آمارهای رسمی ایران در میانهٔ آلودگی شدید هوا و کمبود انرژی، حاکی از اوج‌گیری صادرات سوخت‌های نسبتا پاک و جهش مصرف داخلی سوخت بسیار آلاینده «مازوت» در کشور است.
یک سند رسمی وزارت نفت که به دست رادیو فردا رسیده است نشان می‌دهد که مصرف مازوت در کشور طی هفت ماهه امسال ۵۲ درصد جهش کرده و طی این مدت مجموعاً بیش از ۵.۵ میلیارد لیتر مازوت در کشور مصرف شده است.
دقیقاً مشخص نیست از ابتدای آبان‌ماه تاکنون وضعیت مصرف مازوت در کشور چگونه بوده، اما مصرف این سوخت که عنوان آلاینده‌ترین سوخت فسیلی را یدک می‌کشد، در فصول سرد سال به خاطر کمبود گاز، دو برابر فصول گرم است.
نکته مهم‌تر این‌که، بر اساس سند یاد شده، دولت در حالی دست به افزایش چشمگیر مصرف مازوت زده که صادرات سوخت‌های پاک‌تر مانند گاز طبیعی، گاز مایع (ال‌پی‌جی) و نفت سفید را به شدت افزایش داده و مصرف داخلی آن‌ها را کاهش داده است.
وضعیت محصولات نفتی
اگرچه جمهوری اسلامی ایران هیچ آمار رسمی از وضعیت صادرات گاز، پاک‌ترین سوخت فسیلی، منتشر نکرده، اما آمارهای رسمی ترکیه نشان می‌دهد که واردات گاز این کشور از ایران در ۱۰ ماهه سال ۲۰۲۴ حدود ۴۷ درصد جهش داشته و به ۵.۸ میلیارد متر مکعب رسیده است.
این میزان گاز، معادل کل مازوت مصرفی کشور طی هفت ماهه سال جاری خورشیدی بوده است.
ایران به اندازهٔ ترکیه، صادرات گاز طبیعی به عراق نیز دارد اما هنوز آمار رسمی تازه‌ای در این زمینه منتشر نشده است.
گاز مایع، بعد از گاز طبیعی، پاک‌ترین سوخت فسیلی است. این گاز عمدتاً ترکیبی از گازهای بوتان و پروپان است؛ همان سوختی که در کپسول‌های زردرنگ در مناطق محروم و فاقد لوله‌کشی گاز، برای استفاده منازل فروخته می‌شود.
یک چهارم گاز مایع ایران از پالایشگاه‌های گازی و بقیه از پالایشگاه‌های نفتی تولید می‌شود.
داده‌های سند وزارت نفت نشان می‌دهد که تنها تولید گاز مایع پالایشگاه‌های کشور در هفت ماهه ابتدایی سال جاری خورشیدی ۱۹ درصد رشد داشته، در حالی که توزیع آن برای مصرف داخلی ۱۵ درصد افت کرده است.
بدین ترتیب صادرات گاز مایع تولیدی پالایشگاه‌های ایران در هفت ماهه امسال با رشدی ۶۸ درصدی همراه بوده است.
دقیقا مشخص نیست وضعیت تولید گاز مایع در پالایشگاه‌های گازی به چه صورت بوده، اما آخرین آمارهای گمرکی ایران نشان می‌دهد که مجموعاً در ۹ ماهه امسال شش میلیارد دلار صادرات گاز مایع انجام شده که ۱۲۲ درصد بیشتر از دور مشابه پارسال است.
نهادهای بین‌المللی اقتصادی، صادرات سالانه گاز مایع ایران را بالای ۱۰ میلیون تن ارزیابی می‌کنند که اگر آن را متوقف کند، دیگر نیازی به مصرف سوخت بسیار آلاینده مازوت در کشور ندارد.
سند وزارت نفت همچنین نشان می‌دهد که دولت در هفت ماهه امسال مصرف نفت سفید کشور را ۱۳ درصد کاهش داده و صادرات آن را تقریبا دو برابر کرده است.
در مورد مازوت، اما موضوع کاملا برعکس است و دولت ترجیح داده که برای جبران کمبود انرژی کشور از این سوخت استفاده بیشتری کند.
آمارهای وزارت نفت نشان می‌دهد مصرف مازوت تولیدی پالایشگاه‌های نفتی کشور نه تنها رشدی ۵۲ درصدی داشته، بلکه حدود ۱۰۰ میلیون لیتر از ذخایر انبارهای مازوت نیز در هفت ماهه امسال بیرون کشیده شده و به مصرف صنایع و نیروگاه‌ها رسیده است.
نکته مهم این‌که مازوت تولیدی پالایشگاه‌های ایران ۳.۵ درصد ترکیب گوگرد دارد که هفت برابر استانداردهای بین‌المللی برای مصرف سوخت کشتی‌ها در آب‌های آزاد است. شاید ایران به خاطر مشکل صادرات این سوخت غیراستاندارد و به رغم آلایندگی شدید آن، ترجیح می‌دهد مازوت را در داخل کشور مصرف کند و سوخت‌های پاک را صادر کند.
وضعیت بنزین
مقامات دولت مسعود پزشکیان می‌گویند که تولید بنزین کشور در ماه‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته است. آمارهای سند وزارت نفت نیز موید این موضوع است؛ اما بخش اعظم رشد تولید بنزین، مربوط به بنزین غیراستاندارد است و تولید بنزین با استاندارد یورو چهار و یورو پنج رشد بسیار اندکی داشته است.
داده‌های سند یاد شده نشان می‌دهد که تولید بنزین پایهٔ پالایشگاه‌های ایران در مهرماه امسال نسبت به ماه مشابه پارسال تقریبا ۱۳ درصد رشد داشته و به ۱۰۷ میلیون لیتر در روز رسیده است.
دولت با اضافه کردن حجم عظیمی از مواد افزودنی و غیراستاندارد، مانند مواد شیمیایی و پتروشیمی به بنزین پایه، مهرماه امسال روزانه ۱۲۵ میلیون لیتر بنزین توزیع کرده که تقریباً با مصرف داخلی بنزین برابری می‌کند.
ایران طی دو سال گذشته با کسری بنزین مواجه بوده و در هفت ماهه ابتدایی امسال به‌طور متوسط روزانه شش میلیون لیتر کمبود بنزین داشته که از محل واردات تامین شده است.
