکرد جدید دولت در سیاست خارجی بالاخص با همسایگان به نکات بسیار قابل توجهی اشاره کرده است.
وی در ضمن بیانات خود به این نکته اشاره داشته که ترکیه در بروز خصومت و ایجاد تنش با عراق، سوریه و مصر دلایل زیادی ندارد ولی برای احیای روابط با این کشور‌ها دلایل زیادی وجود دارد که باید به آن توجه شود.
دولت ترکیه بعد از سال‌ها ترجیح‌بندی در سیاست خارجی خود دچار نوسانات و مشکلات زیادی شد که عمده‌ترین بحران‌های سیاسی- اقتصادی و امنیتی خود را بعد از حادثه سقوط جنگنده روسی در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۵ تجربه کرد. در طول این مدت خسارات زیادی بر زیر ساخت‌های اقتصادی ترکیه وارد آمد و در کنار آن سیاست دو پهلویی اتحادیه اروپا نیز باعث گردید که ترکیه مروری جدی در سیاست خارجی خود داشته باشد. این امر زمانی قوت گرفت که تئوریسین اصلی سیاست خارجی ترکیه در طول سال‌های گذشته، یعنی احمد داوود اوغلو از صدارت بر کنار شد و افق جدیدی از سوی دولت نوین ترکیه با نخست‌وزیری بن‌علی یلدیریم شکل گرفت.
برای دریافت آخرین اخبار به تلگرام رادیو فردا بپیوندید
ماحصل آن را در طول هفته‌های پیش شاهد بودیم که ترکیه علاوه بر رفع تنش با اسرائیل، تلاشی عمده در عادی‌سازی مناسبات سیاسی با روسیه نیز نشان داد. به طوری که ارسال نامه رسمی و عذرخواهی رجب طیب اردوغان از روسیه و اظهار همدردی با خانواده خلبان ساقط شده و تضمین پرداخت غرامت به روسیه و خانواده آن موجب شد که مذکرات تلفنی میان اردوغان و پوتین محقق شود و مقرر است در اواخر ژوییه نیز دیدار دو جانبه میان رهبران دو کشور ترکیه و روسیه محقق شود.
در این رابطه نخست‌وزیر ترکیه بعد از ذوب شدن یخ‌های میان ترکیه و روسیه اظهار داشته بود که: «در رابطه با موضوع روسیه حق به جانب ما بوده است. اما این دلیل نمی‌شود که با کشوری برای همیشه از روی دشمنی بر بیاییم.»
متعاقب این رخدادهای مهم، دولت ترکیه هیئتی را برای عادی‌سازی و ایجاد زمینه‌های لازم برای تجدید رابطه با مصر بعد از عید فطر به قاهره اعزام داشت. گرچه سامح شکری وزیر خارجه مصر اعلام داشته است که گام‌های لازم برای ایجاد مناسبات را باید آنکارا بردارد ولی هنوز به قطع و یقین روابط به سمت عادی‌سازی حرکت نکرده است. با این حال مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، در سوم ژوییه طی مصاحبه‌ای اعلام داشت که ترکیه هیچگاه تمایلی به کاهش مناسبات با مصر نداشته و روابط اقتصادی خود با مصر را به هیچ عنوان نمی‌خواهد تقلیل دهد. زیرا در این قضیه بیش از ترکیه مردم مصر دچار زیان خواهند شد.
وی در این مصاحبه اذعان داشته است که در پلتفروم‌های مختلفی بار‌ها با همتای مصری خود دیدار کرده و تمایل هر دو طرف زمینه مناسبی برای ایجاد مناسبات خواهد بود. (درج در نشریه صباح ۳ ژوییه ۲۰۱۶)
اما مهم‌ترین قلم‌زنی در ایجاد پرتره سیاست خارجی ترکیه زمانی دیده شد که نخست‌وزیر این کشور در سخنرانی خود در آکادمی سیاسی که از سوی شعبه مرکزی حزب عدالت و توسعه در آنکارا در روز دوشنبه ۱۱ ژوییه ۲۰۱۶ برگزار شده بود، به آن اشاره کرد.
وی در این سخنرانی ابراز داشت: «ترکیه در منطقه‌ای بسیار بحرانی و سخت واقع شده است. منطقه‌ای که هنوز تسویه حساب‌های یکصد سال اخیر مرور می‌شود. همین حساب و کتاب‌ها برای ترکیه نیز صدق می‌کند... اما حوادثی که در کشورهای همسایه جنوبی ما رخ می‌دهد، به نحوی ما را نیز درگیر خود می‌سازد... متأسفانه برخی پایگاه‌های اندیشه سعی دارند ترکیه را به هر نحوی با مشکلات درگیر نمایند. ولی ما تمام تحولات را رصد می‌کنیم. از این رو سعی داریم بر میزان دوستان خود افزوده و از دشمنی‌ها بکاهیم. یکی از اهداف اصلی سیاست خارجی ما در این راستا خواهد بود.»
مهم‌ترین بخش صبحت‌های بن‌علی یلدیریم را می‌توان در رویکرد جدید دولت ترکیه در خصوص سوریه دانست. وی با اشاره به اینکه ترکیه بعد از این سعی خواهد داشت در حاکمیت صلح و دوستی در جهان فعال باشد به عادی‌سازی کشورش با اسرائیل و روسیه پرداخته و نکته مهم صحبت‌هایش را با این جمله قابل توجه‌تر کرد.
وی گفت: «ما برای بر هم زدن مناسبات و ایجاد فضای خصومت با عراق، سوریه و مصر چندان دلیلی نداریم ولی برای تجدید روابط با این کشور‌ها دلایل زیادی است که بر روی آن متمرکز هستیم.»
به نظر می‌رسد که ترکیه در این راستا بعد از ایجاد مناسباتش با روسیه در خصوص حل بحران سوریه نیز به مطابقت‌های سیاسی رسیده است و گمان می‌رود در ماه‌های پیش رو تحولات شگفت‌انگیزی در ایجاد مناسبات ترکیه با کشورهای همسایه جنوبی نیز مشهود شود. اما آیا اظهارات نخست‌وزیر ترکیه را می‌توان به منزله نشان دادن شاخه زیتون صلح به سوریه دانست؟
اگر به اظهارات شعبان دیشلی معاون حزب عدالت و توسعه چند روز پیش از عید فطر توجه کنیم که گفته بود «با ادامه سیاست نرمش تلاش خواهیم کرد که دیگر در سوریه خون جاری نشود.» و متعاقب آن باز نخست‌وزیر ترکیه در پیام عید فطر خود بیان داشته بود که «بعد از مصر سعی داریم روابط خودمان را با سوریه، عراق و ایران توسعه دهیم. وضعیت موجود در سوریه ادامه‌پذیر نیست. ایجاد روابط و عادی‌سازی با سوریه ممکن است لیکن برای رسیدن به این منظور باید هر کسی به اندازه خودش فداکاری نشان بدهد. شرکای استراتژیک، طرف‌های ائتلاف نیز باید مجبور به آن باشند که زخم خونین سوریه را مداوا کنند. تمام طرفین مجبور به درک احساس مسئولیت هستند. ما تلاش و غیرت خودمان را برای گشودن راه‌حل‌ها نشان می‌دهیم.» آن وقت در می‌یابیم که یخ‌های موجود میان ترکیه و سوریه نیز رو به ذوب شدن است.
البته پیشتر کینشاک سفیر روسیه در دمشق نیز اظهار داشته بود که با عادی‌سازی روابط میان روسیه و ترکیه، یکی از مهم‌ترین مسایل حل بحران سوریه خواهد بود.
این در شرایطی است که خبرگزاری آناتولی سه‌شنبه ۱۲ ژوییه ۲۰۱۶ اعلام کرد که نبردهای تن به تن در منطقه منبج میان تروریست‌های داعش و نیروهای ارتش سوریه با همکاری نیروهای حزب دموکراتیک سوریه در حال شکل‌گیری است و در همین حال هواپیماهای جنگنده نیروهای ائتلافی به رهبری آمریکا هم اقدام به بمباران شدید مواضع داعش کرده و بدین ترتیب راه مواصلاتی و حیاتی جرابلس و رقه که برای داعش اهمیت به‌سزایی داشته است، قطع خواهد شد.
اکنون با عدم واکنش دولت ترکیه درمقابل حملات سهمگین ارتش سوریه با حمایت نیروهای دموکراتیک کرد آن کشور به سمت غرب فرات و نزدیک شدن به بخش جنوبی شهر مهم و استراتژیک منبج که در ۴۰ کیلومتری ترکیه واقع شده است و یکی از خطوط قرمزهای دولت ترکیه محسوب می‌شد، خود نشان از چراغ سبز ترکیه در چنین شرایطی است و شاید بتواند به منزله تأییدکننده تقدیم شاخه زیتون صلح به سوریه تلقی شود.
....................................................................................................
نظر نویسنده بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.
