هواپیمایی ملی ایران هما پیش از لغو تحریم‌ها با مشکلات بسیاری روبرو بود مشکلاتی که با تشدید تحریم از سال ۱۳۹۰ وارد فاز جدیدی شده و تا تعطیلی این شرکت پیش رفته بود اما این شرکت حالا پس از لغو تحریم در حال خرید و تحویل هواپیمای جدید است و با تغییر مدیرعامل تجدید ساختار را شروع کرده است اما این شرکت از کجا به کجا رسیده است و چه آینده‌ای دارد؟
بتازگی فرهاد پرورش مدیر عامل پیشین ایران ایر جای خود را به اولین مدیر زن هما یعنی فرزانه شرف بافی داده است. فرزانه شرفبافی دارای دکتر هوا فضا از دانشگاه صنعتی شریف است و بسیاری امید دارند با آمدن وی به عنوان یکی از متخصص‌ترین مدیران هوایی ایران شرکت ایران ایر متحول شود.
فرهاد پرورش مدیر عامل سابق ایران ایر در مراسم تحویل پست خود به فرزانه شرف بافی برای اولین بار به تشریح مشکلات تحریم ایران ایر پرداخته است مشکلاتی که تا تعطیلی این شرکت هم پیش رفته بود.
به گزارش ایسنا فرهاد پرورش گفته است: «در طول سال‌های تحریم ایران ایر با مشکلات و معضلات بسیار زیادی روبرو بود که تنها یکی از آن‌ها بحث جلوگیری از سوخت‌رسانی به هواپیماهای این شرکت در طول تحریم بود. ما برای آنکه ثابت کنیم تحریم‌ها بی‌اثر هستند و ایران‌ایر به کار خود ادامه می‌دهد، برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای کردیم که تنها یکی از آن‌ها اجرایی کردن بیش از ۴۵۰۰ برنامه پروازی بود تا مسیرهای بین‌المللی ایران‌ایر پا برجا بماند. با توجه به اینکه هزینه هر پرواز برای هما تقریبا ۲۰ هزار دلار تخمین زده می‌شود در طول این سال‌ها حدود ۹۰ میلیون دلار هزینه شد.»
با تشدید تحریم‌ها در سال ۱۳۹۰ بیشتر شرکت‌ها از فروش سوخت به ایران ایر در جهان خودداری می‌کردند.
فرهاد پرورش مدیر عامل سابق ایران ایر دراین باره گفته است: «ما برای معامله با معدود فرودگاه‌های باقی مانده مجبور بودیم که پول نقد جابجا کنیم و این در حالی بود که بانک مرکزی در سال‌های قبل توان تهیه یورو نداشت و ایران‌ایر برای هر یک از برنامه‌های خود باید پول نقد از محل‌های متفاوت تهیه می‌کرد تا بتواند پروازهای خود به مقاصد اروپایی را ادامه دهد. در روز چهارم اکتبر سال ۲۰۱۰ مدیرکل یاتا در تماسی تلفنی ناگهان به من اعلام کرد که از فردا تمام حساب‌های ایران ایر در سطح جهان بسته خواهد شد و هر چه تقاضا کردیم تا لااقل یک هفته به ما مهلت دهند تا پول‌های خود را خارج کنیم، این امکان فراهم نشد. با افزاش تحریم‌های بانکی ۶۰ حساب ایران ایر در فضاهای بین‌المللی بسته شد و با تحریم جدید در حوزه سوخت و می‌عانات گازی عملا خیلی از فرودگاه‌ها سوخت‌رسانی به ایران ایر را از دستور کار خود خارج کردند. ما برای سوخت‌گیری در اروپا به یورو نیاز داشتیم و این در حالی بود که بانک مرکزی یورو نداشت و به ما می‌گفت ریال عمان دریافت کنیم تا این پول را در بازارهای جهانی تبدیل به یورو کنیم. در این مدت بسیاری از فرودگاه‌ها اعلام کردند که سوخت‌رسانی به ما را متوقف خواهند کرد و برای مدتی تنها یک فرودگاه در پراگ به ایران ایر سوخت می‌داد.
فشار‌ها تا حدی زیاد بودکه حتی سفیر آمریکا به یکی از شرکت‌های تایلندی گفته بود در صورتی که سوخت‌رسانی به ایران ادامه پیدا کند، سهام خود را از این فرودگاه بیرون خواهند کشید. ما در این مدت برای پر کردن باک هر هواپیما و انجام پرواز به ۲۰ هزار دلار هزینه احتیاج داشتیم و این در حالی بود که بسیاری از فرودگاه‌ها به ما اجازه حمل بیشتر از ۱۵ هزار دلار پول نقد نمی‌دادند. در این مدت ما مجبور بودیم برای جابجایی تنها یک قطعه کوچک هواپیماهای پهن‌پیکر خود را به پرواز وا داریم که این مسئله هزینه‌های بسیار بالایی را به شرکت تحمیل کرد.»
پس از توافق اولیه هسته‌ای شرکت بوئینگ برای اولین بار حاضر شد برخی قطعات یدکی را به ایران ایر برساند و برخی از هواپیما‌ها و موتور‌ها را که از نظر ایمنی دچار مشکل حاد بودند در تعمیرگاه‌های خود خارج آمریکا تعمیر کند.
فرهاد پرورش مدیر عامل سابق ایران ایر درباره توافق هسته‌ای هم گفته است: «همزمان با شروع مذاکرات هسته‌ای وزیر راه و شهرسازی بنده را به عنوان نماینده این بخش در مذاکرات معرفی کردند تا در کنار دکتر ظریف و دیگر مسئولان بخش کوچکی از کار را در این حوزه پیگیری کنیم. پس از برجام نیز دو سال کار شبانه روزی در تمام روزهای سال صورت گرفت تا به قراردادهایی نهایی برسیم. تنها حجم یکی از قراردادهای ما ۹۰۰ صفحه است و این گستردگی کار در طول ماه‌های گذشته را نشان می‌دهد.»
چند ماه پیش از توافق هسته‌ای مذاکرات ایران ایر در نمایشگاه هوایی پاریس با ایرباس و بوئینگ برای خرید هواپیما شروع شد. در نهایت ایران ایر با هر دو شرکت به بزرگ‌ترین توافق صنعت هوایی دست یافت. این قرار داد‌ها حتی از زمان شکوه ایران ایر هم بزرگ‌تر هستند.
شرکت ایران فعلا قرار داد خرید ۸۰ فروند هواپیما از بوئینگ، ۱۰۰ فروند از ایرباس و ۲۰ فروند از‌ای تی آر را نهایی کرده است. هواپیماهای‌ای تی آر کوتاه برد، و ۵۰ فروند از مدل‌های بوئینگ (مدل ۷۳۷) باریک پیکر و میان برد هستند. ۴۶ فروند از هواپیماهای قرار داد ایرباس هم باریک پیکر سری ۳۲۰ است. این نشان می‌دهد در خرید‌های جدید این شرکت که شامل ۲۰۰ فروند می‌شود ۱۱۶ فروند یعنی ۵۸ درصد خرید غیر پهن پیکر و ۴۲ درصد پهن پیکر هستند. ارزیابی‌های انجام شده نشان می‌دهد این شرکت به عنوان هواپیمای ملی ایران با توجه به نیاز‌های ایران باید نسبت ۴۰ درصد پهن پیکر و ۶۰ درصد باریک پیکر را برای خرید هواپیما در نظر بگیرد. این شرکت مذاکرات گسترده‌ای هم با شرکت می‌تسوبیشی برای خرید جت‌های منطقه ای انجام داده است این هواپیما‌ها ۸۰ تا ۱۰۰ نفره هستند.
ایران‌ایر با ایرباس مدل ۳۵۰ و با بوئینگ ۷۷۷ تمامی مسیر‌ها در کره زمین را می‌تواند تحت پوشش خود در آورد. با خرید این دو مدل ایران‌ایر در مجموع ۴۶ فروند هواپیمای فوق دور برد خواهد داشت.
با خرید‌های جدید شرکت ایران‌ایر به‌نظر می‌رسد یک ناوگان ترکیبی از مدل‌های گوناگون از شرکت‌های مختلف درنظر گرفته شده تا با توجه به ماموریت چندگانه این شرکت، بهترین حالت پوشش برای این شرکت رخ دهد.
گذشته از ضعف ناوگان هوایی که با خرید‌های و قرار داد‌های فعلی (در صورت ایجاد نشدن تحریم‌های جدید یا بازگشت تحریم‌های قبلی) اصلاح خواهد شد ایران ایر با ضعف‌های جدی دیگری هم رو برو است.
یکی از نقاط قوت ایران ایر خلبان‌های زبده و کترینگ مناسبش است اما با آمدن هواپیماهای جدید این شرکت به تعداد زیادی کادر پروازی جدید نیاز دارد از طرفی روش‌های خدمات رسانی این شرکت هم بسیار قدیمی شده است روش‌های فروش و بازاریابی این شرکت تاریخ گذشته و برخی به ۴۰ سال قبل باز می‌گردند. این شرکت همچنان بگونه‌ای بلیت می‌فروشد که گویی در دهه ۵۰ شمسی قرار دارد.
بدنه عملیاتی شرکت ایران ایر با راندمان پایینی کار می‌کند و این شرکت به دلیل بازدهی پایین به بسیاری از شرکت‌های داخلی و خارجی بدهی‌های سنگینی دارد.
تغییر مدیر عامل ایران هم در همین راستا رخ داده است. فرزانه شرفبافی فعلا به عنوان سرپرست ایران ایر مشخص شده است. او اولین زنی در ایران است که در صنعت هوایی توانسته به چنین جایگاهی دست یابد. گذشته از زن بودن مهم‌ترین نکته مثبت تحصیلات مرتبط و تجربه کاری وی در صنعت هوایی ایران است وی دارای تحصیلات دکتری هوا فضا است.
او عضو هیات مدیره هما بوده است و همچنین مسئولیت‌هایی مانند مدیرکل پژوهش و بهسازی منابع انسانی هما، ریاست مرکز آموزش و بهسازی منابع انسانی هما، ریاست ارشد تضمین کیفیت در مهندسی و تعمیرات هما و همچنین دبیری انجمن علمی حمل‌ونقل هوایی کشور را در کارنامه خود دارد.
با این همه وی اگر به سمت مدیر عامل ایران ایر مشخص شود راه بسیار سختی در پیش رو دارد. شرکت ایران ایر با خرید هواپیماهای جدید می‌تواند کاملا متحول شود و مانند خطوط هوایی کشور‌های اطراف ایران مانند امارات ایر و ترکیش ایر می‌تواند در آمد‌های فراوانی را برای ایران بدست بیاورد. هم اکنون سالانه ایرانیان بیش از سه میلیارد دلار خرج خرید بلیط از شرکت‌های هوایی خارجی می‌کنند از طرفی با گسترش ترانزیت و سفر‌های گردشگری به ایران این شرکت می‌تواند به چندین میلیارد دلار فروش سالانه دست یابد.
بزرگ‌ترین مشکل برای رسیدن به این هدف گذشته از مشکلات پیرامونی مانند ضعف ساختاری فرودگاهای ایران یا مقررات سخت گیرانه برای مسافران، بحث فروش بلیت از راه اینترنتی و با کارت‌های بین المللی است.
نقطه ضعف بزرگ بعدی ضعف در بازاریابی و فروش است. مشکل بزرگ دیگر ایران ایر به مدیران تحمیل شده و یا مدیرانی با تفکرات قدیمی در این شرکت باز می‌گردد.
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی به فرزانه شرفبافی مدیر جدید ایران ایر گفته است: «هدف ایران ایر باید جلب رضایت مشتریان باشد. علیرغم اینکه نوسازی ناوگان در طی زمان انجام خواهد شد، هما باید به دستورالعمل حقوق مسافر وفادار و تمامی تلاش خود را در جهت کمینه کردن تاخیر‌ها و عرضه بر‌ترین خدمات به مشتریان بکار گیرد. نهایتا بر‌ترین شاخص موفقیت هما میزان رضایت مشتریان آن است.»
