اگر در دوره‌ای ابراز هویت‌طلبی نمایندگان ترک‌زبان مجلس، خواندن شعر حیدربابای محمدحسین شهریار در نطق‌های پیش از دستور بود، این روزها این نمایندگان طرح تشکیل «فراکسیون مناطق ترک‌نشین» را مطرح می‌کنند و از نقش ویژه خود در انتخاب مسعود پزشکیان به سمت نایب رئیس اول مجلس سخن می‌گویند.
پس از اکثریت یافتن نیروهای مشهور به خط امام در مجالس پس از انقلاب ایران و حذف گروه‌های منتقد، مطالبات قومی هم در فضای این مجالس کمتر از سوی نمایندگان مطرح می‌شد و در هر انتخابات برخی از نامزدهایی که این مطالبات را پررنگ می‌کردند، رد صلاحیت می‌شدند.
هرچند در این مجالس نیز نمایندگان ترک‌زبان هنگام معرفی وزرا به مجلس گلایه می‌کردند که هم‌زبانان‌شان سهم کمتری از کابینه دارند و بیشتر وزرا از نقاط دیگر از جمله اصفهانی هستند.
در انتخابات مجلس ششم به تبع فضای سیاسی آن روزها این مطالبات نیز فرصت بیشتری برای طرح پیدا کرد و از جمله مقاله «از بهرمان رفسنجان تا تبريز آذربايجان» اکبر اعلمی نماینده تبریز، یکی از دلایل رأی آوردن او در انتخابات بود.
هرچند اکبر اعلمی در فضای رسانه‌ای شناخته‌شده‌ترین نماینده تبریز بود اما عضویت اسماعیل جبارزاده در هیئت رئیسه مجلس ششم جایگاه ویژه‌ای در بین نمایندگان ترک‌زبان مجلس به او داده بود.
عضویت نمایندگان ترک‌زبان در هیات رئیسه مجلس پیش از آن نیز سابقه داشت و اسدالله بیات نماینده زنجان، در مجلس سوم نایب رئیس مجلس بود و حمید چیت‌چیان و محمدعلی سبحان الهی، نمایندگان تبریز و عباس دوزدوزانی نماینده ترک‌زبان تهران عضو هیئت رئیسه بودند.در مجلس چهارم جواد انگجی نماینده تبریز، و درمجلس پنجم هم حسین هاشمی نماینده میانه، و استاندار فعلی تهران عضو هیئت رئیسه مجلس بودند.
از مجلس هفتم به بعد هم حداقل دو عضو هیئت رئیسه از نمایندگان استان‌های ترک‌نشین بوده‌اند.
جهانبخش محبی‌نیا نماینده میاندوآب و حسن نوعی‌اقدم نماینده اردبیل، عضو هیئت رئیسه مجلس هفتم شدند. محبی‌نیا در مجلس هشتم هم به همراه محمدرضا میرتاج‌الدینی و محمدحسین فرهنگی نمایندگان تبریز،عضو هیئت رئیسه بود. در مجلس نهم هم محمدحسین فرهنگی و علیرضا منادی نمایندگان تبریز و جواد جهانگیرزاده عضو هیئت رئیسه مجلس شدند.
در مجلس دهم اما یک نماینده ترک‌زبان پس از ۲۸ سال نایب رئیس مجلس شد. اسدالله بیات اما به اندازه مسعود پزشکیان نایب رئیسی خود را مدیون نمایندگان ترک‌زبان نبود، چرا که در فضای آن روزهای مجلس سوم گرایش‌های قومی کمتر مجال بروز می‌یافت.
وزارت پزشکیان در دولت محمد خاتمی هم البته با ترک بودنش بی‌ارتباط نبود، چرا که او در روزهای آخر در فهرست کابینه قرار گرفت و از جمله دلایل مدافعان او این بود که رأی محمد خاتمی در دوره دوم ریاست جمهوریش در استان‌های ترک‌زبان مطلوب نبوده و باید تعداد وزرای ترک‌زبان در کابینه افزایش پیدا کند.
در چند دوره اخیر هم نمایندگان مناطق ترک‌نشین تلاش کرده‌اند که سهم ترک‌زبانان از کابینه را افزایش دهند و در این میان برخی نمایندگان حتی از وزرایی با گرایش‌های سیاسی مخالف خود دفاع کرده‌اند. برای بسیاری از خبرنگاران پارلمانی حمایت تعدادی از نمایندگان ترک‌زبان اصلاح‌طلب مجلس از علی نیکزاد، وزیر راه و شهرسازی در دولت محمود احمدی‌نژاد، عجیب بود. در هنگامه رأی به اعتماد به او حتی ولی آذروش، نماینده اصلاح‌طلب اردبیل، در مجالس ششم و هفتم برای جلب نظر نمایندگان به مجلس آمده بود.
البته گاهی فضای سیاسی غلبه می‌کند و نمایندگان ترک‌زبان ناکام می‌مانند، از جمله با وجود حمایت تعدادی از نمایندگان اصولگرای ترک‌زبان از جعفر میلی منفرد، وزیر علوم پیشنهادی در دولت حسن روحانی، در نهایت او موفق به راه‌یابی به کابینه نشد.
پس از انتخاب پزشکیان به نایب رئیسی مجلس، سردبیر وب سایت اعتدال‌پرس، از برخی از نمایندگان ترک‌زبان به عنوان گزینه‌های احتمالی ریاست کمیسیون‌های مجلس نام برده بود، و در نهایت سلمان خدادادی و عزیر اکبریان دو نماینده ترک‌زبانی بودند که ریاست کمیسیون‌های اجتماعی و صنایع مجلس را در دست گرفتند.
ریاست سلمان خدادادی بر کمیسیون اجتماعی مجلس اما از آن جا دور از انتظار بود که اعتبارنامه او در مجلس هشتم به اتهام«تجاوز» و «آزار جنسی» مورد اعتراض قرار گرفته و در نهایت با دفاع برخی نمایندگان از جمله مسعود پزشکیان تصویب شده بود.
سهم ترک‌زبان‌ها از کرسی‌های مجلس
فراکسیون ترک‌زبان‌ها
نادر قاضی‌پور با انتشار این تصویر در کانال تلگرامی خود، اعلام کرده که فراکسیون ترک‌زبان‌ها با حضور ۱۰۰ نماینده تشکیل خواهد شد.
هر چند سهم نمایندگان ترک زبان در مجالس مختلف متفاوت است اما به طور متوسط در هر دوره مجلس بیش از ۷۰ نماینده ترک‌زبان هستند.
استان آذربایجان شرقی ۱۹ نماینده، استان اردبیل هفت نماینده و استان زنجان پنج نماینده دارند. استان آذربایجان غربی هم ۱۲ نماینده دارد که چهار کرسی آن متعلق به شهرهای کردنشین است. در برخی مجالس یکی از نمایندگان ارومیه هم کردزبان بوده است.
به این ترتیب استان‌های ترک‌نشین معمولاً ۳۹ کرسی در مجلس دارند.به جز این استان‌ها، نمایندگان برخی از دیگر حوزه‌های انتخابیه مجلس در استان‌های همدان، فارس، خراسان، گیلان و گلستان معمولاً ترک‌زبان هستند.
در اکثر قریب به اتفاق دوره‌های مجلس نیز چند نماینده تهران ترک‌زبان بوده‌اند البته در انتخابات تهران معمولاً تنها کسی که در فهرست گروه‌های سیاسی قرار دارند، موفق به راه‌یابی به مجلس می‌شوند و ترک بودن تنها می‌تواند میزان رأی آنها به نسبت به دیگر اعضای فهرست افزایش دهد.
برخی از شهرهای اطراف تهران از جمله اسلام‌شهر اکثریت جمعیت ترک‌زبان دارند و نامزدهای ترک‌زبان تهران حساب ویژه‌ای روی این شهرها باز می‌کنند.
نمایندگان برخی از حوزه‌های انتخابیه اطراف شهر تهران نیز گاهی ترک‌زبان هستند. محمد شاهی عربلو، نماینده هشترود در آذربایجان شرقی در مجلس ششم، در مجلس هفتم از حوزه انتخابیه رباط کریم به مجلس راه یافت و نماینده این حوزه انتخابیه در مجلس نهم نیز ترک‌زبان بود. نمایندگان برخی از شهرهای استان تهران از جمله ورامین و پاکدشت نیز گاهی ترک‌زبان هستند.
در انتخابات مجلس دهم نیز پس از انتخاب احمد امیرآبادی به عنوان نفر اول قم با ۷۲ هزار رأی بیش از علی لاریجانی رئیس مجلس، وب‌سایت انتخاب ترک بودن امیرآبادی را یکی از دلایل رأی بالاتر او دانست و نوشت که «یک نکته کلیدی در توفیق امیرآبادی نیز آرای قومیتی ترک‌زبانان قم است که به‌ویژه در منطقه بسیار بزرگ نیروگاه قم سکونت دارند و از قبل نیز قابل پیش‌بینی بود؛ چنانکه مرحوم خلخالی نیز رأی عمده خود را از همین منطقه داشت».
به این ترتیب اگر نمایندگان ترک‌زبان مجلس بتوانند فارغ از گرایش‌های سیاسی فراکسیونی تشکیل دهند، از جمله فراکسیون‌های پرتعداد مجلس خواهد بود، چرا که فراکسیونی با ۷۰ نماینده از عدد فراکسیون اقلیت در برخی مجالس گذشته هم بیشتر است.
نادر قاضی‌پور اما در کانال تلگرامی خود اعلام کرده که این فراکسیون با حضور ۱۰۰ نماینده ترک‌زبان تشکیل خواهد شد. عددی که در صورت صحت این ادعا با رأی محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید، در انتخابات ریاست مجلس برابری می‌کند.
در تصویری که او منتشر کرده، مسعود پزشکیان نایب رئیس اول مجلس و عزیر اکبریان رئیس کمیسیون صنایع مجلس از جمله اولین داوطلبان عضویت در این فراکسیون هستند.
البته پیش از اینکه قاضی پور برای تشکیل این فراکسیون پیشقدم شود، وب‌سایت قشقایی آنلاین در خردادماه خبر داده بود که فراکسیون ترک‌زبانان مجلس دهم به دعوت سلمان خدادادی تشکیل شده است.
دردسرهای تشکیل فراکسیون
تشکیل فراکسیون مناطق ترک‌نشین برای نمایندگان پیگیر و عضو آن البته بدون دردسر نیست، چرا که نهادهایی چون شورای عالی امنیت ملی و وزارت اطلاعات از جمله مخالفان اصلی تشکیل این فراکسیون خواهند بود. یکی از نگرانی‌های این نهادها این است که نمایندگان کردزبان و عرب‌زبان هم به دنبال تشکیل فراکسیون باشند.
از دیدگاه نهادهای امنیتی تشکیل فراکسیون‌های این چنینی می‌تواند منشأ تشدید درگیری‌های قومی در مجلس و به تبع آن در برخی استان‌ها باشد، خصوصاً که سابقه این درگیری‌ها هم در مجلس وجود دارد.
از جمله سال ۸۷ وقتی که اسفندیار رحیم مشایی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در دولت محمود احمدی‌نژاد، در یک سخنرانی در سنندج از استان آذربایجان غربی به عنوان یکی از سرزمین‌های کردهای ایران نام برد، نادر قاضی‌پور و سلمان ذاکر نمایندگان ارومیه شدیداً بر او شوریدند. این واکنش نمایندگان ارومیه، اعتراض نمایندگان شهرهای کردنشین استان آذربایجان غربی را به دنبال داشت و در نهایت این بگو مگوها به درگیری فیزیکی دو طرف در صحن علنی مجلس منجر شد.
موافقان تشکیل فراکسیون مناطق ترک‌نشین اما می‌گویند که در حال حاضر مجمع نمایندگان در استان‌های ترک‌زبان اقداماتی شبیه فراکسیون مناطق ترک‌نشین انجام می‌دهند. آنان به نهادهای امنیتی این وعده را هم می‌دهند که تشکیل این فراکسیون باعث تضعیف گرایش‌های جدایی‌طلبانه خواهد شد.
کارویژه این فراکسیون و انتظارات از آن هم جای بحث‌های فراوان دارد. بخشی از مطالبات احتمالی اعضای این فراکسیون مانند آموزش زبان ترکی در مدارس و دانشگاه‌ها، از برنامه‌های دولت حسن روحانی هم هست اما بعید است که این فراکسیون توان طرح مطالباتی بالاتر از این حد را داشته باشد چرا که معمولاً نمایندگان مجلس از فردای روز انتخاب به تأیید صلاحیت در دوره بعد می‌اندیشند.
هرچند به لحاظ قانونی مانعی جدی بر سر راه تشکیل فراکسیون مناطق ترک‌زبان نیست اما گاهی هشدارهای خارج از مجلس، نمایندگان را از برخی اقداماتشان منصرف کرده است.
فراکسیون مناطق ترک‌نشین هنوز تشکیل نشده، خبرساز شده و به اصطلاح شوخی رایج «تلفات» داده است. ضرب و جرح خبرنگار روزنامه ایران توسط نادر قاضی‌پور، اولین امضاکننده فهرست تشکیل این فراکسیون می‌تواند حساسیت‌ها درباره تشکیل آن را دامن بزند و منتقدان بگویند «سالی که نکوست از بهارش پیدا است».
این اتفاق اما نمی‌تواند مانعی بر سرراه تشکیل این فراکسیون باشد.
