علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد دولت یازدهم چندی پیش تاکید کرده بود که تورم به هسته سخت خود رسیده است و از این پس کاهش نرخ تورم دشوارتر از قبل خواهد بود.
رسیدن به هسته سخت تورم و دشواری کار کاهش این نرخ در شرایط رسیدن به هسته سخت، یک بار پیش از این در واپسین ماههای سال قبل، زمانی که نرخ تورم در یک قدمی تک رقمی شدن متوقف مانده بود نیز، مطرح شد.
اما چرا وزیر اقتصاد از رسیدن به این هسته سخت، سخن به میان آورده است؟ بررسی روند تغییرات نرخ تورم در آذرماه، واپسین ماه پاییز امسال به خوبی نشانه های سختی این کار را نمایان می‌سازد.
نرخ تورم ماهانه در آذرماه در گزارش بانک مرکزی به ۱٫۴ درصد رسیده که بالاترین نرخ تورم ماهانه در یک سال و نیم گذشته است، افزایش نرخ تورم ماهانه به ارقامی بالاتر از یک درصد، علاوه بر آنکه گران شدن قیمت‌ها در فاصله یک ماهه را گواهی می‌کند، اما از آن مهم تر می تواند تک‌رقمی ماندن نرخ تورم متوسط را نیز با چالش روبرو سازد.
در گزارش بانک مرکزی از تغییرات شاخص تورم در آذرماه امسال، نرخ تورم نقطه به نقطه ۹٫۲ درصد اعلام شد، این نرخ در مقایسه با نرخ تورم نقطه به نقطه آبان‌ماه، نه تنها روند کاهشی را تداوم نبخشیده که افزایشی معادل یک دهم درصد را تصویر می کند، این افزایش اندک در خوشبینانه‌ترین حالت، تثبیت روند تغییرات نرخ تورم نقطه به نقطه و توقف روند کاهشی نرخ تورم نقطه به نقطه، محسوب می‌شود.
نرخ تورم متوسط یا به تعبیری نرخ تورم ۱۲ ماهه منتهی به آذرماه امسال، در این ماه به رقم ۸٫۶ درصد رسید که نرخی مشابه با نرخ تورم متوسط ماه قبل بود، بدین ترتیب کاهش مستمر نرخ تورم متوسط در سال جاری نیز در این ماه متوقف شد و نرخ تورم متوسط نتوانست آن روند کاهنده را تداوم بخشد.
در روایت مرکز آمار ایران از نرخ تورم آذرماه نیز، نرخ تورم ماهانه با ثبت رشد ۰٫۸ درصد نسبت به نرخ تورم ماهانه ماه قبل افزایش یک دهم واحد درصدی نشان می‌دهد.
نرخ تورم نقطه به نقطه آذرماه در این گزارش به ۵٫۷ درصد رسید که نسبت به نرخ تورم نقطه به نقطه ماه آبان، چهار دهم واحد درصد کمتر بود.
مرکز آمار ایران در این گزارش نرخ تورم متوسط آذرماه را با سه دهم واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل، ۷٫۲ درصد اعلام کرد.
یکی از مهم‌ترین نکات قابل توجه مقایسه آمارهای ارایه شده از سوی دو مرکز تولید آمار تورم یعنی بانک مرکزی ایران و مرکز آمار ایران، اختلاف معنادار و تعمیق شده این دو مرکز است.
اما با وجود آنکه اختلاف دو مرکز بر سر رقم نرخ تورم نقطه به نقطه به ۳٫۵ درصد، در مورد نرخ تورم متوسط ۱٫۱ درصد و در مورد نرخ تورم ماهانه به ۰٫۶ درصد رسیده است، اما هر دو مرکز در گزارش‌های خود، بر افزایش نرخ تورم ماهانه در آذرماه تاکید دارند.
در میان گروه‌های اصلی مختلف مورد بررسی در گزارش بانک مرکزی بالاترین نرخ تورم به گروه «بهداشت و درمان» اختصاص داشت که رشدی ۱۷٫۱ درصدی را تجربه کرد.
پس از این گروه اصلی، شاخص بهای گروه «تحصیل» با ثبت تورم ۱۱٫۱ درصدی در رتبه دوم افزایش شاخص بها قرار گرفت.
در گزارش مرکز آمار ایران، طی آذرماه امسال بیشترین تورم متوسط در میان شاخص بهای گروه‌های اصلی و فرعی، با ۱۳٫۷ درصد رشد به گروه «آموزش» اختصاص یافت.
پس از گروه «آموزش» نرخ تورم متوسط گروه «بهداشت و درمان» با ثبت رشد ۹٫۸ درصد در رتبه دوم قرار گرفت.
بررسی تغییرات شاخص بهای گروه «خوراکی ها و آشامیدنی ها» از آن رو اهمیت دارد که تغییرات قیمتی این گروه‌ها با تمام افراد جامعه در ارتباط است.
ضمن اینکه ضریب اهمیت تغییرات قیمتی این گروه در محاسبات مرکز آمار ایران، ۲۵٫۱ درصد اعلام شده که از موثرترین گروه‌ها بر محاسبه نرخ تورم به حساب می‌آید.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، تورم نقطه به نقطه گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» در آذرماه امسال، ۷٫۱ درصد و نرخ تورم متوسط این گروه در همین ماه، ۶٫۹ درصد اعلام شد.
نرخ تورم نقطه به نقطه گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» در آذرماه امسال در محاسبات بانک مرکزی ایران، ۹ درصد به ثبت رسید.
نکته قابل توجه در تغییرات شاخص بهای این گروه، تورم ماهانه شاخص بهای گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» در هر دو گزارش بانک مرکزی و مرکز آمار ایران از تورم آذرماه است.
تورم ماهانه گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در ماه مورد گزارش در روایت بانک مرکزی و ۲٫۴ درصد و در روایت مرکز آمار ایران، ۲ درصد اعلام شد که نرخ تورم ماهانه نسبتا بالایی به حساب می آید.
همچنین بررسی تغییرات قیمت سبد منتخب کالاهای رادیو فردا که ۱۰ قلم از پرمصرف‌ترین خوراکی‌ها در سبد غذایی خانوار ایرانی را در خود جای داده است، نشان می دهد که میانگین قیمت این سبد در فاصله آبان تا آذرماه امسال، حدود ۵ درصد رشد کرده است.
رکورددار رشد قیمتی در این فاصله زمانی یک ماهه تخم مرغ با افزایش قیمت ۱۳ درصدی بود.
تغییرات قیمت اقلام مندرج در این سبد کالایی در فاصله زمانی ابان تا آذر امسال در جدول یک قابل مشاهده است.
تغییر مبدا مقایسه قیمت‌ها از آبان ماه امسال به آذرماه پارسال، رشد قیمتی میانگین این سبد را به رقم بزرگتری می‌رساند، متوسط رشد قیمتی این اقلام از آذرماه پارسال تا آذرماه ۹۵، رقمی اندکی کمتر از ۹ درصد بود.
بالاترین رشد قیمتی در میان اقلام ۱۰ گانه سبد منتخب رادیو فردا، به «برنج داخله درجه یک» اختصاص داشت که در فاصله زمانی یک ساله، بیش از ۵۰ درصد گران‌تر شد.
در این فاصله زمانی برخی از اقلام مندرج در این سبد کالایی با کاهش قیمتی همراه شدند که گوجه فرنگی با کاهش قیمتی بیش از ۴۳ درصد، رکورددار این ارزانی بود.
جزییات تغییرات قیمت این اقلام در فاصله زمانی آذر پارسال تا آذر ۹۵ در جدول شماره دو درج شده است.
در جدول شماره سه، تغییرات قیمتی اقلام سبد کالای منتخب رادیو فردا در دو مقطه فصل پاییز ۹۵ و فصل پاییز ۹۵، بررسی شده است .
بر این اساس، میانگین قیمت این سبد کالایی در پاییز امسال در مقایسه با پاییز پارسال، بیش از ۹ درصد افزایش یافت.
بیشترین رشد قیمتی در این دو مقطع زمانی باز به برنج داخله درجه یک، اختصاص داشت که در این فاصله زمانی بیش از ۵۰ درصد افزایش یافت.
تغییرات قیمت دیگر اقلام این سبد کالایی در دو مقطع پاییز ۹۴ و ۹۵ در جدول شماره سه قابل مشاهده است.
تحولات شاخص تورم در آخرین فصل سال و سه ماه پاانی امسال بسیار مورد توجه خواهد بود، از یک سو رکوردشکنی‌های مکرر دلار در بازار آزاد ارز که قیمت دلار را وارد کانال قیمتی ۴ هزار تومان کرده، می تواند بر تغییرات شاخص تورم اثر گذار باشئ و از سوی دیگر رشد ۳۰ درصدی نقدینگی همراه با افزایش بدهی دولت به بانک‌ها و بانک‌مرکزی از جمله مخاطرات حفظ نرخ تورم در سطوح فعلی هستند.
صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین گزارش خود پیش‌بینی کرده‌است که نرخ تورم متوسط در پایان امسال در نرخ ۹ درصد آرام گیرد که اگرچه نرخ تورمی تک رقمی است اما با کمترین فاصله از نرخ تورم دو رقمی ایستاده است.
تک رقمی ماندن نرخ تورم در پایان سال خورشیدی جاری مستلزم ثبت نرخ‌تورم‌های ماهانه کمتر از ۰٫۸ درصد است.
اگر نرخ تورم ماهانه اذرماه که ۱٫۴ درصد بود در ماههای باقی مانده نیز تکرار شود، در پایان سال، نرخ تورم میانگینی دو رقمی در کارنامه دولت حسن روحانی ثبت خواهد شد.
دولت و بانک مرکزی در ماههای باقی مانده از سال برای بهره‌برداری تبلیغاتی از دستاورد کاهش نرخ تورم در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده، تمام تلاش خود را خواهند کرد، هر چند که عوامل برهم زننده این تعادل و روند در اقتصاد ایران کم نبوده و نیستند.
