در پی تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در اسفند ۱۴۰۰ دولت‌های غربی ازجمله آمریکا و اتحادیه اروپا مناسبات با بانک مرکزی و وزارت دارایی روسیه را قطع و حدود ۳۰۰ میلیارد دلار از ذخایر ارزی این کشور در بانک‌های غربی را مسدود کردند.
به گزارش روزنامهٔ فایننشال تایمز، دولت آمریکا در هفته‌های اخیر به کارگروه ویژه‌ای که برای مدیریت دارایی‌های روسیه در گروه هفت تشکيل شده، گفته است که راه‌های ممکن برای مصادرهٔ این دارايی‌ها را بررسی کند.
این دارایی‌ها شامل چیست، کجاست و در صورت مصادره، دولت روسیه چه می‌تواند بکند؟
ذخایر بانک مرکزی روسیه
بانک مرکزی روسیه، همچون بانک مرکزی سایر کشورهای جهان، بخشی از ذخایر طلا و ارزهای خارجی خود را به شکل دارایی‌های متغیر (سيال) نظیر ارزهای معتبر، طلا و یا اوراق قرضه دولتی حفظ می‌کرد. حدود نیمی از این دارایی‌ها در غرب نگهداری می‌شد.
بانک مرکزی روسیه تأیید کرده که حدود ۳۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌هایش در غرب مسدود شده است. در آن زمان، کل ذخایر بانک مرکزی روسیه شامل ارزهای خارجی و طلا حدود ۶۱۲ میلیارد دلار بود.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، غرب را به جنگ اقتصادی علیه روسیه متهم کرده و مسدود شدن دارایی‌های این کشور را دزدی توصیف کرده است.
الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه، به‌دلیل مسدود شدن چنین رقمی از دارایی‌های کشور در بانک‌های خارجی، از سوی سیاستمداران ناسیونالیست در روسیه مورد انتقاد قرار گرفته است.
رئیس بانک مرکزی روسیهبه‌تازگی در نخستین مصاحبهٔ خود پس از شروع جنگ اوکراین گفته است که ضبط دارایی‌های خارجی بانک مرکزی روسیه پیام هشداردهنده به تمام کشورهای جهان است.
او همچنین تأکید کرده که «نباید فکر کنیم چون این دوره (تحریم‌های ناشی از جنگ) را به‌خوبی پشت سر گذاشته‌ایم، از هیچ چیز هراسی نداریم».
چه دارایی‌هایی مسدود شده‌اند؟
بانک مرکزی روسیه جزئیات دقیق دارایی‌های مسدودشده را اعلام نکرده است، ولی از روی اسناد علنی دولت روسیه می‌توان کلیات ذخایر ارز خارجی و طلای آن کشور در آغاز سال ۲۰۲۲ را به دست آورد.
در آن زمان بانک مرکزی روسیه حدود ۲۰۷ میلیارد یورو، حدود ۶۷ میلیارد دلار و حدود ۳۷ میلیارد پوند بریتانیا در بانک‌های خارجی دارایی داشت.
علاوه‌بر این، معادل ۳۶ میلیارد دلار به ین ژاپن، ۱۹ میلیارد دلار به دلار کانادا، حدود ۶ میلیارد دلار به دلار استرالیا، حدود ۱.۸ میلیارد دلار به دلار سنگاپور و حدود یک میلیارد دلار به فرانک سوئیس نيز در آن زمان در ذخاير ارز خارجی روسيه بود.
بانک مرکزی روسیه در آن زمان اعلام کرده بود که این بخشی از دارایی‌های خارجی به شکل سرمایه گذاری در اوراق قرضه، سپرده‌های بانکی و حساب‌های بانکی مخصوص پرداخت متقابل نگهداری می‌شد.
بزرگ‌ترین حجم اوراق قرضه در دارایی بانک مرکزی روسیه به شکل اوراق قرضهٔ دولتی کشورهای چین، آلمان، فرانسه، بریتانیا، استرالیا و کانادا سرمایه‌گذاری شده بود.
ذخایر طلای بانک مرکزی در داخل روسیه نگهداری می‌شد و سرمایه‌گذاری‌های آن در شکل یوان، واحد پول چین، در آن کشور بود.
دارایی‌ها به چه شکلی نگهداری می‌شد؟
بانک مرکزی روسیه از روش‌های پیچیده و زنجیره‌ای برای پنهان کردن مالکیت دارایی‌ها استفاده نمی‌کرد و در نتیجه شناسایی آن‌ها دشوار نبود. بخش اعظم این مبالغ، ازجمله دارایی شهروندان تحریم‌شدهٔ روسیه، در بانک‌های غربی محل نگهداری دارايی‌ها مسدود شده است.
آیا مصادره ممکن است؟
مقامات روسیه بارها تأکید کرده‌اند که مصادرهٔ دارایی‌های یک حکومت توسط کشورهای دیگر ناقض تمامی اصول و موازین بازار آزاد است.
یک مقام روسیه که خواسته نامش فاش نشود، به خبرگزاری رویترز گفته است: «بگذارید ببینم چه خواهند کرد. حفاظت از مالکیت خصوصی یکی از اصول مقدس بازار آزاد است که اقتصاد غرب در قرن‌های اخیر براساس آن پایه‌گذاری شده و رشد کرده است.»
برخی از مقامات دولت روسیه گفته‌اند که اگر دارایی‌های این کشور درغرب مصادره شود، روسیه نیز در یک اقدام تلافی‌جویانه می‌تواند دارایی و سرمایه‌گذاری‌های متعلق به شرکت‌های غربی را که در حساب‌های ویژهٔ موسوم به «طبقه‌بندی C» نگهداری می‌شوند، مصادره کند.
در ماه‌های اخیر بخشی از این سرمایه‌ها و دارایی‌ها به دستور دولت روسيه در همین حساب‌های بانکی ویژه مسدود شده‌اند.
مبلغ موجود در این حساب‌ها مشخص نیست، ولی مقامات روس می‌گویند در حد همان ۳۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌های خارجی مسدودشدهٔ این کشور است.
آنتون سیلوانوف، وزیر دارایی روسیه، دو هفته پیش اعلام کرده بود که مبالغ قابل‌توجهی در حساب‌های بانکی «طبقه‌بندی C» موجود است.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، نیز گفته است روسیه هر اقدامی برای مصادرهٔ دارایی‌های خود را در مراجع قضایی به چالش خواهد کشید. او تأکید کرده است که «اگر مبلغی از دارایی‌های ما مصادره شود، ما نیز مصادرهٔ اموال را بررسی خواهیم کرد. این اقدام را فوراً انجام خواهیم داد.»
