ديدار دو روزه تيگران سرکيسيان نخست وزير ارمنستان از تهران با هدف تحکيم توافقهای قبلی دو کشور در زمينه نحوه تامين بخش بزرگی از هزينه کشيدن خط آهن در ارمنستان، صدور گاز به ايروان و خريد برق بيشتر و همچنين ميانجيگری مابين روسيه و جمهوری اسلامی بخصوص در امور مربوط به برنامه های توسعه اتمی ايران صورت گرفته است.
ديدار دو هفته قبل علی لاريجانی رييس مجلس شورای اسلامی از ايروان نيز به احتمال فراوان، در کنار پرداختن به مناسبات دو جانبه، موضوع ادامه مناسبات سرد تهران و مسکو و امکان ميانجيگری ارمنستان در اين زمينه را مد نظر داشته است.
علی لاريجانی پيش از تصدی رياست مجلس و در منصب دبيری شورای امنيت ملی، معمار سياست خارجی " نگاه به شرق " جمهوری اسلامی نام گرفت. در گرايش تازه ايران به شرق که نتيجه مستقيم سياست اتمی تغيير يافته تهران در دولت احمدی نژاد و دور شدن از اجباری از غرب بود، مناسبات جمهوری اسلامی با روسيه در زمينه های سياسی، اتمی و نظامی اهميت فوق العاده ای يافت.
بهبود مناسبات
پيش از انجام ديدار های سياسی اخير مابين مقامات دو کشور، و به بهانه بررسی مسائل فنی مربوط به خط آهن ارمنستان، شهر ايروان با حضور مقامات روسی ميزبان ديداری سه جانبه بود که در آن نمايندگان جمهوری اسلامی حضور يافته بودند.
تهران مايل است مناسبات سرد کنونی خود با مسکو را تا حد ممکن بهبود بخشد. حضور احتمالی مدودوف رييس جمهوری روسيه در ايران طی چند هفته آينده، به بهانه راه اندازی نهايی راکتور اتمی بوشهر و قرار گرفتن وی در کنار محمود احمدی نژاد ميتواند نقطه آغازی برای حرکت در اين مسير تلقی شود.
با وجود بی ميلی کنونی مدودوف برای سفر به ايران و حضور در چنين مراسمی، تهران انتظار دارد که ميانجيگری ارمنستان بتواند در تغيير نظر رييس جمهور روسيه موثر واقع شود.
ولاديمير پوتين رييس جمهوری قبلی و نخست وزير کنونی روسيه در مهر ماه سال ۱۳۸۶ بمناسبت شرکت در اجلاس سران کشور های حاشيه خليج فارس به تهران سفر کرد و با آيت الله خامنه نيز ديدار نمود.
راه آهن
بجز نياز ارمنستان به واردات گاز از ايران و وجود بازار مصرف در ايران برای برق صادراتی همسايه شمالی، توسعه ارتباطات زمينی مابين دو کشور، بخصوص از طريق راه آهن، مورد توجه بيشتری قرار گرفته است. در گذشته بر قراری پرواز های مستقيم تجاری و مسافری مابين تهران و ايروان ، بخشی از نياز های متقابل ارتباطی دو کشور را تامين کرده است.
با قرار گرفتن مابين آذربايجان، ترکيه، گرجستان و ايران، بدون داشتن دسترسی به آبهای آزاد، توسعه ارتباطات از راه جنوب و مسير ايران برای ارمنستان يک امتياز ژئو پوليتکی محسوب ميشود. روسيه نيز بعنوان هم پيمان و کشور دوست ارمنستان، استفاده از چنين فرصتی را مورد حمايت قرار ميدهد. ارتباط کنونی راه آهن ارمنستان به خارج تنها از طريق گرجستان است.
توسعه شبکه ارتباطات زمينی مابين ايران و ارمنستان، زمينه بهر برداری بيشتر از کريدور شمال به جنوب را فراهم ساخته و به تقويت موقعيت منطقه ای مسکو کمک خواهد کرد. روسيه از زمان ايوان مخوف هدف دسترسی به آبهای خليج فارس را در اشکال مختلف تعقيب کرده است.
متقابلا ايران نيز ارمنستان را عامل تعادل در برابر محور همکاری ترکيه-آذربايجان تلقی ميکند. در گذشته و پيش از تشکيل گروه "مينسک" ايران عهده دار ميانجيگری مابين باکو و ايروان پيرامون منطقه مورد اختلاف قره باغ کوهستانی بود.
با وجود مثبت بودن نسبی امتياز های توسعه خط آهن مابين ارمنستان و ايران، ارزش آنها برای دو کشور يکسان نيست. در اين سرمايه گذاری قابل ملاحظه، بدون ترديد ارمنستان دارای منافع بسيار بيشتری از ايران است.
مطابق توافق ماه اوريل سال جاری مابين دو کشور، خط آهن ارمنستان بطول ۴۷۰ کيلومتر از راه تامين يک کمک ۴۰۰ ميليون دلاری جمهوری اسلامی احداث ميگردد.
کليه کمکهای بانک جهانی و بانک آسيايی برای اجرای اين طرح دو ميليارد دلاری نيز تنها در اختيار ارمنستان قرا گذاشته خواهد شد. بعلاوه کمک ۴۰۰ ميليارد دلاری ايران، هزينه ايجاد ۶۰ کيلومتر راه آهن در خاک ايران برای اتصال آن به شبکه سراسری نيز بعهده تهران خواهد بود.
فراموشی نياز های داخلی
توافق با پرداخت چنين اعتبار هنگفتی به ارمنستان در حالی صورت گرفته که ۶۰۰ کيلومتر نوار ساحلی ايران در آبهای خزر و در محور شرق به غرب فاقد راه آهن است.
ضرورت کشيدن راه آهن ايران از شرق به غرب از زمان پادشاهی رضا شاه موضوع بحث های سياسی و اقتصادی متعدد بوده است. اگرچه در آن زمان اولويت به کشيدن خط آهن شمال به جنوب داده شد، حتی بدون توجه به نياز های ارتباطی برون مرزی ايران، ارتباط مناطق شرق و غرب کشور از طريق کشيدن راه خط آهن يک ضرورت انکار ناپذير است.
با توجه به ذخيره فراوان گاز طبيعی و امکان نامحدود توليد برق، ايران دارای امکانات قابل ملاحظه برای توسعه شبکه خط آهن برقی است. دولت ايران بی اعتنا به اين امان بالقوه، و بجای پرداختن به نيازها و ضرورت توسعه ارتباطات داخلی، و ظاهرا با انگيزه های سياسی در عرصه مناسبات خارجی، آماده واگذاری اعتبار هنگفتی به ارمنستان شده است.
در اقدامی مشابه در ابتدای سال جاری، طی ديدار رهبران سه کشور فارسی زبان، ايران متعهد شد که دولتهای افغانستان و تاجيکستان را نيز برای کشيدن يک خط آهن سراسری و اتصال آن به چين مورد حمايت قرار دهد.
علاقمندی دولت جمهوری اسلامی برای کمک به توسعه خط آهن در کشور های همسايه و اتصال آنها به شبکه توسعه نيافته راه آهن داخلی در حالی است که تنها راه اهن مرتبط به خارج ايران سالها است که در مرز ترکيه بنا بر تصميمات سياسی به حال تعطيل درآمده است.
خط آهن ياد شده که ايران را به اروپا متصل ميسازد با هزينه سنگينی سنگين قبل از انقلاب به بهر برداری رسيده بود. در يک مقايسه ساده حجم مبادلات مسافری ايران با اروپا بالاتر از يک ميليون و حجم مبادلات تجاری ايران بالغ بر ۲۰ ميليارد دلار است حال آنکه مسافران ايران به ارمنستان تنها چند در صد از اين رقم و مبادلات تجاری دو کشور نيز سالانه کمتر ۲۰۰ ميليون دلار است.
ارتباط مجدد ايران توسط راه آهن موجود و از مسير ترکيه به اروپا بی نياز به صرف هزينه هنگفتی است حال آنکه راه آهن افغانستان - تاجيکستان به چين، مستلزم ۷ ميليارد دلار هزينه و ۸ سال وقت، و راه آهن ارمنستان به ايران مستلزم ۲ ميليارد دلار هزينه و ۵ سال وقت است.
ديدار دو هفته قبل علی لاريجانی رييس مجلس شورای اسلامی از ايروان نيز به احتمال فراوان، در کنار پرداختن به مناسبات دو جانبه، موضوع ادامه مناسبات سرد تهران و مسکو و امکان ميانجيگری ارمنستان در اين زمينه را مد نظر داشته است.
علی لاريجانی پيش از تصدی رياست مجلس و در منصب دبيری شورای امنيت ملی، معمار سياست خارجی " نگاه به شرق " جمهوری اسلامی نام گرفت. در گرايش تازه ايران به شرق که نتيجه مستقيم سياست اتمی تغيير يافته تهران در دولت احمدی نژاد و دور شدن از اجباری از غرب بود، مناسبات جمهوری اسلامی با روسيه در زمينه های سياسی، اتمی و نظامی اهميت فوق العاده ای يافت.
بهبود مناسبات
پيش از انجام ديدار های سياسی اخير مابين مقامات دو کشور، و به بهانه بررسی مسائل فنی مربوط به خط آهن ارمنستان، شهر ايروان با حضور مقامات روسی ميزبان ديداری سه جانبه بود که در آن نمايندگان جمهوری اسلامی حضور يافته بودند.
تهران مايل است مناسبات سرد کنونی خود با مسکو را تا حد ممکن بهبود بخشد. حضور احتمالی مدودوف رييس جمهوری روسيه در ايران طی چند هفته آينده، به بهانه راه اندازی نهايی راکتور اتمی بوشهر و قرار گرفتن وی در کنار محمود احمدی نژاد ميتواند نقطه آغازی برای حرکت در اين مسير تلقی شود.
با وجود بی ميلی کنونی مدودوف برای سفر به ايران و حضور در چنين مراسمی، تهران انتظار دارد که ميانجيگری ارمنستان بتواند در تغيير نظر رييس جمهور روسيه موثر واقع شود.
ولاديمير پوتين رييس جمهوری قبلی و نخست وزير کنونی روسيه در مهر ماه سال ۱۳۸۶ بمناسبت شرکت در اجلاس سران کشور های حاشيه خليج فارس به تهران سفر کرد و با آيت الله خامنه نيز ديدار نمود.
راه آهن
بجز نياز ارمنستان به واردات گاز از ايران و وجود بازار مصرف در ايران برای برق صادراتی همسايه شمالی، توسعه ارتباطات زمينی مابين دو کشور، بخصوص از طريق راه آهن، مورد توجه بيشتری قرار گرفته است. در گذشته بر قراری پرواز های مستقيم تجاری و مسافری مابين تهران و ايروان ، بخشی از نياز های متقابل ارتباطی دو کشور را تامين کرده است.
با قرار گرفتن مابين آذربايجان، ترکيه، گرجستان و ايران، بدون داشتن دسترسی به آبهای آزاد، توسعه ارتباطات از راه جنوب و مسير ايران برای ارمنستان يک امتياز ژئو پوليتکی محسوب ميشود. روسيه نيز بعنوان هم پيمان و کشور دوست ارمنستان، استفاده از چنين فرصتی را مورد حمايت قرار ميدهد. ارتباط کنونی راه آهن ارمنستان به خارج تنها از طريق گرجستان است.
توسعه شبکه ارتباطات زمينی مابين ايران و ارمنستان، زمينه بهر برداری بيشتر از کريدور شمال به جنوب را فراهم ساخته و به تقويت موقعيت منطقه ای مسکو کمک خواهد کرد. روسيه از زمان ايوان مخوف هدف دسترسی به آبهای خليج فارس را در اشکال مختلف تعقيب کرده است.
متقابلا ايران نيز ارمنستان را عامل تعادل در برابر محور همکاری ترکيه-آذربايجان تلقی ميکند. در گذشته و پيش از تشکيل گروه "مينسک" ايران عهده دار ميانجيگری مابين باکو و ايروان پيرامون منطقه مورد اختلاف قره باغ کوهستانی بود.
با وجود مثبت بودن نسبی امتياز های توسعه خط آهن مابين ارمنستان و ايران، ارزش آنها برای دو کشور يکسان نيست. در اين سرمايه گذاری قابل ملاحظه، بدون ترديد ارمنستان دارای منافع بسيار بيشتری از ايران است.
مطابق توافق ماه اوريل سال جاری مابين دو کشور، خط آهن ارمنستان بطول ۴۷۰ کيلومتر از راه تامين يک کمک ۴۰۰ ميليون دلاری جمهوری اسلامی احداث ميگردد.
کليه کمکهای بانک جهانی و بانک آسيايی برای اجرای اين طرح دو ميليارد دلاری نيز تنها در اختيار ارمنستان قرا گذاشته خواهد شد. بعلاوه کمک ۴۰۰ ميليارد دلاری ايران، هزينه ايجاد ۶۰ کيلومتر راه آهن در خاک ايران برای اتصال آن به شبکه سراسری نيز بعهده تهران خواهد بود.
فراموشی نياز های داخلی
توافق با پرداخت چنين اعتبار هنگفتی به ارمنستان در حالی صورت گرفته که ۶۰۰ کيلومتر نوار ساحلی ايران در آبهای خزر و در محور شرق به غرب فاقد راه آهن است.
ضرورت کشيدن راه آهن ايران از شرق به غرب از زمان پادشاهی رضا شاه موضوع بحث های سياسی و اقتصادی متعدد بوده است. اگرچه در آن زمان اولويت به کشيدن خط آهن شمال به جنوب داده شد، حتی بدون توجه به نياز های ارتباطی برون مرزی ايران، ارتباط مناطق شرق و غرب کشور از طريق کشيدن راه خط آهن يک ضرورت انکار ناپذير است.
با توجه به ذخيره فراوان گاز طبيعی و امکان نامحدود توليد برق، ايران دارای امکانات قابل ملاحظه برای توسعه شبکه خط آهن برقی است. دولت ايران بی اعتنا به اين امان بالقوه، و بجای پرداختن به نيازها و ضرورت توسعه ارتباطات داخلی، و ظاهرا با انگيزه های سياسی در عرصه مناسبات خارجی، آماده واگذاری اعتبار هنگفتی به ارمنستان شده است.
در اقدامی مشابه در ابتدای سال جاری، طی ديدار رهبران سه کشور فارسی زبان، ايران متعهد شد که دولتهای افغانستان و تاجيکستان را نيز برای کشيدن يک خط آهن سراسری و اتصال آن به چين مورد حمايت قرار دهد.
علاقمندی دولت جمهوری اسلامی برای کمک به توسعه خط آهن در کشور های همسايه و اتصال آنها به شبکه توسعه نيافته راه آهن داخلی در حالی است که تنها راه اهن مرتبط به خارج ايران سالها است که در مرز ترکيه بنا بر تصميمات سياسی به حال تعطيل درآمده است.
خط آهن ياد شده که ايران را به اروپا متصل ميسازد با هزينه سنگينی سنگين قبل از انقلاب به بهر برداری رسيده بود. در يک مقايسه ساده حجم مبادلات مسافری ايران با اروپا بالاتر از يک ميليون و حجم مبادلات تجاری ايران بالغ بر ۲۰ ميليارد دلار است حال آنکه مسافران ايران به ارمنستان تنها چند در صد از اين رقم و مبادلات تجاری دو کشور نيز سالانه کمتر ۲۰۰ ميليون دلار است.
ارتباط مجدد ايران توسط راه آهن موجود و از مسير ترکيه به اروپا بی نياز به صرف هزينه هنگفتی است حال آنکه راه آهن افغانستان - تاجيکستان به چين، مستلزم ۷ ميليارد دلار هزينه و ۸ سال وقت، و راه آهن ارمنستان به ايران مستلزم ۲ ميليارد دلار هزينه و ۵ سال وقت است.
