تصاویر ماهواره‌ای جدید از پایگاه‌های نظامی روسیه در خاک سوریه، از فاصله‌گرفتن شناورهای نظامی روسیه از لنگرگاه بندر طرطوس حکایت دارند.
بر اساس عکسی که «پلنِت لب» روز دوشنبه ۱۹ آذرماه منتشر کرده، تعدادی از شناورهای ناوگان روسیه، از جمله دو ناوچۀ مجهز به موشک‌های هدایت‌شونده و یک تانکر، در فاصله‌ای حدود ۱۳ کیلومتری از پایگاه، لنگر انداخته‌اند.
در این تصویر، نشانی از سایر کشتی‌های نظامی روسیه دیده نمی‌شود.
تحلیلگران نظامی بر اساس تصاویر قبلی و از جمله تصویری که در روز پانزدهم آذرماه از سوی «بلک‌اسکای» منتشر شده بود، می‌گویند تا قبل از تحولات اخیر سوریه، دست‌کم پنج ناو و ناوچه و یک زیردریایی روسیه در پایگاه بندر طرطوس مستقر بوده‌اند.
مقایسۀ دو عکسی که به فاصلۀ چهار روز ثبت و منتشر شده‌اند، گزارش‌های یکی از بلاگرهای نظامی روسیه معروف به «ریبار»، حاکی از خروج ناوگان دریایی این کشور از بندر طرطوس و استقرار در نقاطی دورتر را تأیید می‌کنند.
به‌نظر می‌رسد تغییر موقعیت این ناوگان، طی روزهای شانزدهم تا نوزدهم آذرماه رخ داده باشد.
این در حالی‌است که سرگئی لاوروف وزیر خارجۀ روسیه، روز شنبه هفدهم آذرماه، برنامۀ مسکو برای خارج‌کردن ناوگانش از بندر طرطوس را انکار کرده بود.
فدراسیون روسیه، علاوه بر پایگاه دریایی طرطوس، یک پایگاه هوایی مهم هم در شهر لاذقی سوریه دارد.
مسکو که دهه‌ها از متحدان اصلی دمشق بوده و در حال حاضر هم به بشار اسد و خانواده‌اش پناه داده، به‌شدت در تلاش است که با گفت‌وگو با شورشیان مسلح، امنیت این دو پایگاه مهم و راهبردی را تضمین کند.
وضعیت پایگاه‌های نظامی روسیه در سوریه
پایگاه دریایی طرطوس و پایگاه هوایی حمیمیم، تنها پایگاه‌های نظامی روسیه در نقاطی خارج از حوزۀ اتحاد جماهیر شوروی سابق محسوب می‌شوند و برای فعالیت‌های کرملین در خاورمیانه و آفریقا اهمیتی حیاتی دارند.
به گزارش رسانه‌های دولتی روسیه، شورشیان مسلح سوریه، امنیت این تأسیسات را تضمین کرده‌اند؛ اما هنوز مشخص نیست که مسکو بتواند همچنان این پایگاه‌ها را در اختیار داشته باشد.
استفادۀ روسیه از پایگاه دریایی طرطوس، که تنها ورودی ناوهای نیروی دریایی روسیه به دریایی مدیترانه محسوب می‌شود، به دهه‌ها پیش بازمی‌گردد.
این پایگاه و لنگرگاه، ابتدا در سال ۱۹۷۱ یا ۱۳۴۹ در جریان قراردادی بین سوریه و اتحاد شوروی در اختیار این کشور قرار گرفت و شش سال بعد، در اوج روابط شوروی و کشورهای عربی، عملیاتی شد.
با توجه به عمق زیاد آب‌های محلی، این پایگاه قابلیت پهلوگرفتن زیردریایی‌های هسته‌ای را هم دارد؛ موضوعی که برای کرملین، چه در دوران اتحاد شوروی و چه پس از فروپاشی این ابرقدرت، اهمیتی کلیدی داشته است.
پس از فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱، بیشتر پایگاه‌های فرامرزی روسیه تعطیل شدند؛ اما پایگاه طرطوس- هرچند با ظرفیتی کمتر از گذشته- فعال باقی ماند.
اما با آغاز جنگ داخلی سوریه، فعالیت این پایگاه نظامی بار دیگر افزایش یافت و تعداد پرسنل مستقر در آن، به بیش از ۱۷۰۰ تن رسید.
۱۰ سال پیش، روسیه با بمباران سنگین مواضع داعش و سایر مخالفان دولت بشار اسد، عملاً حکومت او را از سرنگونی نجات داد.
دو سال بعد، بشار اسد، دورۀ واگذاری این پایگاه به روسیه را، به شکل مجانی برای ۴۹ سال دیگر تمدید کرد؛ اقدامی که ظاهراً در مقابل کمک کرملین به باقی‌ماندنش در قدرت انجام شده بود.
پایگاه هوایی حمیمیم اما در مقایسه با طرطوس، تاریخچۀ کوتاه‌تری دارد. این پایگاه در سال ۲۰۱۵، با تغییر کاربری یک فرودگاه غیرنظامی در شهر بندری لاذقیه تأسیس شد.
به گزارش رسانه‌های روسیه، این پایگاه به تجهیزات دفاعی و سامانه‌های پدافندی‌ای مجهز است که می‌توانند تا شعاع ۲۵۰ کیلومتری از این تأسیسات دفاع کنند.
در طول جنگ داخلی سوریه، مسکو از این پایگاه برای بمباران سنگین مواضع شورشیان استفاده می‌کرد.
تعداد دقیق پرسنل نظامی مستقر در این پایگاه مشخص نیست، اما به‌گفتۀ تحلیلگران نظامی شمار آنها پس از آغاز جنگ اوکراین به‌شدت کاهش یافته‌است.
برخی گزارش‌ها از استفادۀ گروه واگنر از این پایگاه، بعنوان یک ایستگاه لجستیکی برای اجرای عملیاتش در آفریقا هم حکایت دارند؛ قاره‌ای که کرملین به شدت تمایل دارد نفوذش را در آن گسترش دهد.
حالا با تحولات عمیق و سریع سوریه، آیندۀ این دو پایگاه هوایی و دریایی در هاله‌ای از ابهام است. ابهامی که بر رد پای خرس شرقی در قارۀ آفریقا، خاور میانه و آب‌های بین‌المللی سایه افکنده است.
