خبرنگاران تحقیقی بخش اوکراینی رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی صدها شهروند کوبایی را که در کنار نظامیان روس در اوکراین می‌جنگند شناسایی، و مشخص کرده‌اند که پایگاه‌های آموزشی‌شان کجاست و در کدام نبردها شرکت کرده‌اند.
برخی از مزدوران کوبایی به خبرنگاران گفتند که با فریب به جبهه کشانده شده‌اند و برخی دیگر به مشوق‌های مالی و انگیزه‌های عقیدتی ناشی از «دوستی دیرینه بین روسیه و کوبا» اشاره کردند.
از گزارش‌های متعدد برمی‌آید که حضور شهروندان خارجی در ارتش روسیه ناشی از تلفات سنگین نیروهای روس در اوکراین و بی‌میلی مسکو برای اعلام بسیج عمومی در شرایطی است که اکثر شهروندان روس دلایل واقعی این جنگ را درک نمی‌کنند.
طبق برآورد نهاد اطلاعاتی وزارت دفاع بریتانیا، روسیه در بهار سال ۲۰۲۲ پس از عقب‌نشینی از شمال اوکراین، حدود ۱۹.۶ درصد خاک اوکراین را کنترل می‌کرد و در درگیری‌هایی که منجر به اشغال این منطقه شده بود حدود ۲۰ هزار نفر کشته و زخمی شده‌اند.
بر اساس اطلاعات همین منبع، در پایان سال سوم جنگ، روسیه حدود ۱۹.۲ درصد قلمرو اوکراین را کنترل می‌کند و تلفات ارتش روسیه به حدود ۸۰۰ هزار نفر رسیده.
بخش اوکراینی رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی از منابعی در وزارت دفاع اوکراین اسناد چند شهروند کوبایی را که به اسارت نیروهای اوکراینی درآمده‌اند دریافت کرده است. در این گزارش همچنین از اسناد هک‌شده توسط گروه تحقیقات اینترنتی «اینفورم‌ناپالم» که کپی چندصد گذرنامهٔ متعلق به مزدوران کوبایی در جبهه‌های اوکراین منتشر کرده بود استفاده شده و صدها حساب کاربری این افراد در شبکه‌های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است.
اکثر این شهروندان کوبایی هدف خود برای رفتن به روسیه را «گردشگری» اعلام کرده بودند اما دست‌کم به مدت یک سال ماهانه حدود دو هزار دلار از وزارت دفاع روسیه حقوق دریافت کرده‌اند. دست‌کم یک نفر در نبرد باخموت کشته و در حومهٔ مسکو به خاک سپرده شده است.
اسناد یکی از این مزدوران، یک شهروند کوبایی به نام پرس آلوارز، نشان می‌دهد که او در واحد نظامی ۲۹۳۲۸ در منطقهٔ روستوف دورهٔ آموزشی خود را گذرانده و سپس به استان اشغال شدهٔ لوهانسک در اوکراین اعزام شده است.
پیش‌تر ادارهٔ اطلاعات وزارت دفاع اوکراین این واحد نظامی را به عنوان محل استقرار مزدوران از نپال مشخص کرده بود. از اطلاعات جدید پیداست که این پایگاه نظامی از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین به عنوان مرکز استخدام و سازماندهی اتباع خارجی در ارتش روسیه عمل می‌کند.
گروهی دیگر از شهروندان کوبایی در روستای اسلوبودکا در استان تولا دورهٔ آموزشی دیده‌اند. تصاویر و یادداشت‌های یک کوبایی به نام الیئسکی آناچه در شبکه‌های اجتماعی، یک پایگاه نظامی در نزدیکی شهر تولا را به عنوان محل استقرارش تعیین می‌کند. این پایگاه محل استقرار دائمی چتربازان لشکر ۱۰۶ ارتش روسیه است. در نقشه‌های آنلاین روسی این پایگاه مخفی شده اما تصاویر ماهواره‌ای ساختمان‌های مسکونی و تأسیسات نظامی از جمله تجهیزات آموزشی مخصوص نیروهای چترباز مانند برج چتربازی را نشان می‌دهد. واحدهای لشکر ۱۰۶ نقش عمده‌ای در نبرد باخموت ایفا کردند.
تقریباً همهٔ مزدوران کوبایی که توسط خبرنگاران تحقیقی شناسایی‌شده‌اند، در نیروهای هوابرد روسیه خدمت می‌کنند.
خبرنگاران موفق شدند با یکی از کوبایی‌هایی که در بهار پارسال توسط نیروهای اوکراینی اسیر شده بود، گفت‌وگو کنند. به گفتهٔ این کوبایی ۳۶ ساله به نام فرانک داریو یاروسای مانفوگا، او به دنبال کار می‌گشت و به یک آگهی برای استخدام کارگر پاسخ داد.
او می‌گوید که انتظار داشت در یک پروژهٔ ساختمانی در روسیه کار کند. بنابه توضیح‌اش، او از آن‌جا که زبان روسی نمی‌دانست، اشتباهی یک قرارداد برای خدمت در ارتش روسیه را امضا کرد، بدون این‌که بفهمد این خدمت دقیقاً چیست. او می‌گوید که خواسته بود از جنگیدن انصراف دهد و همراه با دیگر کوبایی‌ها اعتراض کردند، اما آن‌ها را به دلیل امتناع از اجرای دستورات از غذا محروم کردند. او در یکی از مأموریت‌هایش به اسارت نیروهای اوکراینی درآمد.
در مقابل، یک کوبایی دیگر به نام خولیو پلاز که ۳۸ سال سن دارد آگاهانه تصمیم گرفته بود علیه اوکراین بجنگد. او پیش از سفر به روسیه در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده بود که برای خرید بلیت نیاز به کمک مالی دارد تا بتواند به «یک مرکز جذب نیرو» مراجعه کند.
او در پرسشنامه‌ای که پیش از عزیمت به روسیه در پاییز گذشته تکمیل کرده بود انگیزهٔ خود را برای جنگیدن این‌گونه بیان کرد: «من مشارکت در این جنگ را وظیفهٔ هر فرد آزادی می‌دانم که از نازی‌ها متنفر است».
در شبکه‌های اجتماعی تصویری منتشر شده که او را با تجهیزات نظامی، نشان «Z»، پرچم کوبا و همچنین سندی که شبیه گذرنامه روسی است، نشان می‌دهد.
اورلاندو گوتیرس-بورونات، یک محقق کوبایی و سخنگوی سازمان مدافع آزادی‌های مدنی موسوم به «مدیریت دموکراتیک کوبا» که اکنون ساکن ایالات متحده است، در مصاحبه با خبرنگاران احتمال داد که حدود پنج هزار مزدور کوبایی از طرف نیروهای روس در اوکراین می‌جنگند و به گفتهٔ او، «امکان ندارد که دولت کوبا از این جریان بی‌خبر باشد». این تقریباً نیمی از شمار نظامیان کرهٔ شمالی است که بنابه برآورد منابع اطلاعاتی به روسیه اعزام شده‌اند.
دوستی کوبا با روسیه از دوران اتحاد شوروی آغاز شده و همچنان ادامه دارد. یکی از نخستین سفرهای بین‌المللی ولادیمیر پوتین در آغاز دورهٔ اول ریاست‌جمهوری‌اش به کوبا بود. طی یک سفر دیگر در سال ۲۰۱۴، پوتین ۳۴ میلیارد دلار بدهی این کشور به روسیه را بخشید. در آستانهٔ جنگ روسیه علیه اوکراین، روسیه با دور زدن تحریم‌های آمریکا علیهٔ کوبا، بیش از ۴۴۰ میلیون دلار سوخت به کوبا ارسال کرد.
با آغاز جنگ و به‌رغم تحت تحریم بودن دو کشور، صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی از روسیه به کوبا متوقف نشده و تنها در دو ماه نخست سال جاری میلادی ۷۰۰ هزار بشکه نفت به کوبا ارسال شده است.
به گفتهٔ اورلاندو گوتیرس-بورونات، مسکو اکنون به کوبا محصولات نفتی و مواد غذایی صادر می‌کند و حامی مالی و سیاسی حکومت این کشور است، «همان‌گونه که مسکو پیش‌تر حامی رژیم اسد در سوریه بود».
وزارت خارجهٔ کوبا در بهار گذشته اعلام کرد که یک شبکهٔ استخدام مزدوران کوبایی برای جنگ علیه اوکراین را شناسایی و به طور علنی آن را محکوم کرده است. در آن زمان، مقامات دیپلماتیک کوبا تأکید کردند که این کشور در جنگ روسیه علیهٔ اوکراین بی‌طرف است.
اما وزارت خارجهٔ اوکراین معتقد است که پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، دولت کوبا مصرانه طرف روسیه را گرفته است.
به گفتهٔ گئورگی تیخی، سخنگوی وزارت خارجهٔ اوکراین، «دولت کوبا مانند دولت‌های ایران و کرهٔ شمالی متحد روسیه است و صراحتاً برای کرملین آرزوی پیروزی در جنگ علیه اوکراین کرده».
به گفتهٔ او، این دولت‌ها معتقدند که روسیه «رهبر جهانی برای مقابله با آمریکاست». گئورگی تیخی این برآورد را «اشتباه محض» خوانده و افزوده است: «روسیه ضد آمریکا نیست بلکه یک حکومت امپریالیستی است که می‌خواهد کشورهای همسایه خود را تحت کنترل داشته باشد».
