رئیس جمهور ایران روز چهارشنبه، ۱۲ تیرماه، رسما اعلام کرد که جمهوری اسلامی از روز ۱۶ تیرماه یعنی تنها چهار روز دیگر میزان غنی‌سازی خود را به بیش از ۳.۶۷ درصد و تا هر میزانی که «نیاز داشته باشد» افزایش خواهد داد.
کمتر از دو هفته پیش محمدجواد ظریف، وزیر خارجه، خبر داده بود که مرحله دوم از روند کاهش تعهدات ایران در چارچوب برجام روز ۱۶ تیرماه آینده آغاز می‌شود.
در این تاریخ ضرب‌الاجل ۶۰ روزه‌ای که ایران روز ۱۸ اردیبهشت به اروپا داد پایان می‌یابد.
حسن روحانی روز چهارشنبه در جلسه هئیت دولت همچنین گفت که اگر طرف غربی به تعهدات خود عمل نکند، ایران رآکتور اراک را نیز به «حالت سابق» بازخواهد گرداند.
آقای روحانی همچنین به کشورهای غربی گفت: «اگر می‌خواهید [درباره اقدامات ایران] اظهار تاسف کنید، از هم اکنون اظهار تاسف کنید، اگر هم بنا است بیانیه بدهید، از هم اکنون بدهید.»
وی به اروپا و آمریکا «توصیه کرد» که «به میز مذاکره، تفاهم و احترام به مصوبات شورای امنیت سازمان ملل برگردید و در این شرایط همه ما به برجام عمل کنیم».
آقای روحانی همچنین گفت که جمهوری اسلامی به برجام «صددرصد عمل خواهد کرد، در روزی که طرف مقابل نیز صددرصد به آن عمل کند».
ایران روز ۱۸ اردیبهشت سال جاری رسما خروج خود از «برخی» تعهداتش ذیل قرارداد اتمی موسوم به برجام را اعلام کرد.
دولت روحانی روز ۳۰ اردیبهشت نیز اعلام کرد که ضمن حفظ درصد غنی‌سازی بر اساس برجام، میزان تولید اورانیوم با غنای پایین را به چهار برابر افزایش داده است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه ۱۰ تیرماه تایید کرد که میزان ذخیره اورانیوم غنی شده ایران از سقف تعیین شده در توافق هسته‌ای عبور کرده است.
بر اساس توافق اتمی ایران و گروه پنج به علاوه یک در تیرماه سال ۹۴ (برجام)، میزان ذخیره اورانیوم غنی‌شده در ایران نباید از سقف ۳۰۰ کیلوگرم بیشتر شود.
بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا از تهران خواسته‌اند به همه تعهداتش در برجام پایبند باشد و گفته‌اند تهدید و ضرب‌الاجل را نمی‌پذیرند.
تهدید به بازگشت رآکتور اراک به «حالت سابق و تولید پلوتونیم»
آقای روحانی روز چهارشنبه همچنین خطاب به طرف‌های غربی گفت: «اگر تا ۱۶ تیر به تمام تعهدات خود عمل نکنید، ما رآکتور اراک را به شرایط سابق برمی‌گردانیم، یعنی به شرایطی که به قول شما خطرناک است و می‌تواند پلوتونیم تولید کند، مگر این که شما به همه تعهدات خود عمل کنید.»
پس از توافق هسته‌ای ایران با شش قدرت جهانی، «بخش مرکزی» (کالاندریا) رآکتور اراک خارج و «حفره‌های» آن با سیمان پر شد.
بر اساس برجام، تهران باید رآکتور اراک را به گونه‌ای بازطراحی کند که قادر به تولید پلوتونیوم نباشد. از پلوتونیوم می‌تواند برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده شود.
ایران همچنین پذیرفت که این رآکتور را تبدیل به یک رآکتور آب سبک کند که از سوخت اتمی با غنای حداکثر ۳.۶۷ درصد استفاده خواهد کرد. آمریکا و چین به طور مشترک ریاست گروه کاری مسئول پروژه تغییر ساختار رآکتور اراک را برعهده گرفتند.
با این حال علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، پیشتر خبر داد که پس از خروج آمریکا از برجام، در گروه کاری بازطراحی رآکتور اراک بریتانیا جایگزین آمریکا شده و چین نیز از سطح همکاری‌هایش کاسته است.
به گفته آقای صالحی، رآکتور آب سنگین اراک، در زمان برجام هم یک رآکتور ناتمام بود که بر اساس مدل یک رآکتور روسی متعلق به ۵۰ تا ۶۰ سال قبل طراحی شده بود.
جمهوری اسلامی می‌گوید که این رآکتور برای مقاصد «پژوهشی و درمانی» ساخته شده است.
در این ارتباط، بهروز بیات، کارشناس فیزیک هسته‌ای، پیشتر به رادیوفردا گفته است: «بیشتر رآکتورهای پژوهشی دنیا، رآکتورهای آب سبک یا انواع دیگری هستند. اما این که چرا ایران این راهِ استفاده از رآکتور آب سنگین را رفته است، البته اندکی جای شبهه باز می‌کند با توجه به این که روش متداولی نیست… و امکان سوء‌ظن را هم فراهم می‌کند که مبادا کسی بخواهد از آن استفاده دیگری بکند.»
