چهارمین دور مذاکرات سه جانبه بین جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران و کاترين اشتون نماينده اتحاديه اروپا، روز شنبه ۲۲ نوامبر پايان يافت اما وزیر امور خارجه آمریکا می گوید که همچنان اختلافات جدی بین دو طرف وجود دارد.
این در حالی است که دو روز مانده به مهلت رسيدن به توافق هسته ای ميان ايران و گروه ۱+۵ در روز دوشنبه، سوم آذر ماه، برخی از گزارش ها حاکی از ان است که ايالات متحده آمريکا شروط خود برای اين توافق احتمالی را اعلام کرده است.
به نوشته روزنامه «نيويورک تايمز»، هدف ايالات متحده و همپيمانانش رسيدن به توافقی است که بر مبنای آن اين کشورها فرصت کافی برای مقابله با نقض احتمالی توافق از سوی جمهوری اسلامی را داشته باشند. در چنين سناريويی اين کشورها خواند توانست از طرق ديپلماتيک و وضع تحريم های جديد اقتصادی در برابر رفتار تهران واکنش نشان دهند، مضاف بر آنکه گزينه برخورد نظامی نيز همچنان به جای خود محفوظ خواهد ماند.
مقام های آمريکايی مي گويند اين توافق مي بايست به اندازه ای برنامه هسته ای ايران را کُند سازد که در صورتی که اين کشور تصميم به ساخت بمب اتم بگيرد برای توليد مواد مورد نياز يک بمب دست کم يک سال زمان نياز داشته باشد.
اما دو صد گفته چون نيم کردار نيست و جامه عمل پوشاندن به هدف فوق در قالب يک توافق قابل ارزيابی - در مراحل بعدی - بسيار دشوار بوده است.
اينک مدت ها است که ايالات متحده هدف از بين بردن توان غنی سازی ايران را از دستور کار خود حذف کرده، خواسته ای که اسرائيل همچنان بر آن پافشاری مي کند. به باور سياستمداران تل آويو عدم غنی سازی هسته ای توسط ايران اطمينان بخش ترين روش برای تضمين حذف گزينه ساخت بمب اتمی توسط ايران است.
بدين ترتيب مذاکرات اخير با ايران بر روی تمهيداتی متمرکز شد که توانايی اين کشور را در ساخت سريع بمب اتمی محدود کرده اما به تهران اجازه خواهد داد توانايی غنی سازی خود را در زمينه توليد نيرو و پژوهشهای علمی حفظ کند.
وزير خارجه ايالات متحده اندکی پس از ورود به شهر وين، محل برگزاری اين دور مذاکرات، تاکنون طی روز های پنجشنبه،جمعه و شنبه چهار دور مذاکره با محمد جواد ظریف داشته است.
يک پرسش اساسی درباره تعداد و نوع سانتريفيوژهايی است که ايران خواهد توانست برای ادامه غني سازی اورانيوم خود نگاه د ارد. پرسش ديگر سرنوشت مواد هسته ای فعلی است که تهران هم اکنون در اختيار دارد و مي تواند در ساخت بمب اتمی مورد استفاده قرار گيرد.
پرسش سوم نيز درباره نوع اقداماتی است که برای محدودسازی توان توليد پلوتونيوم ايران به مرحله اجرا درخواهد آمد، که اين ماده نيز ميتواند برای ساختن بمب اتمی کاربرد داشته باشد. طول مدت هرگونه توافقی ميان ايران و ۱+۵ بر روی تک تک اين موارد تأثير خواهد داشت.
در عين حال، نمايندگان غرب و ايران بايد بر روی برنامه ای برای برداشتن تحريم های کنونی توافق کنند، توافقی که آن نيز بايد به نحوی تنظيم شود که اهرم غرب در صورت شکست احتمالی توافق را حفظ کند.
ايران هم اينک نزديک به ۱۰۰۰۰ سانتريفيوژ فعال دارد که به گفته تهران برای تأمين سوخت رآکتورهای توليد نيرو استفاده مي شوند. اما در صورت حفظ توان کنونی ايران برای توليد بمب اتمی زمان زيادی نياز نخواهد داشت.
آقای کری در ماه آوريل در سخنان در برابر کميسيون روابط خارجی مجلس سنا گفت: «فکر ميکنم امروز عموم ميدانند که ما بر روی يک بازه زمانی حدود دو ماهه برای به اصطلاح خروج [ايران از توافق] کار ميکنيم.»
البته زمان مورد نياز برای ساخت مقادير کافی ماده شکافنده برای يک بمب هسته ای و آماده سازی آن برای سوار شدن بر روی يک هواپيمای جنگنده يا موشک بسيار بيشتر از دو ماه خواهد بود.
گری سيمور، از مقامهای ارشد پيشين شورای امنيت ملی و رئيس کنونی يک گروه حمايتی به نام اتحاد عليه ايران هسته ای، معتقد است که بازه زمانی فوق بايد دست کم يک سال باشد: «زمان غنی سازی مورد نياز [ايران] بايد به يک سال افزايش يابد. آنها [دولت ايالات متحده] برای همراه کردن کنگره و همپيمانانش بايد از اين مسأله مطمئن شوند.»
برای رسيدن به اين مهلت زمانی، مذاکره کنندگان آمريکايی و همتايان آنها از ديگر کشورها نخست تعداد ۱۵۰۰ سانتريفيوژ را به عنوان سقف شمار سانتريفيوژهای تهران پيشنهاد کردند. در اين طرح ايران ميتوانست با حفظ اين تعداد و عدم استفاده از سانتريفيوژهای پيشرفته تر برنامه هسته ای خود را داشته باشد.
با اين حال ايران به شدت پيشنهاد فوق را رد کرد. اگرچه اين اواخر برخی از ايراني ها به رقم ۸۰۰۰ به عنوان سقف پيشنهادی شمار سانتريفيوژها اشاره کردند.
امروز و در آستانه مهلت دستيابی به توافق هسته ای برخی از همپيمانان ايالات متحده از هم اينک احتمال تمديد دگرباره اين مهلت را مطرح کرده اند.
اما دولت اوباما همچنان مايل نيست آشکارا درباره تمديد اين مهلت صحبت کند چرا که بيم آن دارد که چنين اقدامی فشار بر روی ايران را تشديد کرده و جمهوری اسلامی را به سوی گرفتن تصميمی سخت سوق خواهد داد.
ایران و گروه ۱+۵، شامل ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان، تا روز سوم آذر مهلت دارند که به توافق جامع اتمی دست پیدا کنند.
برنامه هسته‌ای ایران بیش از ده سال است که در بن‌بست مذاکرات گرفتار شده و هنوز توافقی جامع برای رفع نگرانی‌های بین‌المللی و اطمینان از صلح آمیز بودن آن حاصل نشده است.
ایران و گروه ۱+۵ سوم آذر پارسال به توافقی موقت در ژنو سوئیس دست پیدا کردند که بر اساس آن، تهران غنی سازی اورانیوم بالای پنج درصد خود را به حال تعلیق در آورد و فعالیت در برخی از سایت‌ها از جمله راکتور آب سنگین اراک و تاسیسات فردو را متوقف کرد.
کشورهای عضو این گروه نیز در مقابل از اعمال تحریم‌های تازه بر ضد تهران اجتناب کرده و بخشی از دارایی‌های مسدود شده ایران که ناشی از فروش نفت بود را آزاد کردند.
عمده اختلافات میان طرفین برسر میزان ادامه غنی سازی در ایران و پاسخ تهران به پرسش‌های آژانس و همچنین نحوه رفع تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی است.
