فریدون خاوند، اقتصاددان، تحلیلگر اقتصادی و استاد اقتصاد پاریس فرانسه است.
«يکصد و شصت سال مبارزه با آيين بهايی» به قلم فريدون وهمن، که در ۷۷۸ صفحه از سوی «عصر جديد» انتشار يافته، کتابی است که مطالعه آن خواننده را در احساسی مرموز، که شايد آميزه ای از تلخی و شرم باشد، فرو می برد.
هو چين تائو ، لولا دا سيلوا و ديميتری مدودف، روسای جمهوری چين، برزيل و روسيه و مان موهان سينگ نخست وزير هند پنجشنبه پانزدهم آوريل در دومين نشست چهار قدرت نوظهور اقتصادی در برازيليا شرکت کردند. نشست برازيليا به دليل وقوع زلزله در چين يک روز قبل از زمان پيش بينی شده برگزار شد تا هو چين تائو بتواند به کشورش بازگردد.
به رغم تسلط مطلق جناح معروف به اصولگرای جمهوری اسلامی بر مراکز عمده قدرت به ویژه دستگاه اجرایی و دستگاه مقننه، شکاف های درون نظام سیاسی ایران بر سر جهتگیری های اقتصادی کشور پایان نیافته و حتی شدید تر هم شده است.
کاهش چشمگير نرخ تورم ايران در يک سال گذشته، از بالای ۲۵ درصد در اسفند ماه ۱۳۸۷ به نزديک يازده درصد در اسفند ماه ۱۳۸۸، آن گونه که چند روز پيش از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی اعلام شد، شور و شوق چندانی را در محافل اقتصادی تهران بر نيانگيخت.
نظام سرمایه داری صنعتی طی دو قرن گذشته بار ها با بحران های بزرگ و کوچک روبه‌رو شده و منتقدین و معاندینش هر بار، با ایمانی خلل ناپذیر به مرگ قریب الوقوع آن، مراسم خاکسپاری اش را تدارک دیده اند. آنچه رئیس جمهوری اسلامی و همفکران او در طیف جریان های گوناگون مخالف با اقتصاد آزاد نمی بینند، گسترش شتابان مکانیسم های نظام سرمایه داری در بخش بسیار وسیعی از سیاره زمین است.
توافق رهبران اتحادیه پولی اروپا بر سر کمک رسانی مالی به کشور بحران زده یونان، که شبانگاه پنجشنبه بیست و پنجم مارس در پی چانه زنی های دراز مدت در بروکسل به دست آمد، رویدادی است بسیار مهم که نتایج آن می تواند هم برای روابط درون کشور های اروپایی و هم برای روابط اقتصادی بین المللی بسیار تاثیرگذار باشد.
حتى بدبین ترین مخالفان جمهورى اسلامى نمى توانستند پیش بینى کنند که همزمان با گذار از سال گذشته خورشیدى به سال نو، آخرین مکانیسم هاى دستگاه سیاستگذارى اقتصادى کشور زیر فشار کشمکش هاى درونى نظام از حرکت باز مى مانند.
در جوى انباشته از تنش هاى سیاسى داخلى و خارجى، و زیر فشار یک مدیریت بى هدف، اقتصاد ایران در سال ۱۳۸۸ همچنان با انزوا، رکود و تورم دست به گریبان بود، هر چند با برخوردارى از تداوم رونق در بازار جهانى نفت توانست به واردات انبوه ادامه دهد بى آنکه حساب هاى خارجى آن با عدم تعادل روبه‌رو شود.
جمهوری اسلامی ایران برای جلب متحد در صحنه بين المللی، مبالغ کلانی را به صورت کمک های مالی و فنی در اختيار شماری از کشور ها به ويژه در آفريقا و آمريکا لاتين قرار ميدهد. لنين مورنو معاون رييس جمهوری اکوآتور دوشنبه هشتم مارس در تهران اعلام کرد ايران سه نيروگاه برقآبی با ظرفيت صد مگاوات در کشورش ايجاد خواهد کرد. از سوی ديگر شبکه اطلاع رسانی نفت و انرژی وابسته به وزارت نفت جمهوری اسلامی گزارش داد ايران وعده داده است يکی پالايشگاه های زيمبابوه را بازسازی و خوراک آنرا تامين کند.
هم در عرصه سیاسی و هم در عرصه اقتصادی، دنیای دو قطبی نیمه دوم قرن بیستم جای خود را به دنیایی چند قطبی سپرده است. فراز و نشیب های پرونده هسته ای ایران و دامنه مانور قدرت های غربی برای مقابله با احتمال دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح اتمی، بدون توجه به پیچیدگی های دنیای چند قطبی و ملزومات آن، قابل درک نیست.
فریدون خاوند--ايران يکی از معدود کشور های جهان است که هشتاد در صد توليد ناخالص ساليانه اش در اختيار دولت قرار ميگيرد، حال آنکه در کشور های پيشرفته و قدرت های نوظهور اقتصادی، ميانگين نسبت بودجه به توليد ناخالص داخلی از حدود سی و پنج در صد بيشتر نيست، تقريبا چهل و دو در صد ايران. از سوی ديگر به رغم آنهمه سر و صدا درباره خصوصی سازی، شمار شرکت های دولتی مندرج در بودجه از ۵۰۴ واحد در ۱۳۸۰ به ۵۱۰ واحد در ۱۳۸۸ افزايش يافته است.
در نظام پولی بين المللی، که از دهه ۱۹۷۰ ميلادی در پی تجديد نظر در قرار داد های «برتون وودز» به وجود آمد، نوسان های بازار ارز يک پديده دايمی است و مديريت اين نوسان ها، در همه کشور ها، در زمره دلنگرانی های عمده سياستگذاران اقتصادی و رهبران واحد های توليدی است. در اين ميان بازنده بزرگ کشوری است که در رويارويی با اين پديده، به جای تکيه کردن بر ملاحظات اقتصادی، به ملاک های مکتبی و سياسی روی آورد.
محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی در سخنرانی بیست و دوم بهمن ماه خود و نیز در مصاحبه مطبوعاتی‌اش در بیست و هفتم بهمن ماه، ایران را هفدهمین قدرت اقتصادی جهان اعلام کرد. چگونگی استفاده رئیس دولت دهم از داده‌های آماری، و دیدگاه‌های او درباره جامعه بین المللی و سلسله مراتب قدرت در درون آن، در خور نظامی‌است که جمهوری اسلامی را در بسته‌ترین شرایط خبری تاریخ سی و یک ساله‌اش قرار داده است. محاسباتی که در درون این دنیای مجازی انجام می‌گیرد، نه تنها برای قدرتمندان گرفتار دروغ، بلکه برای کشوری که اینان بر آن فرمان می‌رانند، بسیار گران تمام می‌شود.
در دوران سی ساله جمهوری اسلامی، سیاست‌گذاری اقتصادی همواره با آشفتگی و ابهام همراه بوده و انگشت شمارند قوانین و برنامه‌هایی که توانسته باشند از هفت خان کشمکش‌های درون نظام و بن بست‌های ناشی از شرایط درونی و بین‌المللی کشور بگذرند و به هدف نزدیک شوند. سرنوشت برنامه‌های پنجساله و به ویژه برنامه چهارم، بهترین شاهد این مدعا است.
منطقه پولی اروپا، که امروز شانزده کشور قاره کهن را در بر ميگيرد، با مهم ترين آزمون در تاريخ ده ساله خود روبرو است. يورو، پول مقتدر اين منطقه، که اوجگيری آن در چند سال گذشته به يکی از پديده های عادی و دايمی در صحنه پولی بين المللی بدل شده بود، در چند هفته اخير زير فشار های شديد اقتصادی گام به گام در برابر دلار آمريکا عقب نشسته و جمعه پنجم فوريه ارزش آن در برابر اسکناس سبز به پايين ترين سطح در نه ماه گذشته رسيد.
«مجمع اقتصاد جهانی»، که چهلمين نشست سالانه آن چهارشنبه بيست و هفتم ژانويه در تفرجگاه معروف زمستانی «داووس» در سوييس گشايش يافت، همچون نشست های پيشين آن، شمار زيادی از با نفوذ ترين رهبران سياسی و اقتصادی جهان را به منظور بررسی چالش های بزرگ جامعه انسانی، گرد هم آورد.
طی سی سال گذشته ایران نه تنها نتوانست به جرگه «قدرت‌های نو ظهور» صنعتی بپیوندد و ساختار بازرگانی خارجی‌اش را متحول کند، بلکه حتی در بهره برداری موثر از منابع نفت و گاز خود به جایی نرسید و عرصه را در این زمینه نیز به رقیبان باخت. کشوری که در آستانه انقلاب ۱۳۵۷ از ظرفیت تولیدی بیش از شش میلیون بشکه نفت خام بر خوردار بود، امروز همان شاخص را به زحمت پیرامون چهار میلیون بشکه در روز حفظ می‌کند.
فریدون خاوند: بی سرانجام ماندن اصلاحات در پایان این دوران بیست ساله و فرو رفتن هر چه بیشتر کشور در گرداب یک اقتصاد دولتی و نفتی، به ناچار این پرسش را مطرح می‌کند که اصولا آیا اقتصاد، در فضای جمهوری اسلامی، اصلاح پذیر است؟ طی بیست سال گذشته، به موازات روی کار آمدن سه رئیس دستگاه اجرایی، سه طرح اصلاحی برای پایان دادن به دشواری‌های اقتصادی پیشنهاد شدند : «تعدیل اقتصادی» از سوی علی اکبر‌هاشمی رفسنجانی، «ساماندهی اقتصادی» از سوی محمد خاتمی و «تحول اقتصادی» از سوی محمود احمدی نژاد.
آنچه در مرزهای ایران با شماری از همسایگانش، از جمله عراق، می‌گذرد، شکل تازه‌ای از تنش‌های منطقه‌ای را به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد که چگونه منابع زیرزمینی یک کشور بزرگ و تاریخی، به دلیل ضعف و انزوای حاصل از سیاست‌های فاجعه‌آمیز رهبرانش، از سوی همسایگان آن به تاراج می‌رود، بی‌آنکه گلوله‌ای رد و بدل شود و تجاوزی، به مفهوم حقوق بین‌المللی، اتفاق افتاده باشد.
پل ساموئلسون که سیزدهم دسامبر ۲۰۰۹ در ۹۴ سالگی درگذشت یکی از بلندآوازه‌ترین نام‌ها در تاریخ علم اقتصاد است و چندین نسل از اقتصاددانان و مردان سیاسی در دوران پس از جنگ جهانی دوم با آثار او پرورش یافته‌اند، و یا به مخالفت با اندیشه‌های او برخاسته‌اند.
بیشتر
