بوئینگ ۷۴۷ که معروف به «جمبو جت» یا ملکه آسمان است پس از ۴۵ سال حکمرانی در آسمان آیا به پایان راهش نزدیک می‌شود؟ آیا این هواپیما در فضای بعد از رفع تحریم‌ها همچنان گزینه مناسبی برای خطوط هوایی ایران است؟
برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد فروش آخرین مدل بویینگ ۷۴۷ حدود ۱۲۰ فروند بوده است و به همین خاطر بوئینگ اعلام کرده است که تولید مدل ۷۴۷ را به تنها یک فروند در ماه کاهش داده است. البته این خبر می‌تواند برای دو ایرلاین اصلی ایران یعنی ماهان و ایران ایر خبر خوبی باشد چرا که این دو شرکت به دلیل پر بودن ظرفیت و سفارش گذاری باقی مدلهای ایرباس و بوئینگ چندین سال باید در انتظار خرید باشند در حالی که در سریع‌ترین زمان ممکن می‌توانند بوئینگ ۷۴۷ سری ۸ که جدید‌ترین مدل جمبو جت است را خریداری کنند.
تولید بوئینگ ۷۴۷ در زمان خود انقلابی بزرگ در صنعت هواپیماهای مسافربری به حساب می‌آمد. بوئینگ ۷۴۷ سری ۱۰۰ با چهار موتور و ساختاری دوطبقه قابلیت جابجایی حداکثر ۴۸۰ مسافر را داشت.
اندیشه ساخت ۷۴۷ توسط شرکت هواپیمایی بوئینگ در اواسط دهه شصت میلادی مطرح شد، به دنبال آن ارتش آمریکا برای تقویت ناوگان خود قرارداد خرید تعداد زیادی از این هواپیما را با شرکت بوئینگ منعقد کرد.
پس از آن بوئینگ مدل مسافربری آن را معرفی کرد که نتیجه آن پرواز مدل ۱۰۰-۷۴۷ در سال ۱۹۶۹ بود، پس از یک سال و در سال ۱۹۷۰ این مدل از ۷۴۷ اولین سرویس دهی خود را برای شرکت هواپیمایی پان امریکن آغاز کرد. بعد از پان آمریکن ایران ایر از اولین خریداران سری ۱۰۰ و ۲۰۰ هواپیمای ۷۴۷ بود.
در آن سال‌ها مدیران مکدانل داگلاس یکی دیگر از شرکت‌های بزرگ هواپیما سازی جهان هم به ایران سفر کرده بودند تا هواپیمای پهن پیکر خود را برای پروازهای دور برد به ایران ایر بفروشند اما بوئینگ بود که برنده، بزرگ‌ترین خرید اصلی ایران ایر برای هواپیمای پهن پیکر شد. خریدی که تاریخ نشان داد مدیران ایران ایر در آن زمان تصمیم درستی گرفته بودند.
پس از این خرید، مدیران ایران ایر که پی برده بودند برای پرواز مستقیم بین ایران و ایالات متحده نیاز به هواپیمایی دور برد تری از ۷۴۷های عادی دارند مدل اس پی را به کارخانه بوئینگ سفارش دادند.
این هواپیما مدل دورپرواز ۷۴۷ است، که دارای بدنهای کوتاه‌تر و دم عمودی بلند‌تر از مدلهای ۱۰۰ و ۲۰۰ است و قابلیت حمل سوخت بیشتری دارد.
نخستین مدل تحویلی به ایران ایر در پرواز انتقالی خود از آمریکا به ایران، به علت نقص فنی دچار سانحه شد و سقوط کرد. این پرواز مسافری حمل نمی‌کرد و در این سانحه خلبانان و کادر پروازی حاضر در هواپیما کشته شدند. پس از سانحه، شرکت بوئینگ در طراحی بال و مخازن سوخت اس پی تغییرات اصلی را اعمال کرد.
با دریافت هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ اسپی، ایران ایر پروازهای مستقیم خود را بین تهران و نیویورک آغاز کرد که در آن دوران طولانی‌ترین پرواز بدون توقف در جهان محسوب می‌شد.
پس از انقلاب رابطه بین بوئینگ و «ایران ایر» قطع شد. این شرکت در حالی که نیاز به هواپیماهای پهن پیکر جدیدی داشت از خرید سری‌های جدید بوئینگ ۷۴۷ محروم شد و سعی کرد نیاز خود را با خرید ایرباس ۳۰۰ جبران کند.
در مدلهای سری ۳۰۰ و ۴۰۰ شرکت بوئینگ سعی کرد با افزایش طول هواپیما و تغییر در آیرودینامیک بال‌ها، ۷۴۷ را کار آمد‌تر کند.
با این تغییرات تعداد مسافران از ۴۸۰ نفر در مدلهای ۱۰۰ و ۲۰۰ به ۵۵۰ نفر در مدل ۴۰۰ رسید. برد پروازی هم از حدود ۱۰ هزار کیلومتر به ۱۴ هزار کیلومتر افزایش یافت.
این تغییرات سبب افزایش فروش بوئینگ شد و تا ورود ایرباس‌ای ۳۸۰ عملا بوئینگ در این کلاس بی‌رقیب بود. با معرفی ایرباس ۳۸۰ ورق به نفع ایرباس برگشت. ظرفیت بیشتر حمل مسافر تا ۸۰۰ نفر، مشتریان را به سمت ایرباس جلب می‌کرد. برای رقابت با این مدل چند سال طول کشید تا بالاخره بوئینگ مدل ۷۴۷ سری هشت را معرفی کرد با اینکه همچنان ایرباس ۳۸۰ بزرگ‌ترین هواپیمای مسافر بری جهان است اما طول بوئینگ جدید از ایرباس ۳۸۰ بیشتر است.
در میان سنگین وزن های هواپیماهای پهن پیکر هم دو هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ سری ۸۰۰ با قیمت ۳۵۷ میلیون دلار و ظرفیت ۶۰۰ نفر در مقابل ایرباس اِی۳۸۰ بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری جهان با قیمت ۴۲۸ میلیون دلار و ظرفیت ۸۰۰ نفر قرار می‌گیرد.
ایرباس اِی۳۸۰ به دو دلیل مزیت کمتری برای خطوط هوایی ایران نسبت به بوئینگ ۷۴۷ دارد اول آنکه تنها دو فرودگاه می‌توانند میزبان چنین هواپیمایی در ایران باشند و دوم آنکه هزینه تعمیر و نگهداری این هواپیما بسیار بالاست.
به دلیل کمتر بودن مشتریان ۷۴۷ سری ۸ هم خطوط هوایی ایران در صورت سفارش گذاری چند سال زود‌تر نسبت به دیگر مدلهای هواپیماهای ایرباس و بوئینگ می‌تواند این محصول را تحویل بگیرند.
استفاده از هواپیمای ۷۴۷سری ۸، برای برد عملیاتی بالا و تعداد مسافر زیاد به ویژه برای سفرهای حج برای خطوط هوایی ایران منطقی به نظر می‌رسند.
مدل ۷۴۷ سری هشت دارای برد پروازی ۱۵ هزار کیلومتر و قابلیت حمل مسافر ۶۰۰ نفر است. البته بوئینگ ۷۴۷ سری ۸ از نظر میزان تولید قدرت به وزن، ایمنی و مصرف سوخت نسبت به ایرباس ۳۸۰ دارای برتری است.
با وجود این برتری‌ها در چند سال اخیر میل شرکت‌های هوایی برای استفاده از هواپیمای غول پیکر دو طبقه به دلایل اقتصادی کاهش پیدا کرده و مشتریان کمتری حاضر به خرید هواپیماهای غول پیکری مانند ایرباس ۳۸۰ و بوئینگ ۷۴۷ هستند. شرکت‌های هوایی هم اکنون ترجیح می‌دهند بیشتر از هواپیماهای دو موتوره دور پروازی مانند ایرباس ۳۳۰ یا ۳۵۰ و بوئینگ ۷۸۷ و ۷۷۷ بهره بگیرند که هم هزینه تعمیر و نگهداری کمتری دارند و هم دارای مصرف سوخت کمتری هستند.
برای همین تولید بوئینگ ۷۴۷ سری ۸۰۰ به یک عدد در ماه کاهش یافته است. برخی تحلیل گران به دلیل کاهش فروش معتقدند دوران استفاده از غول‌های هوایی به پایان خود نزدیک می‌شود.
