هواپیمای ملی ایران، روز‌های سختی را سپری می‌کند و در این وضعیت مدیرعامل این شرکت هم تغییر کرده است. با این شرایط چه آینده‌ای در انتظار این شرکت ملی است؟
فرزانه شرف‌بافی پس از دو سال از ایران‌ایر کنار گذشته شد و جای او را تورج دهقانی زنگنه گرفته است.
فرزانه شرف بافی با مدرک دکتری هوا فضا سال‌ها در ایران‌ایر فعالیت کرده است. از سوی دیگر تورج دهقانی زنگنه هم مدت زیادی در صنعت هوانوردی از خلبانی تا مدیرعاملی فعال بوده است و در آخرین پست توانسته هواپیمایی معراج را در برخی زمینه‌ها به موفق ترین خط هوایی ایران تبدیل کند.
با این وجود ایران‌ایر وضعیت بسیار پیچیده‌ای دارد. این شرکت دارای ناوگان به‌شدت فرسوده‌ای است و با ساختار قدیمی با بدهی زیادی روبه‌روست. این مشکلات سبب شد فرزانه شرف بافی نتواند طی دو سال مدیریت خود تحولی جدی در این شرکت ایجاد کند.
برخی البته انتقاد می‌کنند وی از برجام نیز به خوبی استفاده نکرده و فرصت طلایی خرید هواپیما را از دست داده است.
در نهایت با خروج آمریکا از برجام ایران‌ایر تنها توانست ۱۳ فروند هواپیمای ای‌تی‌آر و سه فروند ایرباس را وارد خطوط هوایی خود کند. این در حالی است که منتقدان می‌گویند اگر تصمیمات بهتری گرفته می‌شد به جای ۱۳ فروند ای‌تی‌آر، «هما» می‌توانست بیش از ۲۰ فروند هواپیما ایرباس ۳۴۰ دست دوم با کارکرد پایین را که ایرباس پیشنهاد داده بود وارد خطوط هوایی ایران‌ایر کند.
ایرباس ۳۴۰ با وجود مصرف بالا برای بسیاری از خطوط هوایی جهان صرفه اقتصادی ندارد اما این مورد برای ایران‌ایر متفاوت است. ایران‌ایر با این هواپیما می‌توانست به‌جای خارج از کشور، در ایران سوختگیری کند، که به‌مراتب ارزان‌تر است.
به عنوان مثال ایرباس ۳۴۰ با یک بار سوختگیری در ایران می‌تواند مسیر رفت و برگشت تهران لندن را طی کند. در حالی که با ایرباس ۳۲۱ این هواپیما یکبار هم باید در لندن سوختگیری کند. سوختی که بهای آن از ایران بسیار گران‌تر است. به همین دلیل ایرباس ۳۴۰ که برای خطوط هوایی جهان صرفه اقتصادی ندارد برای ایران‌ایر سودآور است.
با این هواپیما ایران‌ایر می‌توانست تمام مسیرهای دوربرد از دست رفته خود مانند چین، ژاپن و مالزی را احیا کند.
از طرفی در ایران دانش تعمیر این هواپیما و داشتن تجربه پروازی با ایرباس ۳۴۰ هم وجود داشت که می‌توانست هزینه‌های عملیاتی ایران‌ایر را کاهش دهد. اما فرزانه شرف بافی این فرصت طلایی را به امید خرید هواپیمای جدید ایرباس ۳۳۰ و بوئینگ ۷۷۷ از دست داد.
ایران‌ایر بودجه لازم برای خرید مدل‌های دست دوم ۳۴۰ که ایرباس پیشنهاد داده بود را هم داشت. ایرباس به ایران‌ایر گفته بود حاضر است این هواپیماها که زیر ۱۰ سال عمر داشتند را به‌طور کامل نوسازی کند. با بودجه خرید ۱۳ ای‌تی‌آر هم این شرکت می‌توانست بیش از ۲۰ فروند ایرباس ۳۴۰ بخرد که بسیار بیشتر برای این شرکت سودآور بود اما ایران‌ایر،ای تی آر را انتخاب کرد.
ای‌تی‌آر ۷۲ برای فعال کردن فرودگاه‌های کوچک ایران می‌تواند گزینه مناسبی باشد اما زمانی خرید این هواپیما توجیه اقتصادی دارد که تعداد کافی هواپیما برای پروازهای پر سود خارجی در ایران‌ایر وجود داشته باشد نه زمانی که ناوگان میان برد و دروبرد ایران‌ایر در حال زمین گیر شدن است.
از طرفی مشکلات مالی شدید این شرکت و عدم تمایل بانک‌های جهانی به دادن تسهیلات به دلیل ترس از تحریم‌های آمریکا هم سبب شد خرید هواپیماهای جدید شکست بخورد.
فرزانه شرف بافی مدیرعامل سابق هواپیمای ملی ایران درباره زیان انباشته این شرکت هوایی گفته است «سه سال متوالی صورت‌های مالی هما مردود اعلام شده بود و باید در اسرع وقت اعلام ورشکستگی می‌کرد و جزو شرکت‌های ۱۰۰ درصد زیان‌ده دولت به شمار می‌آمد که در سال ۱۳۹۷ این صورت‌های مالی مشروط شد. زیان انباشته هما در سال ۱۳۹۶ رقمی معادل ۹۰۰ میلیارد تومان بود.»
ایران‌ایر هم اکنون چالش‌های فراوانی دارد و در برخی از ماه‌های سال حتی توان لازم برای پرداخت حقوق به پرسنل خود را هم ندارد.
از سوی دیگر در صورت بازسازی ناوگان، ساختار قدیمی از دیگر مشکلات هما است. تاخیر‌های فراوان، برنامه‌ریزی‌های غلط هم از دیگر مسائل این شرکت است.
در اوج این مشکلات است که مدیرعامل جدیدی به «هما» آمده است.
تورج دهقانی زنگنه از خلبانان باسابقه ایران است. در سوابق او بیش از هشت هزار ساعت پرواز با انواع هواپیماها مانندایرباس ۳۲۰ و ۳۴۰ دیده می‌شود.
او دارای مدرک کارشناسی ارشد مدیریت است و توانسته بود در مدیریت شرکت هوایی معراج موفق عمل کند.
طبق اعلام سازمان هواپیمایی کشوری شرکت معراج توانسته است کمترین تأخیرات پروازی را در میان شرکت‌های هواپیمایی دیگر ایران داشته باشد. رکورد طولانی ترین پرواز هوایی ایران هم به مدت ۱۷ ساعت بین تهران و سیدنی توسط این شرکت به دست آمده است.
البته معراج تنها شش فروند هواپیما دارد که شامل دو ایرباس ۳۰۰، سه فروند ایرباس ۳۲۰ و یک فروند ایرباس ۳۴۰ می‌شود و مدیریت هواپیمای ملی ایران با ناوگان بزرگ و بدهی زیاد، بسیار پیچیده‌تر از یک خط هوایی کوچک است.
