اجلاس رؤسای جمهور ارمنستان و آذربایجان در شهر کازان فدراسیون روسیه بدون امضای هیچ سند رسمی به پایان رسید، اگرچه الهام علی‌یف و سرژ سرکسیان پس از پایان مذاکرات گفته‌اند که طرفین در برخی مسائل به تفاهم رسیده‌اند.
نهمین دور گفت‌وگوهای رؤسای جمهور ارمنستان و آذربایجان پیرامون مناقشه قره‌باغ کوهستانی، عصر روز جمعه در شهر کازان جمهوری تاتارستان فدراسیون روسیه با میانجی‌گری دمیتری مدودیف، رئیس جمهوری روسیه، آغاز شد.
این پنجمین دور مذاکرات در سطح رهبران دو کشور است که روسیه میانجی‌گری آن را بر عهده دارد.
طرفین پیش از آغاز اجلاس نسبت به چشم‌انداز این دور از مذاکرات اظهار امیدواری و خوشبینی کردند و انتظار می‌رفت در پایان این دور مذاکرات بیانیه مشترک امضا شود، اما مذاکرات هم‌اینک بدون امضای هیچ سندی به پایان رسیده‌است.
مناقشه ارضی قره‌باغ کوهستانی و هفت منطقه اطراف آن، نزدیک به بیست سال است که میان آذربایجان و ارمنستان ادامه دارد.
هم‌اکنون گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا متشکل از روسیه، فرانسه و آمریکا، میانجی‌گری میان آذربایجان و ارمنستان را برعهده دارند. این در حالی است که یک روز پیش از نشست «کازان» رئیس جمهور آمریکا طی تماس تلفنی با علی‌یف و سرکسیان توصیه کرده بود که طرفین برای حل مناقشه قره‌باغ کوهستانی در چهارچوب قوانین سازمان ملل و سند هلسینکی گام‌های لازم را بردارند.
بنا به گزارش واحد مطبوعاتی ریاست جمهوری ارمنستان، نیکولا سرکوزی، رئیس جمهور فرانسه نیز روز گذشته طی نامه‌ای به آقای سرکسیان گفته‌بود که زمان موافقت طرفین با اصول حل مناقشه قره‌باغ کوهستانی فرا رسیده‌است.
دمیتری مدودف (وسط)، سرژ سرکیسیان (راست)، الهام علی‌یف (چپ). در کازان روسیه.
کنفرانس امنیت و همکاری اروپا در سال ۱۹۷۵ در شهر هلسینکی فنلاند با حضور ۳۵ کشور برگزار شد. هدف کنفرانس هلسینکی ایجاد صلح و ثبات میان شرق و غرب اروپا بود و سندی امضا شد که تاکنون چندین بار بازبینی شده‌است.
برپایه برخی مفاد سند نهایی هلسینکی (تصویب شده در سال ۲۰۰۸)، هر ملتی حق انتخاب مقدرات و سرنوشت خود را دارد، اما تمامیت ارضی هر کشوری باید رعایت شود.علی‌یف، چند روز پیش اظهار داشته بود که دولت آذربایجان حاضر است به قره‌باغ کوهستانی خودمختاری دهد، گونه‌ای خودمختاری، در سطحی بالاتر از جمهوری نخجوان.
سرژ سرکسیان نیز پیش از دیدار کازان، گفته بود که با دیدی مثبت و رویکردی سازنده آماده این دیدار می‌شود و اظهار امیدواری کرده بود که مذاکرات کازان نتیجه مثبتی داشته باشد. هر دو رئیس جمهور بعد از اجلاس کازان گفته‌اند که برخی تفاهمات سازنده در اجلاس حاصل شده‌است، اما در مورد جزئیات این تفاهمات توضیح نداده‌اند.
وفا قلیزاده، مشاور حیدر علی‌یف، رئیس جمهور پیشین آذربایجان و پدر الهام علی‌یف، در گفت‌وگو با رادیو فردا می‌گوید: «پیشنهادها و تماس‌های رؤسای جمهور فرانسه و آمریکا اقدامی بسیار امیدوار کننده و قابل تقدیر است، اما بیست سال است که مناقشه آذربایجان و ارمنستان ادامه دارد و حل نشده‌است».
به گفته این سیاستمدار که زمانی جزو هیئت مذاکره مناقشه قره‌باغ کوهستانی بود، مشکل اساسی مناقشه، روسیه است که واقعا مایل به حل این کشمکش نیست.
به گفته آقای قلیزاده، روسیه نگران است که با صلح و حل مناقشه، دو کشور قفقاز جنوبی رو به غرب خواهند کرد و روسیه نفوذ خود در منطقه را از دست خواهد داد. به این سبب، نباید امیدوار بود که میانجی‌گری روسیه میان آذربایجان و ارمنستان نتیجه‌ای دهد، چرا که این کشور با دیدی ابزاری به مناقشه قره‌باغ می‌نگرد.
مشاور رئیس جمهور پیشین آذربایجان درباره خودمختار شدن قره‌باغ کوهستانی می‌گوید که این پیشنهاد جدید نیست، در سال ۱۹۹۴ حیدر علی‌یف همین پیشنهاد را داده بود، اما از آن استقبالی نشد.
پیشنهاد میانجی‌گری ایران و سابقه دهه نود
ایران از زمستان سال ۲۰۰۹ تا به‌حال در چندین نوبت پیشنهاد کرده‌است که میانجی‌گری مناقشه قره‌باغ کوهستانی را بر عهده گیرد، پیشنهادی که مورد استقبال قرار نگرفته‌است.
در ماه نوامبر سال گذشته، یک روز پیش از اجلاس گذشته رؤسای جمهور آذربایجان و ارمنستان به میانجی‌گری مدودیف در شهر آستاراخان روسیه، منوچهر متکی، وزیر خارجه پیشین ایران بار دیگر بر آمادگی ایران برای میانجی‌گری میان آذربایجان و ارمنستان تأکید کرد؛ اظهاراتی که مقام‌های طرفین مناقشه هیچ واکنشی به آن ندادند.
ایران پیشتر نیز در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی در سال ۱۹۹۲ میان آذربایجان و ارمنستان میانجی‌گری کرد و چندین دور مذاکرات میان رئیس جمهور وقت ارمنستان و رئیس دولت موقت آذربایجان انجام شد، روندی که با اشغال شهر «شوشا» توسط نیروهای ارمنی، درست فردای آخرین دور مذاکرات رهبران، عملاً پایان یافت.
یعنی، حتی مهر بیانیه تهران خشک نشده بود که شوشا به تصرف ارامنه درآمد و ایران هم عملاً واکنشی نشان نداد یا نتوانست نشان دهد.
وفا قلیزاده که یکی از اعضای هیئت آذربایجانی در مذاکرات تهران بود به رادیو فردا می‌گوید: «من در مذاکرات حضور داشتم، آن زمان تِر-پتروسیان رئیس جمهور وقت ارمنستان و یعقوب ممداف رئیس جمهور موقت آذربایجان در تهران موافقتنامه صلح امضا کردند و فردای آن روز، شهر دیگر جمهوری آذربایجان (شوشا) به اشغال ارامنه درآمد، این نشان‌دهنده این واقعیت است که روسیه واقعاً پشت پرده سناریوی ادامه جنگ بود».
این کارشناس و سیاستمدار آذربایجانی در ادامه در رابطه با پیشنهاد اخیر ایران مبنی بر میانجی‌گری دوباره می‌گوید که هم‌اکنون ایران با توجه به درگیر بودن با تحریم‌های بین‌المللی، در زمینه برعهده گرفتن میانجی‌گری مناقشه قره‌باغ کوهستانی، مورد تأیید هیچ قدرت و سازمانی در دنیا نیست.
نهمین دور گفت‌وگوهای رؤسای جمهور ارمنستان و آذربایجان پیرامون مناقشه قره‌باغ کوهستانی، عصر روز جمعه در شهر کازان جمهوری تاتارستان فدراسیون روسیه با میانجی‌گری دمیتری مدودیف، رئیس جمهوری روسیه، آغاز شد.
این پنجمین دور مذاکرات در سطح رهبران دو کشور است که روسیه میانجی‌گری آن را بر عهده دارد.
طرفین پیش از آغاز اجلاس نسبت به چشم‌انداز این دور از مذاکرات اظهار امیدواری و خوشبینی کردند و انتظار می‌رفت در پایان این دور مذاکرات بیانیه مشترک امضا شود، اما مذاکرات هم‌اینک بدون امضای هیچ سندی به پایان رسیده‌است.
مناقشه ارضی قره‌باغ کوهستانی و هفت منطقه اطراف آن، نزدیک به بیست سال است که میان آذربایجان و ارمنستان ادامه دارد.
هم‌اکنون گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا متشکل از روسیه، فرانسه و آمریکا، میانجی‌گری میان آذربایجان و ارمنستان را برعهده دارند. این در حالی است که یک روز پیش از نشست «کازان» رئیس جمهور آمریکا طی تماس تلفنی با علی‌یف و سرکسیان توصیه کرده بود که طرفین برای حل مناقشه قره‌باغ کوهستانی در چهارچوب قوانین سازمان ملل و سند هلسینکی گام‌های لازم را بردارند.
بنا به گزارش واحد مطبوعاتی ریاست جمهوری ارمنستان، نیکولا سرکوزی، رئیس جمهور فرانسه نیز روز گذشته طی نامه‌ای به آقای سرکسیان گفته‌بود که زمان موافقت طرفین با اصول حل مناقشه قره‌باغ کوهستانی فرا رسیده‌است.
برپایه برخی مفاد سند نهایی هلسینکی (تصویب شده در سال ۲۰۰۸)، هر ملتی حق انتخاب مقدرات و سرنوشت خود را دارد، اما تمامیت ارضی هر کشوری باید رعایت شود.علی‌یف، چند روز پیش اظهار داشته بود که دولت آذربایجان حاضر است به قره‌باغ کوهستانی خودمختاری دهد، گونه‌ای خودمختاری، در سطحی بالاتر از جمهوری نخجوان.
سرژ سرکسیان نیز پیش از دیدار کازان، گفته بود که با دیدی مثبت و رویکردی سازنده آماده این دیدار می‌شود و اظهار امیدواری کرده بود که مذاکرات کازان نتیجه مثبتی داشته باشد. هر دو رئیس جمهور بعد از اجلاس کازان گفته‌اند که برخی تفاهمات سازنده در اجلاس حاصل شده‌است، اما در مورد جزئیات این تفاهمات توضیح نداده‌اند.
وفا قلیزاده، مشاور حیدر علی‌یف، رئیس جمهور پیشین آذربایجان و پدر الهام علی‌یف، در گفت‌وگو با رادیو فردا می‌گوید: «پیشنهادها و تماس‌های رؤسای جمهور فرانسه و آمریکا اقدامی بسیار امیدوار کننده و قابل تقدیر است، اما بیست سال است که مناقشه آذربایجان و ارمنستان ادامه دارد و حل نشده‌است».
به گفته این سیاستمدار که زمانی جزو هیئت مذاکره مناقشه قره‌باغ کوهستانی بود، مشکل اساسی مناقشه، روسیه است که واقعا مایل به حل این کشمکش نیست.
به گفته آقای قلیزاده، روسیه نگران است که با صلح و حل مناقشه، دو کشور قفقاز جنوبی رو به غرب خواهند کرد و روسیه نفوذ خود در منطقه را از دست خواهد داد. به این سبب، نباید امیدوار بود که میانجی‌گری روسیه میان آذربایجان و ارمنستان نتیجه‌ای دهد، چرا که این کشور با دیدی ابزاری به مناقشه قره‌باغ می‌نگرد.
مشاور رئیس جمهور پیشین آذربایجان درباره خودمختار شدن قره‌باغ کوهستانی می‌گوید که این پیشنهاد جدید نیست، در سال ۱۹۹۴ حیدر علی‌یف همین پیشنهاد را داده بود، اما از آن استقبالی نشد.
پیشنهاد میانجی‌گری ایران و سابقه دهه نود
ایران از زمستان سال ۲۰۰۹ تا به‌حال در چندین نوبت پیشنهاد کرده‌است که میانجی‌گری مناقشه قره‌باغ کوهستانی را بر عهده گیرد، پیشنهادی که مورد استقبال قرار نگرفته‌است.
در ماه نوامبر سال گذشته، یک روز پیش از اجلاس گذشته رؤسای جمهور آذربایجان و ارمنستان به میانجی‌گری مدودیف در شهر آستاراخان روسیه، منوچهر متکی، وزیر خارجه پیشین ایران بار دیگر بر آمادگی ایران برای میانجی‌گری میان آذربایجان و ارمنستان تأکید کرد؛ اظهاراتی که مقام‌های طرفین مناقشه هیچ واکنشی به آن ندادند.
ایران پیشتر نیز در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی در سال ۱۹۹۲ میان آذربایجان و ارمنستان میانجی‌گری کرد و چندین دور مذاکرات میان رئیس جمهور وقت ارمنستان و رئیس دولت موقت آذربایجان انجام شد، روندی که با اشغال شهر «شوشا» توسط نیروهای ارمنی، درست فردای آخرین دور مذاکرات رهبران، عملاً پایان یافت.
یعنی، حتی مهر بیانیه تهران خشک نشده بود که شوشا به تصرف ارامنه درآمد و ایران هم عملاً واکنشی نشان نداد یا نتوانست نشان دهد.
وفا قلیزاده که یکی از اعضای هیئت آذربایجانی در مذاکرات تهران بود به رادیو فردا می‌گوید: «من در مذاکرات حضور داشتم، آن زمان تِر-پتروسیان رئیس جمهور وقت ارمنستان و یعقوب ممداف رئیس جمهور موقت آذربایجان در تهران موافقتنامه صلح امضا کردند و فردای آن روز، شهر دیگر جمهوری آذربایجان (شوشا) به اشغال ارامنه درآمد، این نشان‌دهنده این واقعیت است که روسیه واقعاً پشت پرده سناریوی ادامه جنگ بود».
این کارشناس و سیاستمدار آذربایجانی در ادامه در رابطه با پیشنهاد اخیر ایران مبنی بر میانجی‌گری دوباره می‌گوید که هم‌اکنون ایران با توجه به درگیر بودن با تحریم‌های بین‌المللی، در زمینه برعهده گرفتن میانجی‌گری مناقشه قره‌باغ کوهستانی، مورد تأیید هیچ قدرت و سازمانی در دنیا نیست.
