یک فرمانده ارشد سپاه پاسداران در یک سخنرانی که در روزهای اخیر منتشر و جنجالی شده است، برخلاف دیدگاه رسمی جمهوری اسلامی، اذعان کرده که ایران در سوریه متحمل یک «شکست بسیار بد» شده است.
بهروز اثباتی که سال‌ها از فرماندهان بلندپایه «نیروهای مستشاری ایران» در سوریه بوده و سمت رسمی او «مسئول قرارگاه فضای مجازی ستاد کل نیروهای مسلح» است، هفتهٔ گذشته در مسجدی در تهران در میان نیروهای نظامی و هواداران جمهوری اسلامی سخنرانی کرده و سپس به پرسش‌های حاضران پاسخ داده است.
براساس گزارش رسانه‌های ایران، این فرمانده سپاه در مورد «از دست رفتن سوریه» برای ایران «در محور مقاومت»، گفته است «آن را افتخار نمی‌دانم، ما شکست خوردیم و خیلی بد شکست خوردیم»، «ضربه خوردیم، خیلی سخت».
فایل صوتیِ حدوداً یک‌ساعتهٔ اظهارات بهروز اثباتی از چند روز پیش در فضای مجازی فارسی‌زبان دست‌به‌دست شده و در برخی از رسانه‌های داخل کشور نیز بازتاب یافته است.
براساس گفته‌های این فرمانده، او از نیروهای هم‌دوره‌ای قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران، بوده که حدود دو دهه و تا «آخرین شب» قبل از سرنگونی حکومت اسد در سوریه بود.
به‌نوشتهٔ روزنامهٔ نیویورک تایمز، با توجه به نظارت عملی بهروز اثباتی بر جنگ در سوریه و مسئولیت او در ایجاد هماهنگی با مقامات حکومت بشار اسد و فرماندهی روسیه در سوریه، نقش او در فرماندهی شبکه شبه‌نظامیان ایران و متحدانش در منطقه، مهم‌تر از وظیفهٔ خود اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس بود.
اظهارات بهروز اثباتی در تضاد با سخنان علی خامنه‌ای و همچنین اظهارات رئیسجمهور، وزیر خارجه و شمار دیگری از مقامات جمهوری اسلامی ایران است که از دست رفتن سوریه در «محور مقاومت» را کم‌اهمیت جلوه داده‌اند.
علی خامنه‌ای روز ۱۹ دی در پنجمین سخنرانی خود پس از سرنگونی حکومت بشار اسد در سوریه برای پنجمین بار ضربات نظامی واردشده به گروه‌های متحد ایران در منطقه، کشته شدن کادر سیاسی و نظامی گروه‌های حماس و حزب‌الله، انهدام بخش بزرگی از توان نظامی این دو گروه شبه‌نظامی و سرنگونی حکومت بشار اسد در سوریه را بی‌اهمیت دانست.
او مدعی شد که «مقاومت رو به جلو» و جمهوری اسلامی در حال «نزدیک شدن به قله» است و حکومت او با وجود همهٔ فشارها و گفته‌ها در خصوص شکست در منطقه، از حمایت از «مقاومت» علیه اسرائیل در هرجا از جمله در غزه و کرانه باختری دست نخواهد کشید.
گروه افراطی حماس را آمریکا و اتحادیه اروپا یک سازمان تروریستی می‌دانند و حزب‌الله یک گروه شبه‌نظامی و در عین حال یک حزب سیاسی است که ایالات متحده آن را یک سازمان تروریستی می‌داند، اما اتحادیه اروپا شاخهٔ نظامی آن را در فهرست سیاه قرار داده است.
اتهام به روسیه در مورد همکاری با اسرائیل در کشتن فرماندهان ارشد سپاه
بهروز اثباتی روسیه را همدست اسرائیل در عملی کردن طرح‌های این کشور در کشتن هدفمند فرماندهان جمهوری اسلامی ایران در سوریه توصیف کرد.
او گفت در عملیات اسرائیل در کشتن صادق امیدزاده، معاون وقت اطلاعات نیروی قدس در سوریه، رضی موسوی، فرمانده وقت نیروی قدس در سوریه، محمدرضا زاهدی که در پی کشته شدن رضی موسوی هدایت نیروی قدس در لبنان و سوریه را برعهده گرفته بود، و هر «مقطع حساس»، «روس‌ها رادارهای خود را خاموش می‌کردند» تا اسرائیل بتواند «به‌راحتی» این فرماندهان ایرانی را هدف قرار دهد.
بهروز اثباتی همچنین افزود که بشار اسد، با وجود طرح‌های نظامی جامعی که نیروهای ایرانی در سوریه به او برای مشارکت عملی در ضربه زدن به اسرائیل می‌دادند، از این کار خودداری می‌کرد و هرگز قصد حمله به اسرائیل را نداشت.
به‌گفته او، بعد از هفتم اکتبر (۱۵ مهر پارسال که گروه افراطی حماس به اسرائیل حمله کرد و موجب آغاز جنگ غزه شد)، بشار اسد بارها درخواست‌های ایران برای گشودن جبهه علیه اسرائیل از خاک سوریه را رد کرد.
او در بیان ناخشنودی از روسیه افزود که آن کشور درخواست ایران (در آخرین روزهای حکومت اسد) برای گرفتن هزار قبضه سلاح کلاشنیکف که آن را برای حفظ یکی از «خطوط مهم در سوریه» لازم می‌دانست، رد کرد و حتی اجازهٔ فرود هواپیمای حامل تسلیحات ایران (در پایگاه حمیمیم) را نیز نداد.
این سخنان در مورد روسیه در حالی است که علی خامنه‌ای و حکومت او مسکو را شریک راهبردی خود، به‌ویژه در سوریه، تلقی می‌کردند. روسیه به اظهارات این فرمانده سپاه واکنش نشان نداده است.
«صحنه فعلی ایران کشش عملی کردن حمله به اسرائیل را ندارد»
بهروز اثباتی همچنین اذعان کرده که جمهوری اسلامی ایران توان واقعی برای ضربه زدن به اسرائیل ندارد و گرنه «وعده صادق ۳» را عملی می‌کرد.
او افزود: «من این‌جا (در ایران) و در تصمیم‌گیری آن نبودم (مشارکت نداشتم). در این‌که (چرا) انجام نشد و کی تصمیم گرفت که انجام نشود، ما ضربه خوردیم (بهتر بود که انجام می‌شد) و وضع ما که در منطقه بودیم، خیلی بهتر می‌شد. خب، حالا که نشده. الان صحنه دیگر کشش وعده عملیات صادق ۳ را ندارد. یکی دیگر از حضار هم همین سئوال را کرده که حضرت آقا (علی خامنه‌ای) چند سال پیش فرمودند اگر غلطی از اسرائیل سر بزند، تل‌آویو و حیفا را با خاک یکسان خواهیم کرد، پس چرا کاری نکردید؟ جواب من این است: راستش نمی‌دانم».
«وعده صادق ۳» قولی است که فرماندهان ارشد نظامی و دولتمردان جمهوری اسلامی ایران داده‌اند تا عملیات هوایی اسرائیل را که روز پنجم آبان امسال علیه ده‌ها هدف نظامی ایران اجرا شد، تلافی کنند.
اسرائیل در واکنش به دو حملهٔ موشکی و پهپادی ایران در اواخر فروردین و مهر ماه امسال، عملیات پنجم آبان در ایران را انجام داد و تهدید کرده که هر حمله بعدی ایران با واکنشی تندتر روبه‌رو خواهد شد، به‌ویژه آن‌که این بار ایران به دلیل ضربات اسرائیل به سامانه‌های پدافندی اس۳۰۰ ایران، توان دفاع هوایی خود را «از دست داده است».
بهروز اثباتی همچنین گفت آمریکا می‌تواند به مواضع ایران و نیروهای حشد الشعبی در عراق حمله کند. او در سخنانی که تا کنون علنی نشده بود، افزود: «موشک‌های ایرانی قادر به نفوذ به سایت‌های مستحکم آمریکایی و بتون‌های آن نیست». او گفت: «اگر ایران حمله کند، آمریکا پاسخ می‌دهد و ده‌ها سایت ایران را مورد حمله قرار خواهد داد».
او اظهار داشت: «جنگ چند ویژگی دارد. اولش این است که شما باید در جنگ منطق داشته باشید. حالا (گیرم) ما مثلا یک پایگاه آمریکا را هم بزنیم، اولاً پایگاه‌های آمریکا مجهزند،... موشک‌های معمولی‌مان خیلی هم روی آن بتون‌ها و سنگر آن‌ها اثر ندارد. خب (گیرم) ما حالا یک موشک هم زدیم، چی می‌شه بعد؟ آمریکا میاد ده جای ما را می‌زند، یک حمله هم به حشد (حشدالشعبی در عراق) می‌کند، دوماً موشک هم به یمن می‌زند. (با این موشک زدن) به کجا می‌خواهیم برسیم؟ حمله و موشک زدن باید اهدافی را تأمین کند؛ یا اهداف راهبردی یا اهداف عملیاتی یا تاکتیکی. این سه تا... الان در این شرایط، کشیدن منطقه به رزم نظامی به نفع مقاومت نیست...الان اگر بخواهیم یک فاز جدید بکنیم باز دشمن دوباره آماج عملیاتی‌اش را شروع می‌کند...در نتیجه منطق این کار وجود ندارد».
این فرمانده سپاه افزود: جمهوری اسلامی ایران «انتقام» کشته شدن حسن نصرالله، دبیرکل کشته‌شدهٔ حزب‌الله، را «گرفته است».
افسران ارتش سوریه فرمانده ایرانی را کشتند
بهروز اثباتی در مورد کشته شدن کیومرث پورهاشمی، یکی دیگر از فرماندهان ارشد نیروی قدس سپاه در سوریه که هشتم دسامبر گذشته، یک روز پس از آغاز حرکت نیروهای «هئیت تحریر الشام» در حلب کشته شد، برای مخاطبان خود توضیحاتی داد که با گزارش‌های رسمی سپاه پاسداران و نهادهای جمهوری اسلامی در مورد مرگ این فرمانده تضادهای زیادی دارد.
سپاه پاسداران در بیانیهٔ رسمی خود در مورد مرگ پورهاشمی این رویداد را ناشی از جنگ و «دفاع از حرم» در روز تلاش نیروهای «هئیت تحریر الشام» برای تسلط بر استان حلب جلوه داده بود. اما بهروز اثباتی می‌گوید دو تن از نظامیان سوری که در اتاق جنگ مشترک با فرماندهان ایرانی حضور داشتند، در آن روز با شلیک اسلحه پورهاشمی را به گلوله بستند.
یکی از حاضران در نشست این فرمانده از او می‌پرسد: «آیا حقیقت دارد که یک افسر سوریه سردار کیومرث پورهاشمی را شهید کرد؟»
بهروز اثباتی در پاسخ گفت: «بله. حقیقت دارد. نه یک افسر، دو افسر سوری، که اصلا جزو سازمان امنیت سوریه بودند... وارد جلسه شدند که سردار پورهاشمی صبح روز حرکت دشمن (حرکت نیروهای «تحریر الشام» از ادلب) تشکیل داده بود، از سیستم حفاظت رد شدند و آمدند. در اتاق را باز کردند. سه افسر روس هم بودند...سه بچه (افسر) سوری هم بودند، بچه حزب‌الله (فرمانده ارشد گروه حزب‌الله لبنان) از دوستان ما هم بود».
او افزود: «سلمانِ ما هم قرار بود آنجا باشد که سلمان دیر رسیده بود. سلمان کنسول ما در حلب بود که الان در لبنان است. سلمان که دیر رسیده بود به من گفت وقتی او رسیده بود دید که دو افسر امنیتی سوری (مهاجمین مسلح) حاضران را به رگبار بسته بودند. روس‌ها طبق تعارف (طبق پروتکل‌های نظامی برای شرکت در نشست در میادین جنگی و در کشورهای بیگانه) جلیقه ضد گلوله پوشیده بودند و آن‌ها آسیب ندیدند اما بچه حزب‌الله که فرمانده حزب‌الله از دوستان ما بود شهید شد، سه تا افسر سوری هم شهید شدند، هاشم (کیومرث پورهاشمی) هم زخمی بود، او را به بیمارستان رساندند، دم در بیمارستان دیگر به شهادت رسید».
بهروز اثباتی افسران سوری عامل شلیک به کیومرث پورهاشمی را کسانی نامید که با نیروهای مخالف اسد هم‌پیمان شده بودند.
فساد در سراسر حاکمیت و ارتش اسد؛ بیعلاقگی به ایران
بهروز اثباتی حکومت بشار اسد را «مشتی افراد فاسد، فاسق و پرت از جامعه» نامید و گفت درحالی‌که مردم سوریه برق نداشتند و حتی شرایط برای نیروهای نظامی در گرما و سرما «اسفناک» بود و از نبود برق و گرمایش شاکی بودند و خواب نداشتند و فرزندان‌شان بیمار می‌شدند، حاکمیت سوریه از وضعیت مردم بی‌خبر بود و ارتباط با جامعه را از دست داده بود.
او گفت حکومت اسد در سطح نیروهای نظامی خود نیز با فساد و رشوه آمیخته شده بود و روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شد. او فرماندهان ارشد سوریه، اطرافیان و بستگان بشار اسد، از جمله ماهر برادر بشار اسد و یکی از فرماندهان ارشد ارتش سوریه را از مهره‌های کلان در رشوه گرفتن نامید.
به گفته اثباتی، در یک خط مقدم جبهه ۳۶۰ نفر از ۴۰۰ نظامی که می‌بایست مستقر باشد، با پرداخت رشوه به فرماندهان فرار کرده بودند.
بهروز اثباتی اظهار داشت فروپاشی اقتصاد سوریه نیز ارتباط مستقیمی با نظام فاسد و رشوه‌خوار اسد داشت و مردم سوریه از شرایط سخت اقتصادی و معیشتی در پریشانی بودند.
وال استریت جورنال این هفته نوشت جمهوری اسلامی ایران سال‌ها ده‌ها میلیارد دلار در سوریه برای بقای اسد هزینه کرد تا «حلقه آتش» در اطراف اسرائیل ایجاد کند و از سوریه نیز به اهداف آمریکایی حمله کند.
گزارش وال استریت جورنال شرح داد که چگونه هزینه‌های کلان ایران در سوریه، که به‌ویژه در جریان جنگ داخلی ۱۳سالهٔ سوریه افزایش یافت، در ۱۱ روز تلاش «هیئت تحریر الشام» تا رسیدن به دمشق بر باد رفت و بشار اسد فراری شد.
با وجود هزینه‌های حکومت ایران و تلاش سران کشور که سوریه و روسیه را «متحد راهبردی» خود جلوه می‌دادند، به گفته بهروز اثباتی، هم روسیه در فروپاشی حکومت اسد دخیل بود و هم خود حکومت اسد و حتی همسر بشار اسد علاقه‌ای به ایران نداشتند.
او گفت نظام اسد به کشورهای عربی مانند امارات علاقه نشان می‌دادند و در روزی هم که ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور پیشین ایران، به سوریه سفر کرد، دولت سوریه هیچ کاری برای استقبال از او نکرد، درحالی‌که در پیشواز از وزیر خارجه امارات، در مسیر فرودگاه دمشق تا کاخ ریاست‌جمهوری، پرچم‌های امارات به اهتزار درآمده بود.
آقای اثباتی گفته که نیروهای ایرانی مجبور شدند خود برای استقبال از رئیسی تقلا کنند و افرادی از خانواده‌های هواداران و نیروهایشان را در طول مسیر او به صف کنند. تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در پوشش مراسم ورود رئیسی به سوریه مدعی «استقبال گرم هزاران تن از مردم سوریه» شده بود و گزارشگر صداوسیما آن را نشانهٔ سپاس و تقدیر سوری‌ها از ایران نامیده بود.
رهبر جمهوری اسلامی ایران که «فرمانده کل قوا» نیز هست، فاش کرد که حکومت او تا آخرین روزها بر ادامه بقای حکومت اسد اصرار داشت. علی خامنه‌ای گفت نیروها و تجهیزات بیشتری در ایران برای اعزام و ارسال به سوریه آماده شده بود (برای جلوگیری از پیشروی نیروهای «هئیت تحریر الشام» و برای بقای اسد) اما آمریکا و اسرائیل «هم راه زمینی و هم راه‌های هوایی را بسته بودند و نگذاشتند».
راه‌هایی برای تحرکات آتی ایران در سوریه
با وجود درخواست‌های پیاپی حاکمان تازه دمشق از ایران برای احترام به حاکمیت این کشور و خودداری از کاشتن بذر «هرج‌ومرج» در سوریه، بهروز اثباتی پس از شرح مفصل دلایل «شکست بسیار بد» ایران در سوریه، مدعی شد که جمهوری اسلامی هنوز می‌تواند تمام شبکه‌هایی را که سال‌ها با آن‌ها در سوریه کار کرده بود، احیا کند.
او افزود: «ایران می‌تواند اقشار اجتماعی را که سال‌ها در کنار ما زندگی کردند، فعال کند، از طریق شبکه‌های اجتماعی (در مورد سوریه) فعالیت کند و سلول‌های مقاومت (برای برانداختن حکومت جدید این کشور) ایجاد کند».
این بخش از اظهارات بهروز اثباتی می‌تواند واکنش به گفته‌های مکرر علی خامنه‌ای تلقی شود که نسبت به «سربرآوردن مجموعه جوانان شرافتمند در سوریه» برای «له کردن این‌ها که الان جولان می‌دهند (حاکمان تازه سوریه)» ابراز «اطمینان» کرده و به نوعی دستور فرمانده کل قوا به نیروهایش برای تلاش جهت ضربه زدن به حکومت تازه دمشق قلمداد شده است.
یکی از حاضران از فرمانده ارشد سپاه پاسداران در سوریه پرسید: «بشار اسد به پیام آخر آقا (علی خامنه‌ای) چه جوابی داده بود؟»
اشاره این پرسش‌کننده به پیامی است که رهبر جمهوری اسلامی از طریق محمدجواد لاریجانی در آخرین روزهای حکومت اسد در سفر او به دمشق به اطلاع بشار اسد رساند.
بهروز اثباتی در پاسخ گفت: «آقا فقط فرموده بودند که آقای اسد شما در سوریه مقاومت کنید، ما (ایران و متحدین) هم کمک می‌کنیم، او (اسد) هم در جواب گفته بود: ارتش من یک ارتش از هم پاشیده است و اگر شما و روس‌ها توافق کردید، من حرفی ندارم. یعنی (اسد) جواب آقا را درست نداد».
درخواست خامنه‌ای از عراق برای جلوگیری از انحلال حشد الشعبی
رهبر جمهوری اسلامی ایران روز ۱۹ دی در دیدار با نخست‌وزیر عراق که به تهران رفته بود، از بغداد خواست نگذارد نیروهای حشد الشعبی در عراق که او آن‌ها «مؤلفه‌های قدرت» نامید، منحل شوند.
علی خامنه‌ای هفته گذشته نیز به‌طور تلویحی از خطرات دور کردن «جوانان مؤمن» از صحنه قدرت در عراق سخن گفت و گفت: «برخی کشورها اگر دچار اشتباه بزرگ شده و عوامل ثبات و اقتدار خود را که همان جوان‌های مؤمن هستند، از صحنه خارج کنند، همانند سوریه خواهند شد».
نیروهای زیر چتر حشد الشعبی ماه گذشته به دولت بغداد تعهد دادند از حملات موشکی و پهپادی به اسرائیل دست بکشند. این نوع حملات از آن به بعد عملاً متوقف شده و اسرائیل تأیید کرده که دیگر از ناحیه عراق هدف حمله نبوده است.
خبرگزاری‌ها گزارش داده بودند که محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در آستانه بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در کاخ سفید، با این درخواست به تهران رفت که در خصوص انحلال گروه‌های مسلحی که زیر چتر سازمان حشد الشعبی در عراق فعال بودند و در زمینه نحوه ادغام این نیروها در ارتش عراق، با مقامات جمهوری اسلامی ایران گفت‌وگو کند.
بر اساس گزارش‌ها، دونالد ترامپ از نخست‌وزیر عراق خواسته که این نیروهای نیابتی ایران در عراق را محدود کرده و مانع از مداخلات احتمالی آن‌ها در سوریه پس از فروپاشی حکومت اسد شود.
آقای سودانی در نشست خبری روز چهارشنبه با مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، گفت عراق تلاش می‌کند پایش به درگیری‌هایی که به منطقه آسیب می‌زند، کشیده نشود.
برخلاف رهبر جمهوری اسلامی ایران که احمد الشرع، ملقب به ابومحمد الجولانی، رهبر دوفاکتوی سوریه را «جوله باطل» نامیده و نسبت به «زیرپا له شدن» حکومت کنونی سوریه ابراز اطمینان کرده، نخست‌وزیر عراق روز چهارشنبه در تهران بر آمادگی عراق برای همکاری با نیروهای حاکم بر سوریه تأکید و از انتقال مسالمت‌جویانه دولت در سوریه حمایت کرد.
جمهوری اسلامی ایران تنها حکومتی است که بر خلاف قریب به اتفاق کشورهای منطقه از گشایش دوباره سفارت خود در سوریه باز مانده است.
