وزیر اقتصاد دولت سیزدهم از تصویب طرحی خبر داد که بر اساس آن واردات کالا توسط کولبران به تدریج وارد چرخه گمرک کشور شود.
عبدالناصر همتی روز جمعه ۱۸ آبان در جریان سفر به سیستان و بلوچستان گفت که این طرح برای «ساماندهی کولبران» در هيئت دولت به تصویب رسیده است.
به گفته وزیر اقتصاد ایران بر اساس این طرح، کالاهای وارد شده توسط کولبران «ساماندهی» خواهند شد تا ظرف پنج سال بتوانند تحت ضوابط گمرکی قرار گیرند و استانداران مسئول اجرای این طرح هستند.
آقای همتی همچنین خبر داده است که قرار است بابت کالاهایی که کولبران وارد می‌کنند، عوارض گمرکی دریافت شود که در ابتدا مبلغی «خیلی کم» است و به‌تدریج بالاتر می‌رود.
تصویب این طرح برای کولبران در حالی است که کولبران صاحبان بار و کالاها نیستند؛ آنها صرفا منتقل کننده کالا برای تجار و عوامل دیگر هستند و درآمدی که برای هر بار رفت و آمد جهت انتقال بار طی می‌کنند، بسیار اندک است.
کولبران برای کسب این اندک درآمد مجبور به حمل کالاهای سنگین بر دوش خود و عبور از رودخانه، کوهستان‌های پربرف، مرتفع و سخت‌گذر میان ایران و عراق یا مرز میان ایران و پاکستان هستند.
کاسبکاران و کولبران در مناطق مرزی ایران عموما با برخورد قهرآمیز نیروهای مرزی مواجه می‌شوند. در سال‌های اخیر نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی در مناطق مرزی با تیراندازی به کولبران به بهانه «مبارزه با قاچاق» شمار زیادی از آنها را کشته و زخمی می‌کنند.
بسیاری از آنها نیز در ایران به‌دلیل عبور از مناطق مین‌گذاری شده غرب ایران دچار جراحات جدی از جمله قطع عضو، شده‌اند.
هرچند بسیاری از مین‌ها در جریان جنگ ایران و عراق در نواحی مرزی کاشته شده‌اند، اما به گفته نهادهای حقوق بشری، بعضی از کولبران می‌گویند که نیروهای امنیتی ایران در سال‌های اخیر در مسیرهای آنها مین کار گذاشته‌اند.
مقامات دولتی ایران مدت‌ها پدیده کولبری را انکار می‌کردند اما چند سالی است وعده رسیدگی به بیمه درمانی یا قانونی‌کردن کار آنان را داده‌اند، اما این وعده‌ها هنوز محقق نشده است.
گزارش سالانه سازمان عفو بین‌الملل نشان می‌دهد که تنها در نخستین ماه سال ۱۴۰۳، دستکم ۴۹ کولبر در مناطق مرزی کردستان ایران و اقلیم کردستان عراق در اثر تیراندازی مأموران نظامی ایران، مصدوم و ۱۰ نفر از آنها کشته شده‌اند.
بر اساس گزارش دیگری که سازمان حقوق بشری هه‌نگاو منتشر کرده در سال میلادی ۲۰۲۳ نیز دستکم ۴۱ کولبر و کاسبکار در مرزهای کردستان کشته و ۲۹۳ کولبر زخمی شده‌اند. بیش از ۸۵ درصد این افراد بر اثر شلیک مستقیم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران کشته یا زخمی شده‌اند.
تیرماه امسال دیده‌بان حقوق بشر و مرکز حامیان حقوق بشر از مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، خواستند که برای بهبود رفتار حکومت با اقلیت‌ها از جمله جوامع کردِ مرزنشین اولویت قائل شود و خواستار پایان کاربرد «نیروی قهریه کشنده» علیه کولبران کرد در مرز ایران و عراق شدند.
