سازمان پيمان آتلانتيک شمالی، ناتو، در تازه‌ترين اقدام خود تصميم گرفته است سامانه موشکی پاتريوت را در مرزهای جنوبی ترکيه مستقر کند. اين اقدام ناتو که مقام‌های ترکيه آن را برای تقويت توان دفاعی اين کشور در برابر تهديدهای احتمالی سوريه عنوان کرده‌اند به گمانه‌زنی‌هایی درباره اهداف واقعی از برپایی اين سامانه در ترکيه منجر شده است.
استقرار سامانه در طول مرز سوريه
قرار است آمريکا، آلمان و هلند شش واحد (آتشبار، باتری) اين سامانه را در نيمه ماه ژانويه سال آينده به ترکيه بفرستند. لئون پانه‌تا، وزير دفاع آمريکا، در آستانه سفر تازه‌اش به ترکيه دستور ارسال تجهيزات سامانه پاتريوت را به ترکيه صادر کرد و به گفته سخنگوی پنتاگون، وزارت دفاع آمريکا، ۴۰۰ نفر نظامی آمريکایی به همراه دو واحد سامانه به ترکيه اعزام خواهند شد.
هلند و آلمان نيز هر کدام دو واحد در ترکيه مستقر خواهند کرد و به ترتيب ۳۶۰نفر و ۴۰۰ نفر به ترکيه خواهند فرستاد.
قرار است اين شش واحد در جنوب ترکيه در طول مرز ۹۰۰ کيلو متری اين کشور با سوريه جای گيرد. هم اکنون يک تيم از کارشناسان ناتو برای نهایی کردن مکان برپایی واحدهای اين سامانه و چگونگی استفاده از موشک‌های آن در ترکيه به سر می‌برند.
نگرش‌ها و واکنش‌ها
آمريکا اعلام کرده است که سامانه پاتريوت تنها با هدف دفاع از ترکيه ارسال می‌شود و اندرس فوگ راسموسن، دبيرکل ناتو، نيز با تأکيد به ماهيت دفاعی اين سامانه خطاب به مردم ترکيه گفته است: «ما مصمم هستيم از شما و سر زمين‌تان دفاع کنيم... به هرکس که خواهان حمله به ترکيه است می‌گویيم: اين فکر حتی به ذهنتان هم خطور نکند».
روسيه می‌گويد دولت ترکيه برای توجيه استقرار سامانه پاتريوت و تهديدهایی که با آن مواجه است غلو می‌کند. ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه، با هشدار به تکرار سناريوی ليبی در مورد سوريه گفت: در شرايط کنونی چرا بايد سامانه پاتريوت در ترکيه کار گذاشته شود.
در همين رابطه، پيشتر (اواخر نوامبر) سرگئی لاورف، وزير خارجه روسيه، در يک مکالمه تلفنی با اندرس فوگ راسموسن درباره استقرار اين سامانه در ترکيه و ابراز ترديد در مورد اهداف اعلام شده از سوی ناتو گفت: «نگرانی‌های روسيه ريشه در سندروم (عارضه) تفنگ آنتوان چخوف [نمايشنامه‌نويس و داستان‌نويس] دارد که می‌گويد: اگر در پرده اول تفنگی بر روی ديوار آويزان بود برای آن است که در پرده سوم شليک شود».
مقام‌های جمهوری اسلامی هم نسبت به برپایی اين سامانه در ترکيه واکنش‌های تندی نشان داده‌اند. محمود احمدی‌نژاد، رئيس‌جمهور ايران، سفر از پيش اعلام شده خود را به ترکيه لغو کرد. سرلشگر حسن فيروزآبادی، رئيس ستادکل نيرو های مسلح، گفت که غرب برای جنگ چهانی برنامه‌ريزی می‌کند و استقرار اين سامانه در ترکيه برای آغاز اين جنگ است. سرلشگر رحيم صفوی، مشاور نظامی آيت‌الله خامنه‌ای هم با اشاره به «دخالت نابه‌جای آمريکا» در سوريه گفت: آمريکا با تحريک برخی از کشورها مانند ترکيه ناامنی را در منطقه گسترش می‌دهد.
تهديدهای سوريه عليه ترکيه
همه اظهارات مقام‌های ترکيه و ناتو حکايت از دفاع از ترکيه و خنثی کردن تهديدهای سوريه عليه اين کشور دارد. پرسشی که در اينجا مطرح می‌شود اين است که چه تهديدهایی متوجه ترکيه است و سامانه پاتريوت چه نقشی را برای دفع اين تهديدها بازی خواهد کرد؟
در جريان بحران ۲۱ ماهه سوريه، ترکيه از دو جهت تهديد شده است: يکی شليک خمپاره به وسيله يکان‌های ارتش سوريه به سوی مخالفان حکومت بشار اسد و بالعکس در نواحی مرزی ترکيه که در يک مورد در شهر مرزی آقجا قلعه به کشته شدن ۳ نفر و مجروح شدن ۹ نفر انجاميد؛ و تهديد ديگر حضور ده‌ها هزار نفر پناهجوی سوری در ترکيه که شمار آنها با توجه به تشديد بحران سوريه رو به فزونی است.
اضافه بر اين يک فروند هواپيمای فانتوم ترکيه در آب‌های شرق دريای مدتيرانه در حوالی بندر لاذقيه ظاهراً هدف پدافند هوایی سوريه قرار گرفت و سقوط کرد، گو اينکه تاکنون هيچ منبع رسمی در ترکيه علت سقوط اين جنگنده را مشخص نکرده است.
تهديدهای ديگری که در ناتو و کشورهای غربی مطرح شده امکان استفاده ارتش سوريه از سلاح‌های شيميایی و موشک‌های اسکاد عليه مخالفان بشار اسد است. وزارت خارجه سوريه اعلام کرده است که از سلاح‌های شيميایی برای درگيری‌های داخلی استفاده نشده و نمی‌شود و کاربرد اين سلاح‌ها که در کنترل کامل ارتش قرار دارد برای رويارویی با حمله‌های خارجی است.
آمريکا دولت بشار اسد را متهم کرده است که از «نوعی موشک‌های شبيه اسکاد» عليه مخالفان استفاده می‌کند و به تازگی آدميرال جيمز اِستاوريديس، فرمانده نيرو های ناتو، در فيس‌بوک خود نوشته است: «در چند روز گذشته چند فروند موشک اسکاد در داخل خاک سوريه عليه مخالفان شليک شده است و شماری از آنها نزديک مرز ترکيه فرود آمده‌اند و اين بسيار نگران‌کننده است.»
دولت بشار اسد با رد اين اتهامات آنها را «شايعه پراکنی بی‌اساس» برای تخريب وجهه سوريه در جوامع بين‌المللی قلمداد کرده است.
ويژگی‌های سامانه پاتريوت
سامانه پدافند هوایی پاتريوت که توسط شرکت آمريکایی ريتيون ساخته شد، قادر است با رادار زمين پايه‌اش هدف‌های هوایی راکشف و رديابی کند و سپس با پرتاب موشک‌های رهگير آنها را هدف قرار دهد. اولين نوع اين سامانه در اواخر دهه ۸۰ ميلادی بهينه‌سازی شد و پَک -۱ ، پَک -۲ انواع پيشرفته اين سامانه‌اند. پَک -۳ پيشرفته‌ترين و آخرين نوع اين سامانه است که آلمان و هلند و آمريکا آن را در اختيار دارند.
پَک -۳ برای مقابله با موشک‌های بالستيک تاکتيکی، موشک‌های کروز، هواپيماها و پهپادها به کار می‌رود و بُرد عملياتی موشک‌های رهگير آن با سرعت ۵ ماخ (نزديک به يک مايل در ثانيه) برای نابودی موشک‌های بالستيک ۲۰ کيلومتر و هواپيماها ۱۶۰ کيلومتر است. با توجه به اين برد عملياتی، ناتو شش واحد پَک -۳ را در ترکيه مستقر خواهد کرد تا ۹۰۰ کيلومتر مرز مشترک ترکيه با سوريه را به طور کامل پوشش دهد. اين سامانه توانایی مقابله با آتش خمپاره يا توپخانه از سوی سوريه را ندارد.
تناقضات، اهداف نهفته
عدم تناسب بين توانایی اين سامانه با تهديدهایی که آنکارا از جانب دولت اسد احساس می‌کند، اهداف ناتو را برای برپایی اين سامانه در ترکيه زير سؤال برده است. دبيرکل ناتو، دوشنبه ۲۷ آذر، در پاسخ به هشدار ايران نسبت به استقرار اين سامانه در ترکيه و اهداف نهفته ناتو و آمريکا گفت: استقرار موشک‌های پاتريوت در ترکيه صرفاً دفاعی است و ناتو به هيچ وجه برنامه‌ای برای حمله ندارد.
به رغم اين، شماری از کارشناسان غربی بر اين باورند که استقرار اين سامانه در ترکيه می‌تواند مقدمه‌ای برای ايجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوريه باشد، همانگونه که آمريکا و متحدين غربی‌اش پيشتر چنين منطقه‌ای را بر فراز ليبی در زمان حکومت معمر قذافی و همچنين در عراق زمان صدام حسين ايجاد کردند. اما ژنرال بن هاجِز، فرمانده پايگاه يکان‌های زمينی ناتو در ازمير ترکيه می‌گويد: ايجاد منطقه پرواز ممنوع با سامانه پاتريوت امکان‌پذير نيست.
همزمان برخی از کارشناسان نظامی روسی به روزنامه کامرسنت گفته‌اند که هدف غایی استقرار اين سامانه در ترکيه در جهت آماده کردن ارتش آمريکا برای حمله به ايران است و واحدهای سيار اين سامانه را می‌توان به راحتی از مناطق مرزی ترکيه و سوريه به سوی مرز ايران برد و در فاصله ۵۰۰ کيلومتری تبريز مستقر کرد تا از عمليات تلافی‌جويانه ايران در صورت حمله به اين کشور جلوگيری شود.
در اين راستا ديميتری تَرِنين، مدير مرکز بنياد کارنگی در مسکو، به روزنامه ياد شده می‌گويد ارتباط بين استقرار سامانه پاتريوت در ترکيه و حمله به ايران پيچيده‌تر از آن است که تصور می‌شود. «گو اينکه در صورت حمله به ايران وجود سامانه پاتريوت در ترکيه می‌تواند مفيد واقع شود ولی در حال حاضر سامانه‌های پدافند هوایی ناتو در اروپا برای دفع تهديدهای فعلی ايران کاملاً کفايت می‌کند».
ترديد در مورد علت و اهداف واقعی استقرار اين سامانه منحصر به ايران و روسيه نيست. کمال کليچ داراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق ترکيه، با انتقاد از دولت ترکيه برای تشريح نکردن دلايل استقرار سامانه پاتريوت گفته است که مردم ترکيه بايد از دلایل اين کار آگاه شوند.
احمد داود اوغلو، وزير خارجه ترکيه، نيز که در نشست اخير وزيران خارجه ناتو در بروکسل گفته بود در خواست ترکيه برای استقرار اين سامانه صرفاً برای مقابله با حمله‌های موشکی است، به تازگی گفت : «اين سامانه صرفاً دفاعی است و در صورت تهديد موشکی عليه ترکيه فعال خواهد شد».
سراشيبی فروپاشی رژيم اسد
استقرار اين سامانه که ظاهراً برای دفع حمله‌های موشکی سوريه است در حالی صورت می‌گيرد که به گفته دبير کل ناتو رژيم سوريه در حال فروپاشی است و به عقيده مقام‌های آمريکایی «ديوارهای حفاظتی» اطراف اسد يکی پس از ديگری خراب می‌شوند.
جمهوری اسلامی، پشتيبان اصلی رژيم اسد، طرحی شش ماده‌ای برای حل بحران سوريه ارائه کرده است که شانسی برای موفقيت ندارد و به رغم اظهارات اخير سرگئی لاورف که گفته بود روسيه اجازه نخواهد داد تجربه ليبی در سوريه تکرار شود، ميخائيل باگدانف، نماينده ويژه روسيه در امور سوريه، پنجشنبه ۲۳ آذر، برای اولين بار گفت: «بايد حقايق موجود را بپذيريم و شوربختانه پيروزی مخالفان [رژيم] سوريه را نمی‌توان ناديده گرفت».
با توجه به تزلزل رژيم اسد به نظر نمی‌رسد که نيازی به دخالت مستقيم کشورهای غربی در سوريه و تکرار تجربه ليبی باشد و به گفته م. ک. بهادر اکومار، ديپلومات پيشين و با سابقه هند، الگوی تغييرات در سوريه می‌تواند شبيه تغييرات صورت گرفته در افغانستان در سال ۲۰۰۱ باشد که اتحاديه شمال رژيم طالبان را ساقط کرد و در پی آن کشور های غربی برای رهبری رژيم غالب وارد ميدان شدند.
-----------------------------------------------------
نظرات مطرح در این مقاله الزاما بازتاب دیدگاه رادیوفردا نیست.
استقرار سامانه در طول مرز سوريه
قرار است آمريکا، آلمان و هلند شش واحد (آتشبار، باتری) اين سامانه را در نيمه ماه ژانويه سال آينده به ترکيه بفرستند. لئون پانه‌تا، وزير دفاع آمريکا، در آستانه سفر تازه‌اش به ترکيه دستور ارسال تجهيزات سامانه پاتريوت را به ترکيه صادر کرد و به گفته سخنگوی پنتاگون، وزارت دفاع آمريکا، ۴۰۰ نفر نظامی آمريکایی به همراه دو واحد سامانه به ترکيه اعزام خواهند شد.
هلند و آلمان نيز هر کدام دو واحد در ترکيه مستقر خواهند کرد و به ترتيب ۳۶۰نفر و ۴۰۰ نفر به ترکيه خواهند فرستاد.
قرار است اين شش واحد در جنوب ترکيه در طول مرز ۹۰۰ کيلو متری اين کشور با سوريه جای گيرد. هم اکنون يک تيم از کارشناسان ناتو برای نهایی کردن مکان برپایی واحدهای اين سامانه و چگونگی استفاده از موشک‌های آن در ترکيه به سر می‌برند.
نگرش‌ها و واکنش‌ها
آمريکا اعلام کرده است که سامانه پاتريوت تنها با هدف دفاع از ترکيه ارسال می‌شود و اندرس فوگ راسموسن، دبيرکل ناتو، نيز با تأکيد به ماهيت دفاعی اين سامانه خطاب به مردم ترکيه گفته است: «ما مصمم هستيم از شما و سر زمين‌تان دفاع کنيم... به هرکس که خواهان حمله به ترکيه است می‌گویيم: اين فکر حتی به ذهنتان هم خطور نکند».
روسيه می‌گويد دولت ترکيه برای توجيه استقرار سامانه پاتريوت و تهديدهایی که با آن مواجه است غلو می‌کند. ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه، با هشدار به تکرار سناريوی ليبی در مورد سوريه گفت: در شرايط کنونی چرا بايد سامانه پاتريوت در ترکيه کار گذاشته شود.
در همين رابطه، پيشتر (اواخر نوامبر) سرگئی لاورف، وزير خارجه روسيه، در يک مکالمه تلفنی با اندرس فوگ راسموسن درباره استقرار اين سامانه در ترکيه و ابراز ترديد در مورد اهداف اعلام شده از سوی ناتو گفت: «نگرانی‌های روسيه ريشه در سندروم (عارضه) تفنگ آنتوان چخوف [نمايشنامه‌نويس و داستان‌نويس] دارد که می‌گويد: اگر در پرده اول تفنگی بر روی ديوار آويزان بود برای آن است که در پرده سوم شليک شود».
مقام‌های جمهوری اسلامی هم نسبت به برپایی اين سامانه در ترکيه واکنش‌های تندی نشان داده‌اند. محمود احمدی‌نژاد، رئيس‌جمهور ايران، سفر از پيش اعلام شده خود را به ترکيه لغو کرد. سرلشگر حسن فيروزآبادی، رئيس ستادکل نيرو های مسلح، گفت که غرب برای جنگ چهانی برنامه‌ريزی می‌کند و استقرار اين سامانه در ترکيه برای آغاز اين جنگ است. سرلشگر رحيم صفوی، مشاور نظامی آيت‌الله خامنه‌ای هم با اشاره به «دخالت نابه‌جای آمريکا» در سوريه گفت: آمريکا با تحريک برخی از کشورها مانند ترکيه ناامنی را در منطقه گسترش می‌دهد.
تهديدهای سوريه عليه ترکيه
همه اظهارات مقام‌های ترکيه و ناتو حکايت از دفاع از ترکيه و خنثی کردن تهديدهای سوريه عليه اين کشور دارد. پرسشی که در اينجا مطرح می‌شود اين است که چه تهديدهایی متوجه ترکيه است و سامانه پاتريوت چه نقشی را برای دفع اين تهديدها بازی خواهد کرد؟
در جريان بحران ۲۱ ماهه سوريه، ترکيه از دو جهت تهديد شده است: يکی شليک خمپاره به وسيله يکان‌های ارتش سوريه به سوی مخالفان حکومت بشار اسد و بالعکس در نواحی مرزی ترکيه که در يک مورد در شهر مرزی آقجا قلعه به کشته شدن ۳ نفر و مجروح شدن ۹ نفر انجاميد؛ و تهديد ديگر حضور ده‌ها هزار نفر پناهجوی سوری در ترکيه که شمار آنها با توجه به تشديد بحران سوريه رو به فزونی است.
اضافه بر اين يک فروند هواپيمای فانتوم ترکيه در آب‌های شرق دريای مدتيرانه در حوالی بندر لاذقيه ظاهراً هدف پدافند هوایی سوريه قرار گرفت و سقوط کرد، گو اينکه تاکنون هيچ منبع رسمی در ترکيه علت سقوط اين جنگنده را مشخص نکرده است.
تهديدهای ديگری که در ناتو و کشورهای غربی مطرح شده امکان استفاده ارتش سوريه از سلاح‌های شيميایی و موشک‌های اسکاد عليه مخالفان بشار اسد است. وزارت خارجه سوريه اعلام کرده است که از سلاح‌های شيميایی برای درگيری‌های داخلی استفاده نشده و نمی‌شود و کاربرد اين سلاح‌ها که در کنترل کامل ارتش قرار دارد برای رويارویی با حمله‌های خارجی است.
آمريکا دولت بشار اسد را متهم کرده است که از «نوعی موشک‌های شبيه اسکاد» عليه مخالفان استفاده می‌کند و به تازگی آدميرال جيمز اِستاوريديس، فرمانده نيرو های ناتو، در فيس‌بوک خود نوشته است: «در چند روز گذشته چند فروند موشک اسکاد در داخل خاک سوريه عليه مخالفان شليک شده است و شماری از آنها نزديک مرز ترکيه فرود آمده‌اند و اين بسيار نگران‌کننده است.»
دولت بشار اسد با رد اين اتهامات آنها را «شايعه پراکنی بی‌اساس» برای تخريب وجهه سوريه در جوامع بين‌المللی قلمداد کرده است.
ويژگی‌های سامانه پاتريوت
سامانه پدافند هوایی پاتريوت که توسط شرکت آمريکایی ريتيون ساخته شد، قادر است با رادار زمين پايه‌اش هدف‌های هوایی راکشف و رديابی کند و سپس با پرتاب موشک‌های رهگير آنها را هدف قرار دهد. اولين نوع اين سامانه در اواخر دهه ۸۰ ميلادی بهينه‌سازی شد و پَک -۱ ، پَک -۲ انواع پيشرفته اين سامانه‌اند. پَک -۳ پيشرفته‌ترين و آخرين نوع اين سامانه است که آلمان و هلند و آمريکا آن را در اختيار دارند.
پَک -۳ برای مقابله با موشک‌های بالستيک تاکتيکی، موشک‌های کروز، هواپيماها و پهپادها به کار می‌رود و بُرد عملياتی موشک‌های رهگير آن با سرعت ۵ ماخ (نزديک به يک مايل در ثانيه) برای نابودی موشک‌های بالستيک ۲۰ کيلومتر و هواپيماها ۱۶۰ کيلومتر است. با توجه به اين برد عملياتی، ناتو شش واحد پَک -۳ را در ترکيه مستقر خواهد کرد تا ۹۰۰ کيلومتر مرز مشترک ترکيه با سوريه را به طور کامل پوشش دهد. اين سامانه توانایی مقابله با آتش خمپاره يا توپخانه از سوی سوريه را ندارد.
تناقضات، اهداف نهفته
عدم تناسب بين توانایی اين سامانه با تهديدهایی که آنکارا از جانب دولت اسد احساس می‌کند، اهداف ناتو را برای برپایی اين سامانه در ترکيه زير سؤال برده است. دبيرکل ناتو، دوشنبه ۲۷ آذر، در پاسخ به هشدار ايران نسبت به استقرار اين سامانه در ترکيه و اهداف نهفته ناتو و آمريکا گفت: استقرار موشک‌های پاتريوت در ترکيه صرفاً دفاعی است و ناتو به هيچ وجه برنامه‌ای برای حمله ندارد.
به رغم اين، شماری از کارشناسان غربی بر اين باورند که استقرار اين سامانه در ترکيه می‌تواند مقدمه‌ای برای ايجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوريه باشد، همانگونه که آمريکا و متحدين غربی‌اش پيشتر چنين منطقه‌ای را بر فراز ليبی در زمان حکومت معمر قذافی و همچنين در عراق زمان صدام حسين ايجاد کردند. اما ژنرال بن هاجِز، فرمانده پايگاه يکان‌های زمينی ناتو در ازمير ترکيه می‌گويد: ايجاد منطقه پرواز ممنوع با سامانه پاتريوت امکان‌پذير نيست.
همزمان برخی از کارشناسان نظامی روسی به روزنامه کامرسنت گفته‌اند که هدف غایی استقرار اين سامانه در ترکيه در جهت آماده کردن ارتش آمريکا برای حمله به ايران است و واحدهای سيار اين سامانه را می‌توان به راحتی از مناطق مرزی ترکيه و سوريه به سوی مرز ايران برد و در فاصله ۵۰۰ کيلومتری تبريز مستقر کرد تا از عمليات تلافی‌جويانه ايران در صورت حمله به اين کشور جلوگيری شود.
در اين راستا ديميتری تَرِنين، مدير مرکز بنياد کارنگی در مسکو، به روزنامه ياد شده می‌گويد ارتباط بين استقرار سامانه پاتريوت در ترکيه و حمله به ايران پيچيده‌تر از آن است که تصور می‌شود. «گو اينکه در صورت حمله به ايران وجود سامانه پاتريوت در ترکيه می‌تواند مفيد واقع شود ولی در حال حاضر سامانه‌های پدافند هوایی ناتو در اروپا برای دفع تهديدهای فعلی ايران کاملاً کفايت می‌کند».
ترديد در مورد علت و اهداف واقعی استقرار اين سامانه منحصر به ايران و روسيه نيست. کمال کليچ داراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق ترکيه، با انتقاد از دولت ترکيه برای تشريح نکردن دلايل استقرار سامانه پاتريوت گفته است که مردم ترکيه بايد از دلایل اين کار آگاه شوند.
احمد داود اوغلو، وزير خارجه ترکيه، نيز که در نشست اخير وزيران خارجه ناتو در بروکسل گفته بود در خواست ترکيه برای استقرار اين سامانه صرفاً برای مقابله با حمله‌های موشکی است، به تازگی گفت : «اين سامانه صرفاً دفاعی است و در صورت تهديد موشکی عليه ترکيه فعال خواهد شد».
سراشيبی فروپاشی رژيم اسد
استقرار اين سامانه که ظاهراً برای دفع حمله‌های موشکی سوريه است در حالی صورت می‌گيرد که به گفته دبير کل ناتو رژيم سوريه در حال فروپاشی است و به عقيده مقام‌های آمريکایی «ديوارهای حفاظتی» اطراف اسد يکی پس از ديگری خراب می‌شوند.
جمهوری اسلامی، پشتيبان اصلی رژيم اسد، طرحی شش ماده‌ای برای حل بحران سوريه ارائه کرده است که شانسی برای موفقيت ندارد و به رغم اظهارات اخير سرگئی لاورف که گفته بود روسيه اجازه نخواهد داد تجربه ليبی در سوريه تکرار شود، ميخائيل باگدانف، نماينده ويژه روسيه در امور سوريه، پنجشنبه ۲۳ آذر، برای اولين بار گفت: «بايد حقايق موجود را بپذيريم و شوربختانه پيروزی مخالفان [رژيم] سوريه را نمی‌توان ناديده گرفت».
با توجه به تزلزل رژيم اسد به نظر نمی‌رسد که نيازی به دخالت مستقيم کشورهای غربی در سوريه و تکرار تجربه ليبی باشد و به گفته م. ک. بهادر اکومار، ديپلومات پيشين و با سابقه هند، الگوی تغييرات در سوريه می‌تواند شبيه تغييرات صورت گرفته در افغانستان در سال ۲۰۰۱ باشد که اتحاديه شمال رژيم طالبان را ساقط کرد و در پی آن کشور های غربی برای رهبری رژيم غالب وارد ميدان شدند.
-----------------------------------------------------
نظرات مطرح در این مقاله الزاما بازتاب دیدگاه رادیوفردا نیست.
