وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران خبر داد که همزمان با بازگشت مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، محموله‌ای ارزشمند از کیتبه‌های مربوط به تمدن هخامنشی شامل ۱۱۰۰ لوح ایلامی به ایران بازگردانده شده است.
به گزارش ایسنا، این وزارتخانه روز پنج‌شنبه پنجم مهر ماه بازگشت این محموله به ایران را «نتیجه رایزنی‌های فشرده وزارت امور خارجه، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاونت حقوقی رئیس جمهوری با موسسه شرق‌شناسی شیکاگو» اعلام کرد.
مسعود پزشکیان صبح یکشنبه اول مهر به منظور شرکت و سخنرانی در هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد عازم نیویورک شده بود، روز پنج‌شنبه به ایران بازگشت.
بنابر این گزارش بیشتر این سنگ‌نوشته‌ها در شکل‌ها و ابعاد مختلف و به خط‌های میخی و زبان‌های ایلامی و آرامی (از زبان‌های رایج نوشتاری در شاهنشاهی هخامنشی) هستند.
موضوعات نوشته‌های این کتیبه‌ها نیز هم عمدتاً درباره مدیریت منابع، راه‌ها، روابط اجتماعی، مایحتاج اساسی زندگی، دستمزدها و اقتصاد جامعه هخامنشی در زمان داریوش یکم است.
پیش از این و در دوره‌های مختلف پنج محموله از این کتیبه‌ها به ایران بازگردانده شده است؛ از جمله ۱۷۹ قطعه در سال ۱۳۲۷، ۳۷ هزار و ۲۷ قطعه در سال ۱۳۳۰، ۳۰۰ قطعه در سال ۱۳۸۳، ۱۷۸۳ قطعه در سال ۱۳۹۸ و ۳۵۰۶ لوح نیز در سال ۱۴۰۲.
در ابتدا کتیبه‌های هخامنشی، شامل بیش از ۳۰ هزار لوح بود که در سال ۱۳۱۴ بر اساس مصوبه دولت وقت از طریق کشتی به موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو فرستاده شد و دو سال بعد به آنجا رسید. در آن زمان قرار بر این بود که در مدت سه سال بررسی‌های کارشناسی و مطالعات روی این سنگ‌نوشته‌ها انجام و به ایران برگردانده شود.
پس از ترجمه و نشر شماری از این کتیبه‌ها توسط کارشناسان آمریکایی٬ تعدادی از کتیبه‌ها در سه نوبت طی سال‌های ۱۳۲۷ ٬ ۱۳۵۰ و ۱۳۸۳ به ایران بازگردانده شد اما پس از آن روند بازگرداندن کتیبه‌ها به دلیل بروز یک مسئله حقوقی مرتبط با یک حمله تروریستی در بیت‌المقدس و دخیل دانستن ایران در آن ماجرا با مشکل مواجه و متوقف شد.
ایران طی چند مرحله در جلسات دادگاه‌هایی که در این زمینه برگزار شد حاضر شد و ثابت کرد که کتیبه‌ها جنبه تجاری ندارند و آثاری با جنبه فرهنگی و مطالعاتی است که قابل توقیف نیستند.
در نهایت در اردیبهشت سال ۱۳۹۵ اعلام شد که بقیه سنگ‌نوشته‌های هخامنشی به ایران بازگردانده می‌شود.
این کتیبه‌ها که اکنون شماری از آنها در موزه تخت جمشید نگهداری می‌شود نشان می‌دهند در ۲۵۰۰ سال پیش و در دوران هخامنشی، نظام حسابداری دقیقی برقرار بوده و همه پرداخت‌ها بر اساس اسناد مالی مکتوب انجام می‌گرفته است. همچنین موضوعاتی مانند ضامن و ضمانت نیز در این دوران متداول بوده است.
به گفته عبدالمجید ارفعی، پژوهشگر و متخصص زبان‌های باستانی با مطالعه کتیبه‌های هخامنشی می‌توان به درون جامعه هخامنشی در دوره داريوش بزرگ رفت و اطلاعات زيادی از جامعه كارگری آن دوران و مسائل مالی و اقتصادی آن زمان يافت.
این پژوهشگر و متخصص زبان‌های باستانی همچنین می‌گوید با بررسی این کتیبه‌ها می‌توان از ۷۰۰ شهر آن دوره در ايران، مسير ۶۰۰ شهر آن زمان را يافت و در آنها به كاوش پرداخت. از جمله ممکن است مسير دقيق باستانی تخت جمشيد به شوش را نيز در همين سنگ‌نبشته‌ها و گِل‌نبشته‌ها يافت.
