موسسهٔ تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (سیپری) در گزارش سالانهٔ خود اعلام کرد که هزینه‌های نظامی جهان در سال ۲۰۲۴ به دو تریلیون و ۷۲۰ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود ۱۰ درصد افزایش نشان می‌دهد.
بر اساس این گزارش که روز دوشنبه هشتم اردیبهشت منتشر شد، این بالاترین افزایش سالانه، حداقل از زمان پایان جنگ سرد، است.
داده‌های سیپری نشان می‌دهد که تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی منجر به افزایش هزینه‌های نظامی در تمام مناطق جهان شده، اما رشد آن در اروپا و خاورمیانه سریع‌تر بوده است.
به گفتهٔ این موسسه، «بیش از ۱۰۰ کشور جهان هزینه‌های نظامی خود را در سال ۲۰۲۴ افزایش دادند».
«از آن‌جا که دولت‌ها به طور فزاینده‌ای امنیت نظامی را در اولویت قرار می‌دهند، این موضوع به ضرر سایر بخش‌های بودجه می‌تواند روی مبادلات اقتصادی و اجتماعی جوامع در سال‌های آینده اثرات قابل‌توجهی داشته باشد».
بودجهٔ نظامی ایالات متحده؛ ۹۹۷ میلیارد دلار
بر اساس گزارش سیپری، هزینه‌های نظامی ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ با ۵.۷ درصد افزایش به ۹۹۷ میلیارد دلار رسید که ۶۶ درصد از کل هزینه‌های ناتو و ۳۷ درصد از هزینه‌های نظامی جهان در سال ۲۰۲۴ را دربرمی‌گیرد.
جنگ در اوکراین و تردیدها نسبت به تعهدات ایالات متحده در قبال ناتو منجر به افزایش ۱۷ درصدی هزینه‌های نظامی در اروپا (از جمله روسیه) شده که هزینه‌های نظامی اروپا را فراتر از سطح ثبت‌شده در پایان جنگ سرد رسانده است.
هزینه‌های نظامی در اروپا (از جمله روسیه) در سال ۲۰۲۴ به ۶۹۳ میلیارد دلار رسید.
به گزارش سیپری، مخارج نظامی روسیه در سال گذشته به ۱۴۹ میلیارد دلار افزایش یافت که نسبت به ۲۰۲۳ حدود ۳۸ درصد جهش کرده است. این رقم دو برابر بودجه نظامی مسکو در سال ۲۰۱۵ است.
کل هزینه‌های نظامی اوکراین با ۲.۹ درصد رشد به ۶۴.۷ میلیارد دلار رسیده که در مقام مقایسه، معادل ۴۳ درصد مخارج نظامی روسیه است. اوکراین با هزینهٔ ۳۴ درصد تولید ناخالص داخلی خود برای جنگ با روسیه، بیشترین مخارج نظامی را در بین کشورهای دیگر در سال ۲۰۲۴ داشته است.
موسسهٔ تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم افزوده است: «اوکراین در حال حاضر تمام درآمدهای مالیاتی خود را به ارتش اختصاص می‌دهد. در چنین فضای مالی انقباضی، ادامهٔ افزایش هزینه‌های نظامی برای اوکراین چالش برانگیز خواهد بود».
خاورمیانه؛ افزایش بودجهٔ اسرائیل و لبنان
بر اساس گزارش سیپری، مخارج نظامی در خاورمیانه در سال ۲۰۲۴ به ۲۴۳ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود ۱۵ درصد و نسبت به سال ۲۰۱۵ حدود ۱۹ درصد افزایش نشان می‌دهد.
هزینه‌های نظامی اسرائیل در سال ۲۰۲۴ با ۶۵ درصد افزایش به ۴۶.۵ میلیارد دلار رسید که بالاترین میزان هزینهٔ سالانه نظامی از زمان جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ است. این افزایش ناشی از ادامهٔ جنگ در نوار غزه و تشدید درگیری‌ها با گروه حزب‌الله در جنوب لبنان است.
بودجهٔ نظامی اسرائیل در سال گذشته به ۸.۸ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است.
هزینه‌های نظامی لبنان نیز در سال ۲۰۲۴ با ۵۸ درصد افزایش به ۶۳۵ میلیون دلار رسید.
زبیده کریم، پژوهشگر موسسهٔ تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، می‌گوید: «با وجود انتظارات گسترده مبنی بر این‌که بسیاری از کشورهای خاورمیانه هزینه‌های نظامی خود را در سال ۲۰۲۴ افزایش خواهند داد، اما افزایش‌های عمده به اسرائیل و لبنان محدود شد».
به گفته او، «کشورها یا در واکنش به جنگ غزه هزینه‌های خود را افزایش ندادند یا به دلیل محدودیت‌های اقتصادی نتوانستند این کار را انجام دهند».
بودجه نظامی ایران؛ «۱۰ درصد کاهش»
سیپری در بخش دیگری از گزارش خود به بودجه نظامی ایران اشاره کرده و گزارش داده که هزینه‌های نظامی ایران به‌رغم دخالت تهران در درگیری‌های منطقه‌ای و حمایت از نیابتی‌های خود در خاورمیانه، در سال ۲۰۲۴ با ۱۰ درصد کاهش به ۷.۹ میلیارد دلار رسید.
این موسسه، تحریم‌ها را عاملی دانسته که موجب شده است ایران برای افزایش بودجهٔ نظامی خود به شدت در تنگنا قرار گیرد.
در نبود شفافیت مالی و وجود نهادهای متعدد نظامی در ایران، نهادهای مختلف مالی بین‌المللی مانند مؤسسه سیپری در سوئد برای «پژوهش‌های صلح» یا صندوق بین‌المللی پول در واشینگتن همواره در تلاش بوده‌اند به رقم نزدیک به واقعیت برای بودجهٔ نظامی ایران پی ببرند. این نهادهای جهانی هیچ سالی موفق نشدند گزارش قطعی در این زمینه ارائه کنند.
برای مثال، مؤسسه سیپری ارزیابی کرد که بودجهٔ نظامی ایران در سال ۲۰۲۳ میلادی، ۱۰ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بود.
بر اساس بررسی‌های گروه داده‌کاوی رادیو فردا، بودجهٔ نظامی سال ۱۴۰۳ بر اساس تبدیل نرخ تبدیل ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی، معادل ۲۵ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بود که حاکی از افزایش ۲۱ درصدی نسبت به سال قبل از آن بود.
بودجهٔ نظامی که دولت‌های مختلف ایران در لایحهٔ بودجه می‌گنجانند و به مجلس ارائه می‌کنند، بخش رسمی و اعلام‌شده پول‌هایی است که به نیروهای مسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح اختصاص می‌یابد و ردیف‌های بودجهٔ محرمانه را شامل نمی‌شود.
بودجهٔ نظامی اعلام‌شده، میان ارتش، سپاه پاسداران، بسیج و انواع نهادهای وابسته به آن‌ها تقسیم می‌شود و ارزیابی‌ها حاکی است نظر به دست بالای سپاه پاسداران و شاخه‌های متعدد آن مانند نیروی قدس، بخش بزرگی از بودجهٔ نظامی به سپاه تعلق می‌گیرد.
