محمد رسولاف، فیلمساز منتقد ایرانی، نامزدی تازه‌ترین فیلمش با نام «دانهٔ انجیر معابد» در جوایز اسکار ۲۰۲۵ را «غافلگیرکننده» خواند و گفت هیچ‌وقت تصور نمی‌کرد روزی در مراسم اسکار به عنوان نامزد جایزه حاضر شود.
نام فیلم «دانهٔ انجیر معابد» ساخته محمد رسولاف که به صورت مخفیانه و زیرزمینی در داخل ایران ساخته شده، روز چهارم بهمن از سوی آکادمی اسکار به عنوان یکی از پنج نامزد بخش بهترین فیلم بین‌المللی به نمایندگی از آلمان اعلام شد.
آقای رسولاف در گفت‌وگوی اختصاصی با رادیو فردا با اشاره به قوانین اسکار و نوع و شیوه کارش گفت: «هیچ‌وقت به این فکر نمی‌کردم که روزی در مراسم اسکار به عنوان نامزد جایزه حضور داشته باشم؛ فقط به این دلیل که در ساختار سینمایی ایران، شدت کنترل و سرکوب به اندازه‌ای است که فیلم‌هایی با نگاه انتقادی عمیق علیه سیستم، اصلا برای نامزدی محاسبه نمی‌شوند».
اشارهٔ این فیلمساز به قوانین معرفی فیلم از سوی کشورهای مختلف در بخش «بهترین فیلم بین‌المللی» است که بر اساس آن، نهادهای سینمایی رسمی، نمایندگان هر کشور را به آکادمی معرفی می‌کنند. بنیاد سینمایی فارابی که نهادی متعلق به سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است هر ساله نماینده ایران را معرفی می‌کند و این نهاد در تمام سال‌های گذشته فیلم‌های ساختهٔ فیلمسازان منتقد و مخالف را به اسکار معرفی نکرده است.
محمد رسولاف در همین زمینه به اتفاقاتی که برای فیلم «آفساید» ساختهٔ جعفر پناهی در سال ۱۳۸۵ رخ داد اشاره کرد و گفت: «این فیلم سال‌ها پیش این امکان را داشت که حتی برندهٔ جایزهٔ اسکار شود اما در ایران انکار مشکلات و بی‌توجهی و سانسور و سرکوب به قدری بود و هست که مسئله داشتند چنین فیلمی نمایش داده شود چه برسد به اسکار معرفی شود».
«دانهٔ انجیر معابد»، هفتمین فیلم بلند داستانی محمد رسولاف است که برای نخستین بار در جشنوارهٔ کن سال ۲۰۲۴ به نمایش درآمد و پس از دریافت جایزهٔ ویژهٔ این جشنواره، به موفقیت‌های زیادی در جشنواره‌های مختلف دست یافت و در کشورهای زیادی به نمایش درآمد.
این فیلم دربارهٔ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران است که در میانهٔ اعتراض‌های سراسری سال ۱۴۰۱ با گم شدن اسلحه‌اش دچار سوءظن نسبت به همسر و دختران جوانش می‌شود.
آقای رسولاف که با ساخت این فیلم مجبور به خروج مخفیانه از ایران شد فعلا مقیم شهر برلین، پایتخت آلمان، است.
او در گفت‌وگو با رادیو فردا درباره برخی واکنش‌ها به فیلمش گفت: «از تفاوت دیدگاه‌ها در قبال فیلم استقبال می‌کنم. حتی حرف‌های کسانی که با نگاه منفی به فیلم نگاه می‌کنند، شنیدنی است. تا درباره این مسائل، اختلاف‌نظر و تفاوت دیدگاه پیش نیاید، مسیر مشخص نمی‌شود. در هر حال من سال‌هاست که در این مسیر که ایده تمایل به آزادی‌های هنری در آن برجسته است کار می‌کنم».
این فیلمساز ایرانی می‌گوید: «من سعی می‌کنم مرعوب محدودیت‌هایی که زیباشناسی استبداد در سر ما فرو کرده نشوم. واژه‌هایی مثل گل‌درشت که معلوم نیست از کجا آمده. به نظر می‌رسد ساختار سیاسی شما را به نقطه‌ای رسانده که دوست دارید از زندگی روزمره‌تان چشم‌پوشی کنید یا از پرداخت مستقیم به آن طفره بروید. می‌خواهد همه چیز را درچارچوب ظریف و استعاری بگنجانید و از مواجهه با واقعیت پرهیز کنید. کاری که سانسور می‌کند، این است که رابطهٔ هنرمند با واقعیت را تحت تاثیر خواست خودش قرار می‌دهد. مهم این است که در پیکرهٔ سینمای ایران دیدگاه‌های مختلف کار کند. من بر این اساس از همه واکنش‌ها حتی فحش‌هایی هم که داده می‌شود، استقبال می‌کنم».
محمد رسولاف درباره واکنش‌هایی که او را به «سوءاستفادهٔ سیاسی» متهم می‌کنند، با اشاره به فیلم‌های دیگرش گفت با این فضا از ۱۵ سال پیش و پس از اولین بازداشتش آشناست و به گفتهٔ او، «بخش زیادی از این حرف‌ها محصول این است که آدم‌ها با خودشان فکر می‌کنند که چرا فلانی می‌تواند و من نمی‌توانم. برخی مرا با متر و معیاری که اسمش را زیباشناسی استبداد می‌گذارم، می‌سنجند اما من راه خودم را می‌روم و آن‌ها هم کار خودشان را می‌کنند. هرکسی مسیرش را بر اساس نیازهای فکری خودش پیش می‌برد».
او ساخت فیلم‌هایی چون «جزیرهٔ آهنی» و «کشتزارهای سپیده» را محصول واهمه‌‌اش از استبداد دانست و گفت دلش برای آن فیلم‌هایش تنگ نمی‌شود.
محمد رسولاف دربارهٔ دخالت سیاست در آفرینش هنری و واکنش‌ها به آن گفت: «آدم‌هایی که می‌گویند ما با سیاست کار نداریم، به ما چه، ما دنبال عرضهٔ فرم هنری خوب هستیم، در واقع دارند به نفع این سیستم خودشان را کنار می‌کشند و در واقع ایدۀ سیاسی نبودن در چنین شرایطی، عمیقا سیاسی است چراکه تو داری به نفع سیستمی کنار می‌روی که می‌دانی چکار می‌کند».
محمد رسولاف در گفت‌وگو با رادیو فردا شایعاتی که او را بهره‌مند از موقعیت برخی اعضای خانواده‌اش ازجمله جلال رسولاف، عمویش می‌دانند، گفت هیچ ارتباطی با او ندارد.
جلال رسولاف، زمانی معاون وزیر کشاورزی و مدیرعامل پیشین بانک‌های مختلف در ایران ازجمله بانک کشاورزی، آینده، دی و اقتصادنوین پس از انقلاب بهمن ۵۷ بود.
آقای رسولاف در این گفت‌وگو همچنین توضیحاتی درباره واکنشی که چند سال پیش به یک اظهارنظر اصغر فرهادی، فیلمساز شناخته شده در جشنوارهٔ کن مطرح کرده بود، داد و با ستایش از فیلم‌ها و کارنامه آقای فرهادی گفت همچنان بر درستی آن نظرش اعتقاد دارد.
محمد رسولاف در این گفت‌وگو همچنین توضیحات مفصلی درباره دیدگاه و چشم‌انداز مسیر پیش‌روی خود داد.
