«فریدم هاوس» که وضعیت آزادی‌های مدنی در سرتاسر جهان را رصد و ارزیابی می‌کند، در گزارش سال ۲۰۲۴ خود اعلام کرد که سال گذشتهٔ میلادی وضعیت آزادی در جهان برای هجدهمین سال متوالی رو به افول گذاشت.
براساس این گزارش که پنجشنبه ۱۰ اسفند متن کامل آن با عنوان «آزادی در جهان ۲۰۲۴: تشدید آسیب‌های انتخابات معیوب و درگیری‌های مسلحانه» منتشر شد، آمده که حقوق سیاسی و آزادی‌های شهروندی در ۵۲ کشور که یک پنجم جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، وخیم‌تر شده است.
تقلب‌های انتخاباتی، جنگ داخلی و حملات به تکثرگرایی (همزیستی مسالمت‌آمیز افراد با آراء مختلف سیاسی، مذهبی یا هویت قومی) از عوامل مهم و اثرگذار در این افول جهانی هستند.
در رتبه‌بندی این گزارش، ایران با «رژیمی مستبد» همچنان یکی از ۵۶ کشور «غیرآزاد» دنیا از میان ۱۹۵ کشور است.
براساس این گزارش، نزدیک به ۳۸ درصد جمعیت جهان هم‌اکنون در کشورهایی زندگی می‌کنند که غیرآزاد هستند، ۴۲ درصد در کشورهای تا حدودی آزاد و تنها ۲۰ درصد در کشورهای آزاد زندگی می‌کنند.
مایکل آبراموویتز، رئیس فریدم هاوس، در بیانیه‌ای که همراه با این گزارش منتشر شد، گفت: «آزادی جهانی در سال ۲۰۲۳ گام بزرگی به عقب برداشت. جهان در سال ۲۰۲۴ با آزمون حیاتی دیگری روبه‌رو خواهد شد، زیرا میلیاردها نفر به پای صندوق‌های رأی می‌روند و درگیری‌های مسلحانه مختلف، ازجمله در اروپای شرقی، قفقاز جنوبی و خاورمیانه، همچنان حقوق اساسی شهروندان را نقض خواهد کرد».
به‌گفتهٔ رئیس فریدم هاوس، «اگر دموکراسی‌ها به این چالش‌ها واکنش نشان ندهند، آزادی‌های بنیادین جمعیت بیشتری از جهان در سال‌های آتی زیر سؤال خواهد رفت که در نهایت بر صلح، رفاه، امنیت و آزادی همگانی تأثیر خواهد گذاشت».
آقای آبراموویتز با این حال تصریح کرد که «به‌رغم موانع سهمگینی که وجود دارد، اما مردم در هر نوع فضای سیاسی به مبارزه برای پاسداشت حقوق و کرامت خود و تزریق امید حتی در سخت‌ترین شرایط ادامه می‌دهند».
فریدم هاوس یک سازمان غیرانتفاعی و غیرحزبی است که در زمینهٔ ایجاد جهانی آزاد برای همگان فعالیت می‌کند. این سازمان که مقر آن در ایالات متحده آمریکا است، اطلاع‌رسانی به جهانیان دربارهٔ تهدیدها علیه آزادی، بسیج برای اقدام جهانی و پشتیبانی از مدافعان دموکراسی را پیگیری می‌کند.
نکات مهم گزارش ۲۰۲۴
- مشکلات وسیع در ارتباط با انتخابات، ازجمله خشونت و تقلب، موجب پسرفت حقوق اساسی و آزادی‌ها شده است. در کشورهایی چون کامبوج، گواتمالا، لهستان، ترکیه و زیمبابوه رهبران حاضر در قدرت تلاش کردند تا رقابت‌های انتخاباتی را کنترل کنند، مخالفان سیاسی خود را منکوب کنند یا روز بعد از انتخابات مانع به قدرت رسیدن آن‌ها شوند. چنین تلاش‌هایی مشخصاً نتوانست مانع ایجاد تغییر در دولت‌های گواتمالا و لهستان شود.
- درگیری‌های مسلحانه و تهدیدات ناشی از تهاجم اقتدارگرایانه موجب شده است که جهان ناامن‌تر و کمتر دموکراتیک باشد. در گوشه‌وکنار جهان، درگیری‌های خشونت‌آمیز- اغلب به‌واسطه تهاجم اقتداگرایانه - منجر به مرگ، ویرانی و به مخاطره افتادن آزادی شده است. تهاجم همه‌جانبهٔ روسیه به اوکراین برای دومین سال ادامه یافت مه حقوق اساسی در مناطق اشغالی را بیشتر دچار افول کرده و در خود روسیه نیز سرکوب شدیدتر را به همراه آورده است. غیرنظامیان در آتش جنگ داخلی ناشی از کودتای نظامی سال ۲۰۲۱ در میانمار و درگیری شدید بین جناح‌های نظامی و شبه‌نظامی رقیب در سودان می‌سوزند.
- انکار حقوق سیاسی و آزادی‌های مدنی در قلمروهای درگیر خشونت موجب افول آزادی در کشورهای مختلف ازجمله برخی دموکراسی‌ها شده است. سرکوب در قلمروهای درگیر عمدتاً از سوی رژیم‌های استبدادی صورت می‌گیرد، اما دولت‌های اسرائیل و هند که از طریق دموکراتیک انتخاب شده‌اند نیز در نقض حقوق اساسی شهروندان در کرانهٔ باختری و نوار غزه، و در کشمیر تحت حاکمیت هند دست داشته‌اند.
- ناگورنو- قره‌باغ بیشترین افول را در زمینهٔ وضعیت آزادی داشته است. این قلمرو پس از این‌که ۱۲۰ هزار جمعیت قومی ارمنی آن در نتیجه فشار ارتش جمهوری آذربایجان مجبور به ترک خانه و کاشانهٔ خود شدند، رتبهٔ آن ۴۰ پله سقوط کرد. نیجر در جایگاه بعدی قرار دارد که به‌دنبال کودتای نظامی و سرنگون کردن دولت منتخب دموکراتیک در ماه ژوئیه، ۱۸ رتبه تنزل کرد. دیگر موارد تنزل سال ۲۰۲۳ متعلق به تونس (پنج رتبه تنزل)، پرو (چهار رتبه تنزل) و سودان (چهار رتبه تنزل) است. یک کشور و یک قلمرو به‌طور کلی جایگاه خود را در زمینه وضعیت آزادی از دست دادند: اکوادور از یک کشور آزاد به نسبتاً آزاد تبدیل شد و قلمرو ناگورنو قره‌باغ از وضعیت نسبتاً آزاد به غیرآزاد سقوط کرد.
- در این جدول، فیجی شاهد بیشترین بهبود بود و توانست هفته پله صعود کند. تایلند با شش پله جهش در رتبهٔ بعدی است که مرهون انتخابات نسبتاً رقابتی در این کشور است که منجر به پیروزی چشمگیر مخالفان در پارلمان شد، اگرچه نیروهای غیرمنتخب، حزب مخالف پیشرو را از تشکیل دولت بازداشتند. دیگر پیشرفت‌های پارسال در زمینهٔ آزادی را کشورهای لیبریا و نپال هرکدام با چهار پله صعود رقم زدند. یک کشور توانست وضعیت خود را به‌طور کلی بهبود ببخشد: تایلند بر اساس رتبه‌بندی جدید، جایگاه خود را از یک کشور غیرآزاد به نسبتاً آزاد تغییر داد.
- کثرت‌گرایی مورد تهاجم است اما به‌عنوان یک منبع قدرت برای همهٔ جوامع باقی مانده است. طرد کثرت‌گرایی (همزیستی مسالمت‌آمیز افراد با آراء مختلف سیاسی، مذهبی یا هویت قومی) از سوی رهبران اقتدارگرا و گروه‌های مسلح در کل موجب سرکوب، خشونت و افول شدید آزادی در سال ۲۰۲۳ شده است. این روندها در سال جاری که از نظر انتخابات مهم است، محیطی نامطلوب ایجاد می‌کند. اما نیروهای دموکراتیک با تقویت تنوع، احترام به دگراندیشی و ایجاد ائتلاف‌های بین‌المللی در پشتیبانی از هنجارها و ارزش‌های خود، همچنان می‌توانند افول طولانی‌مدت در روند آزادی جهانی را معکوس کنند.
- در بیش از یک دههٔ اخیر، بسیاری از دموکراسی‌ها از مسئولیت خود به‌عنوان مباشر نظام بین‌الملل شانه خالی کرده‌اند و در محکوم کردن کودتا، تلاش برای حل مسالمت‌آمیز درگیری‌ها و جلوگیری از سرکوب وحشتناک درکشورهایی مانند افغانستان، چین، ایران و روسیه شکست خورده‌اند.
- دولت‌های دموکراتیک باید توانایی رژیم‌های استبدادی در دور زدن تحریم‌ها را محدود کنند. تحریم‌ها به‌تنهایی سازوکار کافی برای تضمین پاسخگویی کامل نیستند، چون رهبران و دولت‌های تحت تحریم اغلب می‌توانند با ایجاد شبکه‌هایی از شرکت‌های صوری، پنهان کردن پول در حساب‌های متعلق به همکاران و همکاری با دیگر اقتدارگرایان از تحریم‌ها فرار کنند. برای مثال، رژیم‌های کشورهایی مانند روسیه و ایران، به‌رغم مواجهه با تحریم‌های گسترده و هدفمند، در سال ۲۰۲۳ به صادرات نفت و دستیابی به تسلیحات ادامه دادند.
-
با استفاده از گزارش فریدم هاوس و وب‌سایت رادیوفردا؛ ک.ر/ر.ش
