در ساعت ۳ بامداد روز ۱۰ تیر ۱۴۰۰، آخرین پرسنل تیپ هوایی ۴۵۵ اعزامی نیروی هوایی آمریکا به پایگاه هوایی بگرام برای همیشه این پایگاه را ترک کردند.
این اقدام به حضور حدوداً ۲۰ ساله نیروهای نظامی آمریکایی در بگرام پایان داد تا بار دیگر فرصتی برای نیروی هوایی افغانستان فراهم شود که همچون دهه‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۰ خورشیدی از این پایگاه جهت تأمین امنیت شرق و مرکز افغانستان و از همه مهم‌تر امنیت شمال شهر کابل استفاده کنند.
حال، پایگاه هوایی بگرام در کنترل نیروهای زمینی و هوایی ملی افغانستان است و هلیکوپترهای تهاجمی نیروی هوایی افغانستان می‌توانند با پرواز از آن به جای فرودگاه بین‌المللی کابل، زمان رسیدن به مواضع نیروهای طالبان در کوه‌های اطراف دره پنجشیر را در صورت بروز درگیری نظامی کاهش دهند.
به همین دلیل، به نظر می‌رسد که نیروهای طالبان بار دیگر تلاش کنند تا با حملات غیرمنتظره این پایگاه هوایی را به تسلط خود درآورد و یا دستکم تأسیسات ناوبری و فرودگاهی‌اش را در راستای غیر قابل استفاده کردنش منهدم کنند.
اهمیت پایگاه هوایی بگرام جهت استقرار هواپیماهای پشتیبانی نزدیک هوایی و تهاجمی جهت مقابله با گروه‌های شبه‌نظامی و پیکارجو در شمال کابل و به خصوص منطقه پنجشیر به سال‌های جنگ افغانستان بازمی‌گردد.
چهار ماه پس از آغاز کمک‌های نظامی اتحاد جماهیر شوروی به جمهوری دموکراتیک افغانستان، نیروهای هوابرد ارتش سرخ با اعزام به پایگاه هوایی بگرام آن را جهت استفاده نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی در مردادماه سال ۱۳۵۸ آغاز کردند و در نهایت آن را به مهم‌ترین پایگاه مورد بهره‌برداری نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی جهت مقابله با مجاهدین افغان در دره پنجشیر تبدیل کردند.
پس از جنگ نیز، نیروهای حکمتیار، احمد شاه مسعود و دوستم بر سر تسلط بر این پایگاه هوایی با یکدیگر جنگیدند.
بگرام پیش و پس از حضور نیروی هوایی شوروی
پایگاه هوایی بگرام در ۵۰ کیلومتری شمال کابل در دوران پادشاهی ظاهر شاه ساخته شد و سریعاً به مهم‌ترین پایگاه هوایی نیروی هوایی این کشور تبدیل شد. پایگاهی که محل آموزش خلبانان هواپیماهای ترابری و جنگنده نیروی هوایی افغانستان بود.
در سال ۱۳۵۷، نیروی هوایی افغانستان شش هنگ هوایی در اختیار داشت که از این میان دو هنگ در پایگاه بگرام مستقر بود. هنگ هوایی ۳۲۲ شکاری مجهز به جنگنده‌های میگ ۲۱ در چهار مدل پی‌اِف‌اِم/ اِف‌اِل رهگیر و تهاجمی و همچنین میگ ۲۱ یو و یو اِم آموزشی، به همراه هنگ هوایی ۳۵۵ شکاری-بمب‌افکن مجهز به جنگنده‌های پشتیبانی نزدیک هوایی سوخو-۷بی‌اِم‌کِی در اردیبهشت ۱۳۵۷ زمانی که انقلاب یا کودتای ثور به رهبری حزب دموکراتیک خلق افغانستان مورد حمایت شوروی رخ داد، در پایگاه هوایی بگرام مستقر بودند.
هنگ ۳۵۵ مستقر در این پایگاه با استفاده از جنگنده‌های سوخو ۷ خود در این کودتا شرکت کرد و به کاخ ریاست جمهوری افغانستان در کابل حمله کرد.
به دنبال آغاز کمک‌های نظامی اتحاد جماهیر شوروی به حکومت کمونیستی دست‌نشانده خود در افغانستان، پایگاه بگرام به علت در اختیار داشتن بیشترین تأسیسات و تجهیزات فرودگاهی و همچنین یک باند ۳۲۰۰ متری با پهنای کافی جهت برخاستن همزمان دو جنگنده مورد استفاده نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی سابق قرار گرفت.
در ابتدا در مرداد ۱۳۵۸، ۴۰۰ نفر از نیروهای هوابرد هنگ ۱۱۱ چترباز ارتش سرخ، جهت تأمین امنیت این فرودگاه به آن اعزام شدند و سپس هواپیماهای ترابری آنتونف ۱۲ حامل تسلیحات و تجهیزات نظامی شامل هلیکوپترهای ترابری میل ۸تی نیروی هوایی افغانستان در این پایگاه فرود آمدند.
به دنبال تشدید جنگ داخلی در افغانستان و لزوم مداخله نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی، در مرداد ماه ۱۳۶۱ با استقرار میگ‌های ۲۱ هنگ هوایی ۱۴۵ شکاری این نیرو در بگرام، این پایگاه به یکی از سه پایگاه هوایی مورد استفاده اسکادران‌ها و هنگ‌های شکاری مأمور به سپاه ۳۴ هوایی این نیرو در افغانستان تبدیل شد.
در حالی که مأموریت یگان‌های مستقر در پایگاه بگرام در مناطق مرکزی و شرقی افغانستان متمرکز بود، مأموریت یگان‌های مستقر در شیندند و قندهار به ترتیب در غرب و جنوب افغانستان متمرکز بود. در مجموع ۱۰ هنگ شکاری از نیروی هوایی و دو هنگ از نیروی دفاع هوایی اتحاد جماهیر شوروی در بازه‌های زمانی مختلف تا بهمن ۱۳۶۷ به این پایگاه اعزام شدند.
از میان هنگ‌های اعزامی، چهار هنگ مستقل هجومی، چهار هنگ شکاری، دو هنگ مستقل شناسایی، یک هنگ شکاری-بمب‌افکن و یک هنگ گارد شکاری از نیروی هوایی و دفاع هوایی شوروی در بازه‌های زمانی مختلف به طور کامل و یا تنها با یک اسکادران به بگرام مأمور شدند.
به عنوان مثال تصاویر ماهواره‌ای تهیه شده آمریکا نشان می‌داد در تیرماه سال ۱۳۶۳، ۱۲ جنگنده پشتیبانی نزدیک هوایی سوخو-۲۵، ۱۵ هواپیمای شناسایی تاکتیکی سوخو ۱۷اِم۳آر، و ۳۰ جنگنده میگ-۲۳اِم‌اِل‌دی در بگرام مستقر بودند. در بهمن ۱۳۶۷ و زمان خروج نیروهای روس، حدود ۴۰ فروند جنگنده سوخو ۲۵ در بگرام مستقر بود و پس از آن این پایگاه تنها مورد استفاده نیروی هوایی افغانستان واقع شد.
بگرام در طول جنگ داخلی
پس از خروج نیروهای روس از افغانستان از زمستان سال ۱۳۶۷ تا بهار سال ۱۳۶۹، ارتش افغانستان نتوانست در برابر مجاهدین افغان مقاومت کند و در نهایت با سقوط حکومت سوسیالیستی افغانستان ارتش و نیروی هوایی این کشور نیز از هم پاشید.
برخی از پرسنل نیروی هوایی این کشور به جنگ‌سالاران مجاهدین پیوستند و با استفاده از هواپیماهای به ارث رسیده نیروهای هوایی کوچک آنها را تشکیل دادند. نیروهایی که در نبرد بر علیه یکدیگر استفاده شدند. نیروهای تحت امر ژنرال عبدالرشید دوستم و احمد شاه مسعود پایگاه هوایی مزار شریف و سپس فرودگاه بین‌المللی کابل را در سال ۱۳۷۱ به تصرف خود درآوردند.
از سوی دیگر حزب اسلامی به رهبری حکمتیار که مورد حمایت پاکستان بود، نیز یک نیروی هوایی تشکیل داد. نیروی هوایی حکمتیار جنگنده‌های میگ ۲۱ در بگرام را در اختیار داشت، در حالی که دوستم از جنگنده بمب‌افکن‌های سوخو ۲۲ در کابل استفاده می‌کرد.
در ۲۲ دی ۱۳۷۲، یک جنگنده رهگیر میگ ۲۱ نیروی هوایی حزب اسلامی از بگرام دو سوخو ۲۲ نیروی هوایی دوستم را که از کابل به پرواز در آمده بودند، روی شهر ساقط کرد که منجر به کشته شدن یکی از خلبانان آن شد.
پس از آن دوستم دستور بمباران پایگاه هوایی بگرام را با هشت فروند سوخو ۲۲ داد. از میان هشت خلبان، تنها یک نفر به دوستم وفا کرد و هفت خلبان دیگر به نیروی هوایی حکمتیار پناه بردند و در شینداد و بگرام نشستند و تنها خلبان باقیمانده به پایگاهش بازگشت.
پس از مدتی، پایگاه هوایی بگرام به تصرف نیروهای احمد شاه مسعود در آمد. اما دیری نپایید که در سال ۱۳۷۴، طالبان با حمایت پاکستان موفق به اشغال کابل و متعاقباً پایگاه هوایی بگرام شد و هر آنچه از جنگنده‌های میگ ۲۱ و سوخو ۲۲ به همراه سایر هواپیماها و هلیکوپترهای ترابری در این پایگاه و همچنین فرودگاه‌های دیگر چون کابل مانده بود، به تصرف طالبان در آمد و جهت تشکیل نیروی هوایی‌شان مورد استفاده واقع شد.
نیروی هوایی دوستم در سال ۱۳۷۶ با فرار و پناه بردن آخرین سه خلبان جنگنده سوخو ۲۲اش به طالبان منحل شد. سرنوشت نیروی هوایی احمد شاه مسعود هم تا حدودی مشابه بود و شماری از خلبانانش نیز به او خیانت کرده و به طالبان پیوستند.
تا سال ۱۳۷۷، تنها ۱۰ درصد از قلمروی افغانستان و تعداد انگشت شماری هواپیمای ترابری و هلیکوپتر تهاجمی و ترابری در خدمت نیروی هوایی ائتلاف شمال به رهبری احمد شاه مسعود باقی ماند. هلیکوپترها و هواپیماهایی که با وجود کمی تعدادشان در عملیات‌های مختلفی بر علیه طالبان شرکت کردند و امکان آزادسازی پایگاه هوایی بگرام و ۴۰ فروند هواپیمای از رده خارج آن شامل تعداد انگشت‌شماری میگ ۲۱ را برای نیروهای ائتلاف شمال در سال ۱۳۷۸ فراهم کردند.
اما آزادسازی بگرام تنها دستاورد نیروهای تحت رهبری احمد شاه مسعود بود. یک سال پس از آن، طالبان موفق به بازپس‌گیری پایگاه هوایی بگرام از نیروهای احمد شاه مسعود شد. پایگاهی که تبدیل به بزرگترین قبرستان هواپیماهای سابق نیروی هوایی افغانستان شده بود.
با حمله ائتلاف به رهبری آمریکا و شکست طالبان، نبرد داخلی بر سر تسلط بر فرودگاه یا پایگاه هوایی بگرام بین طالبان و ائتلاف شمال به پایان رسید، اما حال با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، فرماندهان طالبان بار دیگر رویای تصرف پایگاه هوایی بگرام را در سر می‌پرورانند، زیرا تسلط آنها بر این پایگاه می‌تواند به کلیدی برای فتح کابل توسط نیروهای افراطگرای آن تبدیل شود.
آنها با این هدف، تنها چند ساعت پس از خروج نیروهای آمریکایی دست به حمله‌ای نامنظم و ناموفق به این پایگاه زدند. حمله‌ای که توسط نیروهای اردوی ملی افغانستان که حال کنترل این پایگاه را بر عهده دارند، دفع شد.
