روز شنبه نمايندگان طرف های در گير در لبنان در دوحه، پايتخت قطر، گرد هم آمدند تا برای دستيابی به راه حلی در جهت پايان دادن به اختلاف های سياسی در لبنان و بحرانی که هيجده ماه هست اين کشور را فلج کرده است، به رايزنی بنشينند.
توافق بر سر گردهمایی دوحه با پا در ميانی اتحاديه عرب روز پنجشنبه در بيروت حاصل شد.
شيخ حمد بن جاسم آل ثانی، نخست وزير قطر و رييس هيئت ميانجيگری اتحاديه عرب، روز پنجشنبه در بیروت گفت: جناح های درگير تاييد کرده اند که از سلاح و خشونت برای گرفتن امتيازهای سياسی استفاده نکنند.
همزمان با کنفرانس خبری شيخ حمد بن جاسم آل ثانی در مورد توافق بين مخالفان و گروه طرفدار دولت، موانع ايجاد شده توسط هواداران حزب الله و مخالفان دولت از خيابان های بيروت پاکسازی و فرودگاه بيروت بازگشایی شد.
لبنان از زمان ترور رفيق حريری، نخست وزير پيشين، در ماه فوريه ۲۰۰۵ و خروج نيروهای سوری از اين کشور هنوز آرامش سياسی خود را بدست نياورده است.
بحران لبنان روز هفدهم ارديبهشت ماه و پس از تصويب مصوبه های هيات دولت مبنی بر برچيدن شبکه مخابراتی حزب الله و تغيير وفيق شقير، عضو گروه امل و فرمانده امنيتی فرودگاه بيروت آغاز شد.
حزب الله اقدام دولت لبنان را اعلان جنگ دانست و با متهم کردن دولت به تلاش برای خلع سلاح خود اعلام کرد که حزب الله از سلاح های خود در داخل کشور استفاده نکرده است اما از مهماتی که در اختيار دارد برای دفاع از خود استفاده خواهد کرد.
شيخ حسن نصرالله، رهبر حزب الله لبنان گفت: «حزب الله دست همه کسانی را که قصد دارند سلاح هايش را لمس کنند قطع مي کند.»
این گروه از دولت خواست تا مصوبات خود را لغو کند و سرانجام دو روز پيش کابينه لبنان زير فشار اعتراض های حزب الله و يارانش دو مصوبه هفته گذشته خود را پس گرفت.
- «برتری نظامی حزب الله در لبنان بسيار مشهود است و حزب الله اگر اراده کند مي تواند تمام لبنان را تسخير کند اما حزب الله در پی کودتا نيست و به همين دليل در لبنان هرگز جنگ داخلی نخواهد شد، زيرا کسی نمی تواند در مقابل حزب الله ايستادگی کند.»
در جريان درگيری های خشونت بار اخير لبنان که از شامگاه پنجشنبه نوزدهم ارديبهشت آغاز و تا روز دوشنبه اين هفته ادامه داشت، دست کم ۸۱ نفر کشته شدند.
دولت لبنان که از سوی ايالات متحده آمريکا، فرانسه و عربستان سعودی حمايت می شود، ايران و سوريه را متهم به دخالت در امور داخلی این کشور کرده است؛ این در حالی است که تهران با رد اين اتهام، کمک های خود به حزب الله را «معنوی» مي خواند.
شکاف میان مخالفان و موافقان دولت
ماهان عابدين، مدير پژوهش در مرکز مطالعات تروريسم در لندن که به گفته خود يک روز پيش از آغاز درگيری ها در لبنان اين کشور را ترک کرده است، در گفت و گو با راديو فردا، شکاف میان دولت فواد سینیوره و مخالفان را عامل بحران در اوضاع لبنان می داند.
به گفته آقای عابدين، علت اوضاع بحرانی لبنان، شکاف میان دولت فواد سینیوره که «از طرف آمريکا، عربستان سعودی و با درجه کمتر فرانسه، حمايت می شود» و اپوزيسيون لبنان است که در صدر آن «مقاومت اسلامی، حزب الله و گروه آقای ميشل عون قرار دارند که يکی از رهبران درجه يک جامعه مارونی لبنان است.»
به باور آقای عابدين، «رسانه های غربی با معرفی کردن حزب الله به عنوان يک گروه سلطه گر و سيطره جو اصلاً حرفی در مورد ائتلاف بزرگ حزب اله با ديگر نيروهای لبنانی نمی زنند، ائتلافی که حتی جامعه اهل تسنن لبنان در آن شرکت دارند.»
به گفته مدير پژوهش در مرکز مطالعات تروريسم در لندن، «جامعه اهل سنت در لبنان بر خلاف جامعه مارونی ها و جامعه اهل تشيع، جامعه ای شهرنشين است و به طور تاريخی همين هويت را داشته است. از لحاظ سياسی بی ثبات بوده و از طرف عربستان سعودی يا مصر و ديگر نيروها تغذيه می شده است. در چند سال اخير گسيختگی در جامعه اهل سنت حادتر شده است.»
در پاسخ به عليرضا نوری زاده که گفته های آقای عابدين را «تهمت» مي داند ماهان عابدين مي گويد: «گروه های سلفی توسط ائتلاف ۱۴ مارس تغذيه می شوند در حالي که گروه هايی مانند حرکت توحيد که در صدر آن بلال شعبان وجود دارد، طرفدار حزب الله هستند و اصلاً سلفی نيستند.»
آقای عابدين می گوید: «اکثريت قريب به اتفاق جامعه مارونی، يعنی نيروهای سياسی مؤثر جامعه مارونی هم تا حد زيادی به تشکيلات آقای ميشل عون متصل هستند و در واقع در جبهه حزب الله قرار دارند. البته مارونی هايی که با ائتلاف ۱۴ مارس هستند نيز وجود دارند.»
وی در تقسيم بندی گروه های لبنانی مي گويد: «فالانژهای قديم، دروزی ها، نيروهای آقای وليد جنبلاط هم بر پايه محاسبات سياسی خود زمانی طرفدار سوريه هستند و زمانی مخالف آن.»
مدير پژوهش در مرکز مطالعات تروريسم در لندن بر اين نظر است که «برتری نظامی حزب الله در لبنان بسيار مشهود است و حزب الله اگر اراده کند مي تواند تمام لبنان را تسخير کند اما حزب الله در پی کودتا نيست و به همين دليل در لبنان هرگز جنگ داخلی نخواهد شد، زيرا کسی نمی تواند در مقابل حزب الله ايستادگی کند.»
آقای عابدين در پاسخ به اين پرسش که انگيزه حزب الله از تسخير بخش هایی از بيروت چه بوده است، مي گويد: «اين واکنش به اين دليل بود که دولت پا را از گليم خود درازتر گذاشته بود و می خواست شبکه ارتباطی حزب الله در فرودگاه بيروت را که برای حفظ جان و مال تمام رهبران و نه تنها رهبران ارشد بلکه رهبران گروه های مقاومت در جنوب در دره بقاع، حياتی است، از حزب الله بگيرد. بنابر اين مسئله برای حزب الله خط قرمزی بود که اور ا مجبور کرد وارد عمل شود.»
به گفته آقای عابدين، «رییس بخش امنيت فرودگاه بيروت هم يکی از پرسنل رسمی ارتش است و نه وابسته مستقيم حزب الله.»
ماهان عابدين با تاييد گفته های آقای حسن ياری مبنی بر لزوم بازنگری در قانون اساسی لبنان مي گويد: «در حال حاضر در لبنان عملا حاکميتی وجود ندارد اگر چه حزب الله حاکميت را رد نمی کند. اپوزيسيون گروه معارض در لبنان خواهان اصلاح قانون اساسی است.»
- «دولت لبنان به حزب الله اجازه داده بود که برای حفظ خودش ۹۰۰۰ خط تلفنی داشته باشد اما اين رقم اکنون به ۹۰ هزار می رسد و حزب الله کنترل تلفن های دولت و مردم را به عهده گرفته است. در فرودگاه، دوربين کنترل نصب کرده است به طوری که وقتی آقای کريم پاکزاد، نماينده حزب سوسياليسم فرانسه به لبنان می رود دستگير می شود. يعنی حزب الله امروز آمد و شد افراد در فرودگاه بيروت را کنترل می کند و ژنرال وفيق شقير به جای اين که به دولت گزارش دهد به حزب الله گزارش می دهد.»
ماهان عابدين نقش ايران در لبنان را يک نقش تاريخی با هدف حمايت از جامعه اهل تشيع می داند و نفوذ جمهوری اسلامی ايران در لبنان را بيش از اين که نفوذ سياسی باشد، يک نفوذ معنوی می خواند.
به گفته وی، «حمايت از حزب الله، قبل از هر چيز يک حمايت ايدئولوژيک و معنوی است.»
«میلیون ها دلار هزینه حزب الله بر دوش ایران»
عليرضا نوری زاده، سرپرست مرکز مطالعات ايران و عرب و تحليل گر سياسی در لندن در گفت و گو با راديو فردا ضمن رد گفته های آقای عابدين مي گويد: «نمي توان گروه ها را به اين سادگی آن چنان که آقای عابدين مي گويد مزدور و وابسته خواند چون اگر قرار است از وابستگی گروه ها بگوئيم ، حسن نصرالله رسماً اعلام کرده است که خود را تابع ولی فقيه می داند و نعيم قاسم معاون او، نماينده آقای خامنه ای است و اين مسئله را بارها اعلام کرده اند و سال ها است که حزب الله، ميليون ها دلار هزينه بر شانه ملت ايران می گذارد.»
به گفته آقای نوری زاده، «اوضاع در لبنان به دليل به هم خوردن معالات سنتی قدرت در يک دهه گذشته نا آرام است. زيرا به طور سنتی، سنی ها جامعه شهرنشين لبنان را در بر می گرفته در حالی که شيعيان هميشه تو سری خورده و سرکوب مي شدند.»
وی می افزاید: «افزون بر اين، جامعه اهل سنت در لبنان بوسيله چند خانواده نمايندگی مي شد. اما ورود رفيق حريری، با آن حضور سنگين و نقشی که در بازسازی لبنان داشت به صحنه سياسی لبنان اين معادلات را به هم زد. رفيق حريری با خود چهره های تازه ای را وارد سياست کرد که ريشه در اشرافيت سنتی شيعه، سنی، مارونی نداشتند مانند آقای فؤاد سينيوره.»
این روزنامه نگار ایرانی می گوید: «بنابر اين از روزی که رفيق حريری کشته شد و مردم، سوريه را بيرون کردند از آن روز سوری ها از تمام عوامل و وسايل خود برای به زانو درآوردن لبنان مستقل، استفاده کردند.»
وی اين نظر که «حزب الله موفق شده نيروهای سنی را نيز با خود همراه کند» درست نمی داند «زيرا حزب الله تنها يک گروه سنی را با خود همراه کرده است و آن هم آقای کرامی است.»
عليرضا نوری زاده در باره نقش دولت جمهوری اسلامی در لبنان بر اين نظر است که «ايران زمانی طولانی سعی می کرد ارتباط خود را با تمام گروه های لبنانی حفظ کند، اما از زمانی که با سوريه هم صدا شده است، اعتبار و جايگاه خود را از دست داده است.»
آقای نوری زاده مي گويد: «ايران هميشه در لبنان حامی اهل تشيع بوده است ولی چهره ايران حامی اهل تشيع در اين سال ها عوض شده است و ايران مانند سوريه امروز در چشم ميليون ها لبنانی، به عنوان يک قدرت اشغالگر در لبنان است.»
سرپرست مرکز مطالعات ايران و عرب و تحليلگر سياسی در لندن در باره بحران اخير لبنان مي گويد: «دولت پا را از گليم خود فراتر نگذاشت بلکه اين اقليت حزب الله است که پارلمان را گروگان گرفته و رییس اين اقليت اجازه نمی دهد پارلمان تشکيل شود تا بتوانند رییس جمهوری انتخاب شود.»
به گفته آقای نوری زاده، «دولت لبنان به حزب الله اجازه داده بود که برای حفظ خودش ۹۰۰۰ خط تلفنی داشته باشد اما اين رقم اکنون به ۹۰ هزار می رسد و حزب الله کنترل تلفن های دولت و مردم را به عهده گرفته است. در فرودگاه، دوربين کنترل نصب کرده است به طوری که وقتی آقای کريم پاکزاد، نماينده حزب سوسياليسم فرانسه به لبنان می رود دستگير می شود. يعنی حزب الله امروز آمد و شد افراد در فرودگاه بيروت را کنترل می کند و ژنرال وفيق شقير به جای اين که به دولت گزارش دهد به حزب الله گزارش می دهد.»
به باور آقای نوری زاده، «این اخطار جامعه بين المللی، جامعه عرب و از همه مهم تر اخطار مصری ها بود که حزب الله را وادار به عقب نشينی کرد.»
- «ايران از طريق حضور در لبنان بر اعراب و اسرائيل فشار وارد می کند. همان طور که يکی از فرماندهان نظامی ايران اخيراً گفته است: ايران با حضور در لبنان و دفاع از حزب الله، دشمنانش را در آن منطقه مشغول کرده و جنگ را به طرف دشمن برده است تا اين جنگ مستقيماً به مرزهای ايران کشيده نشود.»
ضعف اساسی؛ قانون اساسی لبنان
هوشنگ حسن ياری، استاد دانشگاه در کالج نظامی سلطنتی کانادا، در این زمینه به راديو فردا مي گويد: «اگر بخواهيم ريشه های بحران کشور لبنان را در نظر بگيريم، بايستی ابتدا به ريشه های داخلی و سپس به ريشه های خارجی اين بحران اشاره کرد.»
به گفته وی، «ريشه داخلی بحران لبنان به قانون اساسی، ساختار قدرت، بن بست سياسی و شکاف های متعددی که ميان گروه های مختلف مسيحی، سنی و شيعه در اين کشور وجود دارد، مربوط می شود. متأسفانه کشور لبنان به خاطر ضعف قدرت هميشه بازيچه دست کشورهای مقتدر منطقه بوده است. یکی از نشانه های این ضعف، همان قانون اساسی متعلق به سال های استيلای فرانسه است که قدرت را طوری تقسيم کرد که هرگز يک قدرت مرکزی واحد وجود نداشته و احتمالاً وجود نخواهد داشت.»
این تحلیلگر سیاسی معتقد است: «يکی از مشکلات بسيار جدی ديگری که از خارج به لبنان وارد شده است به مناقشه اعراب و اسرائيل برمی گردد و حضور فلسطينی هایی است که تا حدودی در جنگ داخلی ۱۵ ساله اين کشور نيز بازتاب داشت.»
به گفته آقای حسن ياری، «از نظر قدرت نظامی، حزب الله امروز قدرتمندترين نيرويی است که در لبنان وجود دارد و بسيار نيرومندتر از ارتش لبنان است. اما در صورت ادامه بحران مشروعيتی که حزب الله به خصوص از سال ۲۰۰۰ ميلادی يعنی زمانی که نيروهای اسرائيلی از جنوب لبنان اخراج شدند و به پايگاه های خود برگشتند، به آن دچار شده است، این گروه به طور جدی زير سؤال خواهد رفت.»
به اعتقاد آقای حسن ياری، «شايسته است کشورهای منطقه که در لبنان، از طريق گروه های مختلف صاحب نفوذ هستند، دور هم جمع شوند و با در نظر گرفتن منافع مردم لبنان به اين غائله خاتمه دهند.»
مهمترين گام ممکن در اين راه، به باور آقای حسن ياری، «بازنگری در قانون اساسی و باز کردن راه برای برقرای يک نوع عدالت سياسی است.»
به گفته استاد دانشگاه در کالج نظامی سلطنتی کانادا، «حضور ايران در لبنان تا حدودی به وضعيت ايران در خاورميانه برمی گردد. ايران از طريق حضور در لبنان بر اعراب و اسرائيل فشار وارد می کند. همان طور که يکی از فرماندهان نظامی ايران اخيراً گفته است: ايران با حضور در لبنان و دفاع از حزب الله، دشمنانش را در آن منطقه مشغول کرده و جنگ را به طرف دشمن برده است تا اين جنگ مستقيماً به مرزهای ايران کشيده نشود.»
