رهبر هیئت تحریرالشام در دمشق
احمد الشرع، ملقب به ابومحمد الجولانی، رهبر «هیئت تحریرالشام» در نخستین ساعات بعدازظهر یکشنبه هنگام ورود به دمشق در حال بوسیدن زمین دیده شده است.
خبرگزاری فرانسه نیز گزارش داده که او روز یکشنبه از مسجد اموی دمشق بازدید و در جمع نیروها و هواداران خود سخنرانی کرد.
او پیش از آن در پیام رسمی به ملت سوریه که از رادیو و تلویزیون این کشور و سانا، خبرگزاری رسمی، منتشر شد، گفت «آینده متعلق به ماست».
احمد الشرع افزود: «راه برگشتی وجود ندارد. ما مصمم به ادامه راهی که از سال ۲۰۱۱ در آن گام گذاشتیم، هستیم.»
این عضو پیشین «جبهه النصره» که ۴۲ ساله و زاده ریاض در عربستان سعودی است، هفته گذشته در پی تسلط غافلگیرکننده نیروهای وفادار به خود بر استان حلب، از قلعه باستانی این شهر دیدار کرد و سپس برای نخستین بار در یک مصاحبه هشت دقیقه‌ای با گزارشگر شبکه سی‌ان‌ان حکومت بشار اسد را «مرده‌ای» که به زور حمایت‌های روسیه و ایران ظاهرا نفس می‌کشید، نامید.
آمریکا در سال ۲۰۱۸ رسماً گروه یا «هیئت تحریر الشام» را به عنوان سازمانی تروریستی معرفی کرد؛ اتحادیه اروپا، بریتانیا، ترکیه و شمار دیگری از کشورها نیز این گروه را در فهرست تروریستی خود قرار داده‌اند.
اسرائیل به منطقه حائل با سوریه نیرو اعزام کرده است
نخست‌وزیر اسرائیل روز یکشنبه از مرز کشورش با سوریه بازدید کرد و گفت به ارتش دستور داده در منطقه حائل واقع در خاک سوریه و برخی نقاط دیگر اطراف این نواره حائل مستقر شود.
او گفت توافق سال ۱۹۷۴ میان اسرائیل و سوریه با فروپاشی روبه‌رو شده و سربازان ارتش سوریه محل‌های استقرار خود را ترک کرده بودند، و افزود اجازه نخواهیم داد هیچ نیروی خصمی در مرزهای ما مستقر شود.
بنیامین نتانیاهو گفت «امروز یک روز تاریخی برای خاورمیانه است. حکومت (بشار) اسد یک مهره مرکزی در محور شرارت ایران بود و حال، این حکومت فروپاشیده که نتیجه مستقیم ضرباتی است که ما به ایران و حزب‌الله، دو حامی اصلی حکومت اسد، وارد کردیم».
او افزود: ضربات اسرائیل موجب زنجیره واکنش‌هایی در خاورمیانه از سوی همه عواملی شده که می‌خواهند از زیر بار این حکومت سرکوبگر و خودکامه رها شوند.
آقای نتانیاهو گفت: وضعیت جدید «فرصت‌های تازه و بسیار مهم برای کشور اسرائیل ایجاد می‌کند اما در همین حال، بدون مخاطره نیز نیست».
در همین حال وزیر دفاع اسرائیل نیز از اعزام نیروهای نظامی اسرائیل به منطقه حائل خبر داد.
یسرائیل کاتس در یک سخنرانی تلویزیونی گفت این تصمیم به منطور اطمینان از امنیت جوامع اسرائیلی در بلندی‌های جولان گرفته شده است.
همچنین ارتش اسرائیل تأیید کرد که روز یکشنبه به اهداف نظامی متعلق به ارتش سوریه پیش از آن‌که تسلیحات آن به دست نیروهای شورشی مخالف بشار اسد بیفتد، حمله کرده است.
رسانه‌های اسرائیل اعلام کردند که کارخانه تسلیحات شیمیایی در اطراف فرودگاه دمشق هدف جنگنده‌های این کشور قرار گرفت. ارتش اما در بیانیه خود به ماهیت محلی که هدف بوده، اشاره نکرد. این نخستین حمله از هزاران حمله اسرائیل به سوریه در بیش از دو دهه گذشته است اما نخستین حمله بعد از تأیید فروپاشی جکومت بشار اسد محسوب می‌شود.
رسانه‌های غیردولتی سوری در این روز از انفجار در فرودگاه نظامی المزه در اطراف دمشق خبر دادند.
ارتش اسرائیل روز یکشنبه اعلام کرد در رویدادهای داخلی سوریه دخالت نخواهد کرد و تنها به حوادثی واکنش نشان خواهد داد که تهدیدی برای منافع امنیتی اسرائیل و مردم این کشور باشد.
وزارت خارجه ایران خواستار حفظ رابطه با سوریه پس از سقوط اسد شد
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیانیه‌ای با تاکید بر احترام به وحدت، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سوریه، خواستار حفظ رابطه با حکومت آینده این کشور شده است.
در این بیانیه که روز یکشنبه ۱۸ آذر منتشر شد، اعلام شده که آینده سوریه باید بدون دخالت خارجی و تنها با تصمیم مردم این کشور رقم بخورد.
وزارت خارجه ایران همچنین پایان سریع درگیری‌های نظامی، جلوگیری از اقدامات تروریستی و آغاز گفت‌وگوهای ملی را با مشارکت همه گروه‌های جامعه سوریه به عنوان راهکار رسیدن به حاکمیتی فراگیر و به نمایندگی مردم سوریه دانسته است.
جمهوری اسلامی ایران که یکی از حامیان حکومت بشار اسد بود، در این بیانیه حمایت خود را از «سازوکارهای بین‌المللی» به ویژه قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد برای حل سیاسی بحران سوریه اعلام و بر تداوم تعامل سازنده با سازمان ملل تاکید کرده است.
قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت که در دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد، نقشه راهی برای یک توافق سیاسی در حل و فصل بحران و پایان دادن به جنگ سوریه است.
در بخش دیگری از بیانیه وزارت خارجه ایران نیز بر ضرورت تأمین امنیت شهروندان سوری، اتباع خارجی، حفاظت از اماکن مذهبی و دیپلماتیک بر اساس موازین حقوق بین‌الملل در شرایط حساس کنونی سوریه تاکید شده است.
جمهوری اسلامی به روابط دیرینه و دوستانه دو کشور با هم نیز اشاره کرده و در این بیانیه خواستار حفظ این روابط بر پایه منافع مشترک و تعهدات بین‌المللی شده است.
در این بیانیه با تاکید بر اهمیت سوریه به عنوان کشوری تاثیرگذار در منطقه آمده است که جمهوری اسلامی ایران به تلاش‌های خود برای بازگشت ثبات و امنیت به سوریه ادامه می‌دهد و با همه طرف‌های اثرگذار به ویژه کشورهای منطقه رایزنی خواهد کرد.
علی مهتدی، تحلیلگر سیاسی: چیزی دیگر از محور مقاومت یا هلال شیعی باقی نمانده
در سال‌های گذشته از نظامیان اعزامی جمهوری اسلامی و البته نیروهای نیابتی تهران در منطقه، به عنوان عنصری مهم در حفظ حکومت بشار اسد در سوریه نام برده می‌شد. با این همه پیشروی بسیار سریع مخالفان حکومت آقای اسد و سقوط حکومت او، پرسش‌هایی را مطرح کرده است.
در گفت‌وگو با علی مهتدی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در بریتانیا، تحلیل او را درباره آنچه در سوریه رخ داد جویا شدیم.
کایا کالاس: سقوط حکومت اسد بیانگر ضعیف شدن ایران و روسیه است
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به تحولات سوریه گفت که «پایان دیکتاتوری اسد یک تحول مثبت و مورد انتظار است. همچنین بیانگر ضعیف شدن حامیان اسد، روسیه و ایران، است».
کایا کالاس روز یکشنبه در پستی در شبکه ایکس افزود: «اولویت ما تامین امنیت در منطقه است. من با همه شرکای سازنده در سوریه و منطقه کار خواهم کرد».
خبرگزاری نزدیک به سپاه: نفوذ جمهوری اسلامی در سوریه تنها نظامی نیست بلکه معنوی است
خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در واکنش به سقوط حکومت اسد می‌گوید نفوذ جمهوری اسلامی در کشورهای اسلامی «صرفاً دارای ماهیت نظامی نیست».
این خبرگزاری روز شنبه نوشت: «حضور ایران در منطقه حضوری معنوی، عقیدتی، فکری، فناوری و فرهنگی است واین نفوذ با سقوط دولت سوریه هم از بین نخواهد رفت.»
فارس درحالی از «حضور فناوری» ایران در سوریه سخن گفته است که دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه آبان امسال از غیرفعال بودن همهٔ کارخانه‌های احداثی ایران در سوریه، از جمله شرکت سایپا، خبر داده بود.
به گفتهٔ فارس تنها «بخشی» از ارتباط جمهوری اسلامی با آنچه «محور مقاومت» نامیده، ارتباط زمینی از مسیر سوریه بوده و اکنون حزب‌الله لبنان می‌تواند به قدرت خود اتکا کند.
فارس همچنین اعلام کرد وجود بشار اسد، رئیس‌جمهور مخلوع سوریه، برای جمهوری اسلامی و او «یک فرصت» بود و انقلاب در سوریه «آغازی بر فتنه در کشورهای منطقه و حتی اروپا خواهد بود».
این خبرگزاری در ادامه با بیان این‌که «اوضاع وخیم اقتصادی»، «ضعیف شدن ارتش» و «آلوده شدن به فساد» از دلایل سقوط حکومت سوریه بود، نوشت بشار اسد «به اندازهٔ کافی به توصیه‌های جمهوری اسلامی در خصوص مردم‌سالاری و دفاع مردمی توجه نکرد».
خبرگزاری نزدیک به سپاه در حالی از نبود «مردم‌سالاری» در سوریه انتقاد کرده است که بسیاری از نهادهای حقوق بشر بین‌المللی از نبود دموکراسی در ایران انتقاد کرده‌اند.
در همین زمینه براساس گزارش سالانهٔ بخش پژوهشی گروه اکونومیست دربارهٔ وضعیت دموکراسی در سال ۲۰۲۳ در جهان، حکومت ایران در ردهٔ ۱۵۳ جهان و پایین‌تر از کشورهایی چون اریتره، بلاروس و ازبکستان قرار دارد.
وضعیت سفارت ایران در دمشق
تصاویر منتشر شده از آزادی زندانیان سوری پس از سقوط حکومت اسد
بنا بر گزارش‌ها و تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی در روز یکشنبه و پس از سقوط حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهور مخلوع سوریه، زندانیان از بند آزاد شدند.
در یکی از این تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی مردی زندانی فریاد می‌زند که «۱۰ سال در زندان» به‌سر برده است و یک زندانی دیگر که هنوز نمی‌داند ماجرا چیست، وقتی از فیلمبردار می‌شنود که بشار اسد سقوط کرده، فریاد شادمانی سر می‌دهد.
تصویر دیگری در همین رابطه به «بند زنان» زندان «صیدنایا» نسبت داده شده و لحظه آزادی زنان زندانی را نشان می‌دهد.
شورشیان مسلح سوری به رهبری هیئت «تحریر الشام» که پیشروی‌شان با هدف رسیدن به پایتخت و سرنگونی حکومت بشار اسد از هفتم آذر در شمال غرب سوریه آغاز شد، روز یکشنبه با تصرف رادیو و تلویزیون دولتی سوریه در دمشق، به طور زنده خبر سقوط حکومت بشار اسد را اعلام کردند.
ایالات متحده از سال ۲۰۱۸ گروه موسوم به هیئت تحریر الشام را به عنوان سازمان تروریستی اعلام کرده است؛ اتحادیه اروپا و شمار دیگری از کشورها نیز این گروه را تروریستی می‌دانند.
جشن و پایکوبی سوری‌های مقیم خارج از سقوط حکومت اسد
سوری‌های مقیم کشورهای مختلف جهان از جمله در ترکیه و اروپا روز یکشنبه با گردآمدن در برابر سفارت سوریه در کشورهایی که ساکن آن هستند، از ساقط شدن حکومت بشار اسد ابراز شادمانی کردند.
در بخارست، پایتخت رومانی، مردان سوری که طی چند نسل به این کشور رفته بودند، با گردهم آمدن ترانه‌های وطنی خواندند و پرچم مخالفین را بلند کردند. آن‌ها به خبرنگاران گفتند برخی از این گروه از کسانی هستند که پس از کشتار حماه در سال ۱۹۸۲ راهی اروپا شده بودند و اکنون آرزوی‌شان برای رهایی میهن محقق شده است.
شهرهای مختلف آلمان از نخستین ساعات بامداد یکشنبه شاهد جشن سوری‌هایی بود که از بعد از سال ۲۰۱۵ میلادی در چارچوب سیاست پذیرش آوارگان از سوی آنگلا مرکل به این کشور رفتند. در برلین، آوارگان در دروازه براندنبورگ شادی کردند و برای بازگشت به کشور خود ابراز آمادگی کردند. دست‌کم یک میلیون سوری در یک دهه اخیر در آلمان پذیرش شده‌اند.
آوارگان سوری در ترکیه نیز روز یکشنبه در شهرهای کیلیس، غازی‌عنتاب، شارلی‌اورفا، آدی‌یامان، قهرمانمعرش و استانبول فروپاشی حکومت بشار اسد را جشن گرفتند.
در اسرائیل، شیخ موافق طریف، رهبر دروزی‌های ساکن بخش اسرائیلی ارتفاعات جولان، اعلام کرد در روزهای اخیر با همه طرف‌ها در سوریه «در تماس‌های مستقیم و بی‌وقفه» بوده تا نسبت به حفظ امنیت دروزی‌های ساکن سوریه به‌ویژه در منطقه سویدا اطمینان حاصل کند.
ارتش اسرائیل روز یکشنبه بخش مرزی ارتفاعات جولان را «منطقه بسته نظامی» اعلام کرد تا با تهدیدات احتمالی از این منطقه مقابله کند.
حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن از دروزی‌ها ساکن بخش اسرائیلی ارتفاعات جولان هستند که در طول حکومت ۵۴ ساله حافظ و بشار اسد، تماس و ارتباط با بستگان خود در سوریه را حفظ کرده بودند. دروزی‌های ساکن اسرائیل حدود ۱۰ درصد از جمعیت دروزی‌های جهان را تشکیل می‌دهند.
گزارش‌ها از احتمال «سقوط هواپیمای حامل بشار اسد و کشته شدن او»
دو منبع سوری روز یکشنبه به خبرگزاری رویترز گفتند «احتمال زیاد» وجود دارد که بشار اسد در هواپیمایی که او را به خارج از سوریه می‌برد، کشته شده باشد زیرا رد هواپیما در سایت رهگیری هواپیماها در فلایت رادار ناپدید شده است.
یکی از این منابع به رویترز گفت احتمال می‌رود که فرستنده هواپیما خاموش باشد اما کشته شدن او یک احتمال بالا است.
این منبع گفت هواپیمای خطوط هوایی سوریه هنگامی که شورشی‌ها پایتخت را به کنترل خود درآوردند، از فرودگاه دمشق به پرواز درآمد و ابتدا به سمت منطقه ساحلی سوریه که خاندان اسد در آن نفوذ دارند، حرکت کرد اما سپس در یک چرخش ناگهانی، چند دقیقه در جهت مخالف پرواز کرد و سپس از صفحه رادار ناپدید شد.
رویترز نتوانسته تأیید کند که هواپیما یقینا حامل بشار اسد بوده یا نه.
برخی گزارش‌های بعدی مدعی وقوع انفجار در منطقه‌ای بود که آخرین بار هواپیمای یادشده در آن رویت شد. با این حال، گزارش‌هایی در باره بقایای هواپیمای ساقط‌شده منتشر نشده است.
باراک راوید، یک گزارشگر اسرائیلی، روز یکشنبه گفته بود اسد بامداد امروز در حال خروج از دمشق ردیابی شد و ظاهرا قصد دارد به روسیه برود.
روزنامه یدیعوت آحرونوت در اسرائیل ظهر یکشنبه به نقل از منابع نظامی اسرائیلی نوشت این کشور هنوز نمی‌تواند تأیید کند آیا اسد از سوریه و اصولا از دمشق خارج شده است یا نه.
از هفته گذشته گفته شده بود که همسر و سه فرزند آقای اسد به روسیه رفته بودند. اسما، همسر آقای اسد بارها برای درمان سرطان خون در روسیه تحت درمان بود. با این حال، بر اساس گزارش رسانه‌های منطقه، بشار اسد که در نخستین روزهای حرکت شورشی‌ها از ادلب به مسکو رفته بود، ظاهرا همسر و فرزندان خود را نیز به آن‌جا برده است.