ایالات متحده روز جمعه یک فرمان اجرایی تازه صادر کرد که به گفته مقام‌های آمریکایی، «سخت‌گیرانه‌ترین اقدامات تاکنون» را علیه کشورها و نهادهایی در نظر می‌گیرد که شهروندان آمریکا را ناعادلانه در خارج از این کشور بازداشت می‌کنند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، این فرمان را روز جمعه ۱۴ شهریور در کاخ سفید امضا کرد.
بر اساس آن، وزارت خارجه آمریکا می‌تواند کشورهایی را که در بازداشت بی‌دلیل و غیرقانونی شهروندان آمریکایی دست دارند یا از آن حمایت می‌کنند، به‌عنوان «حامیان بازداشت ناعادلانه» معرفی کند، مشابه سازوکاری که پیشتر برای «حامیان تروریسم» وجود داشت.
کشورهایی که در این فهرست قرار گیرند، با پیامدهایی چون تحریم اقتصادی، محدودیت صدور روادید، قطع یا محدودیت کمک‌های خارجی و همچنین ممنوعیت سفر شهروندان آمریکایی به آن کشور روبه‌رو خواهند شد.
این طرح که از سیستم «کشورهای حامی تروریسم» الگوبرداری شده، ابزارهای تازه‌ای به وزارت خارجه آمریکا می‌دهد تا کشورهایی را که از آمریکایی‌های بازداشت‌شده به‌عنوان اهرم سیاسی استفاده می‌کنند، مجازات کند.
دولت آمریکا شمار دقیق شهروندان بازداشت‌شده در خارج را علنی نمی‌کند. با این حال، بر اساس گزارش «بنیاد فولی» که شبکه سی‌بی‌اس به آن استناد کرده، دست‌کم ۵۴ آمریکایی در سال ۲۰۲۴ در ۱۷ کشور به‌طور ناعادلانه زندانی شده یا گروگان گرفته شده‌اند.
وزارت خارجه آمریکا در حال حاضر ۲۱ کشور را در بالاترین سطح هشدار سفر («سطح چهار: سفر نکنید») قرار داده است که شامل ایران، افغانستان، روسیه، ونزوئلا و کره شمالی می‌شود.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در بیانیه‌ای گفت: «تمام کشورها باید از این فهرست دوری کنند. کسانی که از آمریکایی‌ها به‌عنوان گروگان سیاسی استفاده کنند، هزینه آن را خواهند پرداخت.»
این فرمان بر پایه «قانون لوینسون» صادر شده است؛ قانونی که پس از ناپدید شدن رابرت لوینسون، مأمور پیشین اف‌بی‌آی، در ایران برای پیگیری گروگان‌گیری‌ها و بازداشت‌های ناعادلانه تصویب شد.
دولت ترامپ در متن فرمان جدید تأکید کرده که «هیچ آمریکایی نباید در هراس از تبدیل شدن به مهره بازی سیاسی دولت‌های یاغی زندگی کند» و هشدار داده که واشینگتن با استفاده از همه ابزارهای موجود، با این پدیده مقابله خواهد کرد.
طبق مفاد فرمان، اگر کشوری پس از اطلاع‌رسانی رسمی آمریکا از آزادی شهروند بازداشت‌شده خودداری کند یا سابقه مشخص حمایت از بازداشت‌های ناعادلانه داشته باشد، در فهرست «حامیان بازداشت ناعادلانه» قرار خواهد گرفت. خروج از این فهرست نیز تنها در صورت تغییر سیاست‌ها یا آزادی بازداشت‌شدگان امکان‌پذیر خواهد بود.
این اقدام پس از چندین پرونده خبرساز در سال‌های اخیر صورت می‌گیرد و ایران و ونزوئلا نیز در سال‌های اخیر در مبادلات زندانیان با آمریکا نقش داشته‌اند.
در همین زمینه، خانواده رضا ولی‌زاده، روزنامه‌نگار ایرانی‌ـ‌آمریکایی، می‌گویند او پس از انتقال به زندان فشافویه در ایران، در شرایطی نگهداری می‌شود که امکان دسترسی‌اش به وکیل «تقریباً غیرممکن» شده است؛ موضوعی که بار دیگر نگرانی‌ها درباره بازداشت‌های ناعادلانه شهروندان دوتابعیتی در ایران را پررنگ کرده است.
پیش از این روسیه روزنامه‌نگار ایوان گِرشکوویچ و تفنگدار پیشین دریایی پل ویلن را به اتهام جاسوسی زندانی کرده بود که در سال ۲۰۲۴ طی یک مبادله پیچیده با مشارکت آلمان آزاد شدند.
در سال ۲۰۲۲، ستاره بسکتبال زنان آمریکا، بریتنی گراینر، در روسیه در ازای آزادی ویکتور بوت، دلال مشهور روسی سلاح، آزاد شد. اوایل سال جاری نیز معلم آمریکایی مارک فوگل در ازای یک کلاهبردار رمزارز روسی از زندان روسیه آزاد شد.
مقام‌های آمریکایی می‌گویند هدف این فرمان، بازدارندگی در برابر استفاده از بازداشت‌های سیاسی به‌عنوان ابزار چانه‌زنی با واشینگتن و افزایش امنیت شهروندان آمریکایی در سفرهای خارجی است.
سازمان غیرانتفاعی «گلوبال ریچ» که برای آزادی شهروندان آمریکایی گروگان‌گرفته‌شده یا ناعادلانه بازداشت‌شده در کشورهای خارجی فعالیت می‌کند، از این حکم اجرایی تازهٔ دولت آمریکا استقبال کرد.
میکی برگمن، مدیر اجرایی این سازمان، در بیانیه‌ای گفت: «این اقدام حمایتی واقعی و مؤثر پشت تلاش‌های دولت آمریکا برای بازگرداندن شهروندان بازداشت‌شده به خانه خواهد بود و کشورهایی را که به دیپلماسی گروگان‌گیری روی می‌آورند از اقدام باز خواهد داشت.»
