جهان در دههٔ ۹۰ میلادی با حیرت شاهد یکی از بزرگترین و خونبارترین جنگ‌های تاریخ معاصر بود. جنگی که در پی اعلام استقلال بوسنی و هرزگووین از یوگسلاوی سابق در گرفت و منجر به طولانی‌ترین و مرگبارترین محاصرهٔ یک شهری اروپایی پس از جنگ جهانی دوم شد.
سارایوو، مرکز بوسنی، که همچون کاسه‌ای در میان چندین تپه احاطه شده، یک‌هزار و ۴۲۵ روز، یعنی نزدیک به چهار سال در محاصرهٔ کامل صرب‌های بوسنی به فرماندهی رادوان کارادژیچ بود. محاصره‌ای که بیش از یازده‌هزار کشته، از جمله بیش از پنج هزار غیرنظامی به‌جا گذاشت.
بسیاری از قربانیان این محاصره، با شلیک مستقیم تک‌تیراندازها کشته شدند؛ تک‌تیراندازهایی که در تپه‌های اطراف این شهر تاریخی کمین کرده و به شکل تصادفی و از راه دور، درست مثل یک بازی ویدئویی عابران را هدف می‌گرفتند. قربانیانی که چاره‌ای جز عبور از خیابان‌های خطرناک شهرشان نداشتند.
شرایط آنچنان ترسناک بود که مردم محلی نام بلوار اصلی سارایوو، «مِشا سِلیموویچ»، که شهر را به فرودگاه وصل می‌کرد را، «کوی تک‌تیراندازها» گذاشته بودند. اجساد قربانیان تک‌تیراندازهای صرب، گاه برای مدت‌ها در خیابان می‌ماند و امکان انتقال‌شان فراهم نمی‌شد.
حالا اما برگی تازه از این فصل تاریک تاریخ معاصر بالکان و جهان در حال ورق‌خوردن است. دادگاه شهر میلان ایتالیا، بررسی پرونده‌ای را آغاز کرده که با شکایت و پیگیری «اِزیو گاواتزِنی» روزنامه‌نگار و نویسندهٔ ایتالیایی به جریان افتاده است. این روزنامه‌نگار ایتالیایی با ارائهٔ مستنداتی مدعی شده که در طول محاصرهٔ سارایوو، گروهی از شهروندان ثروتمند غربی و از جمله چندین ایتالیایی، با پرداخت پول هنگفت، به محل رفته و غیر نظامیان بی‌دفاع سارایوو را «شکار» می‌کرده‌اند.
بر اساس محتوای پروندهٔ یادشده، این افراد، که عموماً از علاقمندان سلاح و شکار، و فاقد انگیزه‌های سیاسی، نژادی و مذهبی بوده‌اند، پس از هماهنگی با نیروهای صرب بوسنی، به شهر «تری‌ِیِسته» در شمال شرقی ایتالیا رفته و از آن‌جا راهی بلگراد، مرکز صربستان می‌شدند.
نظامیان صرب بوسنی سپس این افراد را از بلگراد تا تپه‌های اطراف سارایوو همراهی کرده و شرایط را برای «شکار انسان» و هدف‌قرار دادن ساکنان این شهر فراهم می‌کردند.
در این پرونده آمده است: پولی که برای مهیا‌شدن شرایط شلیک به مردان، زنان و کودکان پرداخت می‌شده، متفاوت بوده و بر اساس معیارهای امروزی، گاه تا معادل یکصد هزار یورو هم می‌رسیده است.
در طول سال‌هایی که از جنگ بالکان می‌گذرد، اتهامات مشابهی دربارهٔ «شکارچیان انسان» یا «سافاری تک‌تیراندازها» مطرح شده بود؛ اما این نخستین بار است که این اتهامات، در چارچوب مجموعه‌ای از مدارک، اسامی و حتی شهادت یک افسر اطلاعات ارتش بوسنی در اختیار دادگاه قرار گرفته است. پرونده‌ای که حالا روی میز آلِساندرو گوبی، دادستان ضد تروریسم ایتالیا، قرار دارد.
بر اساس شهادت این نظامی بوسنیایی، برخی همکارانش در اواخر سال ۱۹۹۳ از سفرهای این «شکارچیان انسان» با مبداء «تری‌یسته» باخبر شده و یافته‌های خود را در اختیار واحد اطلاعات ارتش ایتالیا، موسوم به «سیسمی» قرار داده بوده‌اند. «سیسمی» مدتی بعد با تأیید کلی اطلاعات، مدعی شد که جلوی این روند را گرفته و دیگر چنین سفرهایی رخ نخواهد داد.
ازیو گاواتزِنی در همان دوره، در روزنامه‌ها به مطالبی در این مورد برخورده بود؛ اما تنها پس از تماشای مستندی به نام «سافاری سارایوو»، محصول ۲۰۲۲ و ساخته «میران زوپانیچ» فیلمساز اسلوونیایی بود که تحقیقات جدی‌اش را شروع کرد. در بخشی از این مستند یک سرباز پیشین صرب، موضوع حضور شهروندان غربی در تپه‌های اطراف سارایوو و تیراندازی آن‌ها به سمت غیرنظامیان را توصیف می‌کند؛ ادعایی که البته به‌شدت از سوی کهنه‌سربازان صرب رد شده است.
گاواتزنی نزدیک به ۱۰ ماه پیش، یافته‌هایش، از جمله پرونده‌ای ۱۷ صفحه‌ای شامل شهادت بنیامینا کاریچ، شهردار پیشین سارایوو، را به دادگاه تحویل داد.
این روزنامه‌نگار با تأکید بر این‌که شهروندانی از کشورهای مختلف، از جمله آمریکا، بریتانیا، آلمان، بلژیک، فرانسه و دیگر کشورها در این «سافاری‌های شکار انسان» حضور داشته‌اند، می‌گوید که بسیاری از آن‌ها هم ایتالیایی بودند و او توانسته تعدادی از آن‌ها را شناسایی و به دادگاه معرفی کند.
اما علاوه بر شهروندان غربی، افراد دیگری هم در طول محاصرهٔ سارایوو به تپه‌های اطراف این شهر سفر می‌کردند. از جمله ادوارد لیمونوف، نویسنده و سیاستمدار ملی‌گرای روس، که در سال ۱۹۹۲، فیلمی هم از تیراندازی‌اش با یک مسلسل سنگین به سمت سارایوو منتشر شد. در آن زمان، رادوان کارادژیچ فرمانده بدنام صرب‌های بوسنی، که بعدها در دادگاه لاهه به اتهام نسل‌کشی مجرم شناخته و محکوم شد، لیمونوف را همراهی می‌کرد و تپه‌های اطراف سارایوو را به او نشان می‌داد.
لیمونوف البته از کسانی نبود که برای شلیک به مردم بوسنی پول می‌دادند. او به‌عنوان یکی از حامیان صرب‌ها به آن‌جا رفته بود و خطاب به کارادژیچ گفته بود: «ما روس‌ها باید از شما یاد بگیریم». ادوارد لیمونونف پیش از مرگش، مدعی شده بود که در آن صحنه، به سمت صفحات هدف‌گیری شلیک می‌کرده و نه مردم سارایوو.
پلیس و دادستان‌های میلان می‌گویند که فهرستی از شاهدان تهیه کرده و مشغول راستی‌آزمایی محتوای پروندهٔ گاواتزنی هستند. برخی نظامیان بریتانیایی که در زمان جنگ بوسنی، در سارایوو حضور داشتند اما می‌گویند هرگز چیزی از سفرهای ادعایی موسوم به «توریسم تک‌تیراندازها» نشنیده بوده‌اند و وقوع چنین موضوعی را از اساس «تخیلی و افسانه» می‌خوانند.
