در پی اعتراضات سراسری ایران و مختل شدن اینترنت در کشور، گمانه‌زنی‌ها درباره دست داشتن احتمالی شرکت «سامانه‌گستر سحاب‌پرداز» موسوم به «سحاب» در فیلترینگ اینترنت ایران بالا گرفته است.
شرکت سحاب در سال ۱۳۹۳ به ثبت رسیده و مدیرعامل آن حسین کرامتی است. بنا بر وبسایت سحاب، بیش از ۱۸۰ متخصص علوم رایانه‌ای با این شرکت همکاری می‌کنند که بیشتر آنها دانش‌آموخته دانشگاه‌های برتر این رشته، مانند دانشگاه شریف یا علم و صنعت هستند.
چند منبع مرتبط با این شرکت، که خواسته‌اند ناشناس باقی بمانند، در تماس با رادیو فردا گفته‌اند که سحاب «مجری اصلی» فیلترینگ اینستاگرام و سایفون در ایران است.
سحاب می‌گوید که در عرصه‌هایی نظیر آموزش، مشاوره و اتوماسیون اداری فعالیت دارد، اما بخش درآمدزای آن مربوط به کار با کلان‌داده‌ها (Big data) است.
منابعی که خواسته‌اند هویتشان فاش نشود به رادیو فردا گفته‌اند که پروژه زیرساخت فیلترینگ اینترنت ایران در قسمت تحلیل کلان‌داده‌ها انجام می‌شود.
مشتری عمده سحاب، «شرکت ارتباطات زیرساخت»، وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که در سال ۱۳۹۶ قرارداد بیش از ۹۹ میلیارد تومانی را با عنوان «ایجاد سامانه تجمیع مؤلفه‌های طرح جامع صیانت فرهنگی- اجتماعی» با شرکت سحاب امضا کرده است. مدیران «سحاب» در پاسخ به رقم بالای قرارداد گفته‌اند بخش عمده بودجه صرف خرید تجهیزات از چین شده است.
این مدیران هرگونه دخالت در پروژه فیلترینگ را رد کرده و این قرارداد و تجهیزات را مربوط به پروژه تحلیل کلان‌داده‌ها با هدف ارزیابی تقاضا در بازارهای مختلف معرفی می‌کنند.
اما منابع رادیوفردا می‌گویند که سحاب چندین قرارداد با شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی دارد. بعضی از این قراردادها ارقام بالایی دارند که مربوط به پروژه‌های چند ساله از جمله زیرساخت «فیلترینگ هوشمند» است.
حسین کرامتی، مدیرعامل سحاب، پیشتر در گفت‌وگو با رسانه‌ها، اینترنت ملی را برای اجرای طرح صیانت ناکارآمد می‌داند و تلویحاً فیلترینگ هوشمند را جایگزین مناسب برای طرح صیانت معرفی کرده است؛ پروژه‌ای که به گفته یکی از منابع ما در حال حاضر به مسئولیت سیروس کورکی نجات در این شرکت انجام می‌شود.
تلاش رادیو فردا برای گفت‌وگو با سیروس کورکی بی‌نتیجه بوده و او به تماس‌های تلفنی ما پاسخی نداده است. مدیران شرکت سحاب نیز در این خصوص به تماس ایمیلی رادیوفردا پاسخی نداده است.
چند کارشناس علوم کامپیوتر در ایران به ما گفته‌اند که سحاب در پروژه فیلترینگ اینترنت -که به سرکوب دیجیتالی معروف است- با «گروه شرکت‌های دوران»، «پیام‌افزار پیک‌آسا» و «امن‌افزار گستر شریف» همکاری دارد.
شرکت «امن‌افزار گستر شریف» مسئولیت حفظ امنیت سایبری شرکت‌های پیمانکار فیلترینگ را برعهده دارد. گفته می‌شود این «سرکوب دیجیتالی» زیر نظر رسول جلیلی دارای مدرک دکترای علوم کامپیوتر، رئیس دانشگاه شریف و عضو شورای عالی فضای مجازی است، هرچند نام آقای جلیلی در فهرست اعضای هیئت مدیره شرکت «سحاب» دیده نمی‌شود. دولت آمریکا در سال ۱۳۹۱ آقای جلیلی و دو شرکت «امن‌افزار گستر شریف» و «پیک‌آسا» را به دلیل «ارتباط در سانسور، نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم» تحریم کرده است.
کالین اندرسون، پژوهشگر و متخصص آی‌تی از آمریکا که درباره فضای مجازی ایران تحقیق می‌کند، حدود پنج سال پیش هشدار داده بود که یافته‌هایش نشان می‌دهند شرکت سحاب‌پرداز مشغول کار بر روی فیلترینگ هوشمند است. آقای اندرسون گفت شناسه‌های کاربران ایرانی به این شرکت ارسال می‌شود، اما محمد جواد آذری جهرمی وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات این موضوع را به کلی رد کرد.
فیلترینگ هوشمند به این منظور انجام می‌شود تا بدون نیاز به قطع کامل اینترنت، از دسترسی به محتوی خاصی در اینترنت جلوگیری شود؛ اتفاقی که این روزها با بالاگرفتن اعتراض‌های سراسری در ایران رخ داده است. طبق قرارداد «سحاب» با «شرکت ارتباطات زیرساخت»، پروژه فیلترینگ هوشمند باید تا بهمن ۱۳۹۸ به پایان می‌رسید، اما در آبان همان سال اعتراض‌های گسترده خیابانی رخ داد که سرکوب آن تنها با قطع کامل اینترنت میسر شد و اگر پروژه فیلترینگ هوشمند سحاب به پایان رسیده بود، شاید نیازی به قطع کامل اینترنت برای سرکوب اعتراض‌ها هم نبود.
کالین اندرسون به رادیو فردا می‌گوید: «احتمالاً سحاب تجهیزاتش را از شرکت 'هوآوی' چین تهیه کرده. این شرکت در سال‌های پیش، هرازگاهی آزمایش ردیابی شناسه‌های کاربران ایرانی را در مقیاس وسیعی انجام داده است. این آزمایش‌ها با صرف وقت زیاد و استفاده از متخصصان و دریافت اطلاعات گسترده از کاربران ایرانی انجام شده‌اند».
یکی از منابع مرتبط با سحاب به ما گفت «حجم اطلاعات دریافتی سحاب از کاربران ایرانی بسیار سنگین است».
البته آقای اندرسون هم می‌گوید «احتمالاً سحاب به تنهایی زیرساخت فیلترینگ هوشمند در ایران را توسعه نمی‌دهد بلکه فهرست بزرگی از وبسایت‌هایی را تهیه می‌کند که باید فیلتر شوند».
به عبارتی «سحاب» فقط بخشی از پروژه بزرگ فیلترینگ هوشمند در ایران است.
بخش دیگر ماجرا آن است که در این «سرکوب دیجیتالی» بسیاری از نخبگان علوم کامپیوتر ایران، دانسته یا ندانسته شرکت کرده‌اند. بعضی از متخصصان شرکت «سحاب» هم پس از مدتی به کشورهای غربی مهاجرت کرده‌اند و در دانشگاه‌های معتبر جهان و شرکت‌های بزرگی همچون گوگل مشغول به کارند.
