چهار دیپلمات غربی به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که بریتانیا، فرانسه و آلمان، موسوم به تروئیکای اروپایی، احتمالاً از روز پنجشنبه، ششم شهریور، روند فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» را آغاز خواهند کرد.
این منابع روز چهارشنبه در عین حال گفتند که این سه کشور امیدوارند تهران در ۳۰ روز آینده تعهداتی دربارهٔ برنامه هسته‌ای خود ارائه دهد تا مانع از اجرای عملی این تصمیم شوند.
نمایندگان تروئیکای اروپایی روز چهارم شهریور با نمایندگان ایران دیدار کردند تا پیش از موعد میانهٔ اکتبر، زمانی که اختیار بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را از دست می‌دهند، دیپلماسی را احیا کنند.
اما سه دیپلمات اروپایی و یک دیپلمات غربی به رویترز گفتند این گفت‌وگوها به تعهدات ملموس از سوی ایران منجر نشد، هرچند هنوز امکان ادامهٔ مذاکره وجود دارد.
به گفتهٔ این منابع، روند بازگرداندن تحریم‌ها احتمالاً از پنجشنبه کلید می‌خورد و شامل بازگشت تحریم‌های مالی، بانکی، انرژی و دفاعی ایران خواهد بود.
سازوکار ماشه عنوانش به صورت مستقیم در برجام نیامده، اما اجرای «مکانیسم ماشه» به این معنا است که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که در سال ۱۳۹۴ بر اساس برجام ملغی شده بود، بازخواهد گشت.
سه کشور اروپایی طرف برجام بارها به تهران هشدار داده‌اند که اگر برای حل‌وفصل برنامۀ هسته‌ای خود گفت‌وگو نکند، از این سازوکار که به معنی بازگشت خودکار تحریم‌ها است، استفاده خواهند کرد.
این روند در شورای امنیت سازمان ملل ۳۰ روز طول می‌کشد تا اجرایی شود.
یک دیپلمات غربی گفته است «مذاکرات واقعی از زمانی آغاز می‌شود که نامه رسمی به شورای امنیت ارسال شود».
وزارت خارجه آلمان تأیید کرده که «مکانیسم ماشه» همچنان روی میز است، اما لندن و پاریس واکنش فوری نشان نداده‌اند. تهران هشدار داده است که در صورت بازگرداندن تحریم‌ها «پاسخی سخت» خواهد داد.
در همین حال، وزارت خارجه ایالات متحده اعلام کرد مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، روز چهارشنبه با ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان و دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، در مورد ایران گفت‌وگو کرد.
بر اساس بیانیهٔ وزارت خارجه آمریکا، همه این مقامات تعهد خود را در مورد اطمینان از این‌که ایران هرگز سلاح هسته‌ای تولید یا به آن دست پیدا نمی‌کند، تکرار کردند.
بازگشت بازرسان
این تحولات هم‌زمان با بازگشت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران رخ داده است.
در پی جنگ ۱۲ روزه و بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران توسط اسرائیل و آمریکا، تهران همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تعلیق کرد و بازرسان این نهاد ناظر سازمان ملل نیز ایران را ترک کردند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، روز چهارم شهریور گفت بازرسان اجازه ورود به کشور یافته‌اند، اما هنوز توافقی دربارهٔ محدودهٔ دسترسی آنان یا نحوه همکاری کامل با تهران وجود ندارد.
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، نیز به نمایندگان مجلس گفته است توافقی دربارهٔ ازسرگیری کامل همکاری با آژانس به دست نیامده است.
تروئیکای اروپایی پیشنهاد داده‌اند اگر ایران بازرسی‌های کامل آژانس را از سر بگیرد و دربارهٔ ذخایر اورانیوم غنی‌شدهٔ خود شفاف‌سازی کند، آغاز مکانیسم ماشه تا شش ماه به تعویق بیفتد.
بر اساس گزارش آژانس، ایران اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی کرده و پیش از حملات هوایی اسرائیل و آمریکا به ایران، به اندازه‌ای مواد در اختیار داشت که در صورت غنی‌سازی بیشتر می‌توانست برای شش سلاح هسته‌ای کافی باشد.
با این حال آژانس گفته است درحالی که نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای تهران را تأیید کند، هیچ نشانهٔ معتبری از پروژهٔ تسلیحاتی هماهنگ در ایران نیز در دست ندارد.
به نوشتهٔ رویترز، یک دیپلمات اروپایی افزوده که ایران در نشست اخیر با تروئیکای اروپایی نشانه‌هایی از تمایل به ازسرگیری مذاکرات مستقیم با آمریکا نشان داده، اما یک منبع ایرانی گفته این امر تنها در صورتی ممکن است که واشینگتن تضمین دهد در طول مذاکرات حملهٔ نظامی انجام نخواهد داد.
تهران و واشینگتن در ماه‌های اخیر پنج دور مذاکرات هسته‌ای برگزار کردند و دور ششم آن که قرار بود ۲۵ خرداد در مسقط برگزار شود در پی حملات اسرائیل به ایران لغو شد.
واکنش‌ها به بازگشت بازرسان
بازگشت بازرسان به ایران روز چهارشنبه توسط محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، تأیید شد.
او گفت که «شروط مجلس رعایت شده است»، اما شماری از نمایندگان از جمله محمدتقی نقدعلی و کامران غضنفری این اقدام را «نقض» قانون مجلس دانستند.
برخی دیگر، از جمله امیرحسین ثابتی، حضور بازرسان را «جاسوسی در پوشش بازرس» خواندند و توافق عباس عراقچی با آژانس را «فاجعه» توصیف کردند.
یک روز بعد، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در بیانیه‌ای گروسی، مدیرکل آژانس، را «عنصر سرسپرده آمریکا و رژیم صهیونیستی» خواند و تأکید کرد که تهران به آژانس «اعتمادی ندارد». این کمیسیون از دولت خواست قانون تعلیق همکاری را به‌طور کامل اجرا کند.
در همین حال، روزنامه وال‌استریت جورنال گزارش داده است که تدابیر حفاظتی پیرامون رافائل گروسی در هفته‌های اخیر افزایش یافته است. در ایران، مقام‌های تندرو و رسانه‌هایی مانند روزنامهٔ کیهان پیش‌تر گروسی را «عامل اسرائیل» معرفی کرده و خواهان محاکمه یا «مجازات سخت» او شده بودند.
کارشناسان یادآور شده‌اند که یکی از دلایل اصلی ایران برای ادامه همکاری نسبی با آژانس، نیاز به تعویض سوخت نیروگاه بوشهر است که تنها در حضور بازرسان این نهاد امکان‌پذیر است.
