این هفته در «کتاب در هفته گذشته» به بررسی کتاب نایاب و دوباره منتشر شده «نگاهی تازه به دستور زبان»، تألیف دکتر محمدرضا باطنی و کتاب در دست انتشار «بیدار كردن خفتگان»، ترجمه فارسی ایقاظ النائمین، از مهم‌ترین آثار ملاصدرا، با ترجمه دکتر محمد خوانساری پرداخته‌ایم.
نگاهی تازه به دستور زبان
هفته گذشته با تجدید چاپ کتاب پرخواننده و نایاب «نگاهی تازه به دستور زبان»، تألیف دکتر محمدرضا باطنی، مرجعی معتبر در زبانشناسی در دسترس دانشجویان و علاقمندان قرار گرفت.
دکتر باطنی، پژوهشگر و زبان شناس بلندآوازه ایرانی، از دهه چهل تا کنون، در کنار تدریس و تألیف متون آکادمیک در زبانشناسی، در معرفی زبانشناسی به فارسی زبانان غیرمتخصص نیز نقشی مهم داشته و در این عرصه آثاری تألیف کرده که همزمان به متون آموزشی دانشگاهی و کتاب‌های پرخواننده بدل شده‌اند.
دکتر محمدرضا باطنی در کتاب نگاهی تازه به دستور زبان، مبانی فلسفی و متدولوژی دستور زبان‌نویسی را از منظر زبانشناسی تحلیل و مکاتب پیشرفته زبانشناسی را با زبانی ساده، روان و پرکشش به دانشجویان زبانشناسی و ادبیات فارسی و به خوانندگان غیرمتخصص معرفی می‌کند.
فصل اول کتاب نگاهی تازه به دستور زبان، تاریخچه دستورنویسی سنتی را در غرب و دستورنویسی سنتی برای زبان فارسی را تبیین می‌کند.
فصل دوم کتاب مفاهیم و شیوه‌های دستورنویسی سنتی از جمله مفاهیم صورت و معنا و درست و غلط در دستورنویسی سنتی را تحلیل و شاخصه‌هایی چون ابدی بودن احکام، قالب‌ها و قوانین دستوری و تناقض آن با ذات متحول زبان، اصالت زبان نوشتار به جای زبان گفتار و تأکید بر وجه راکد و ثابت زبان در دستورنویسی سنتی را نقد می‌کند.
در فصل سوم کتاب زبانشناسی ساخت‌گرا، زبانشناسی ساخت‌گرای آمریكایی و مفاهیم بنیادی در زبانشناسی ساخت‌گرا بررسی شده و فصل چهارم کتاب، مکتب نوام چامسكی را در زبانشناسی، که از مهم‌ترین و مطرح‌ترین مکاتب زبانشناسی معاصر به شمار می‌رود، به خواننده معرفی می‌کند.
دکتر محمدرضا باطنی در سال ۱۳۱۴ در اصفهان متولد شد و تحصیلات خود را تا کسب دکترا در زبانشناسی در بریتانیا و در دانشگاه تهران ادامه داد.
باطنی که در دهه‌های چهل و پنجاه از معروف‌ترین استادان رشته زبانشناسی دانشگاه تهران بود، در انقلاب فرهنگی از دانشگاه اخراج و به اجبار بازنشسته شد.
باطنی آثاری چون توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی بر بنیاد یک نظریه عمومی زبان، چهار گفتار درباره زبان، مجموعه مقالات درباره زبان، زبان و تفكر، ۱۰ مقاله در باره مسائل زبانشناسی نوين و فرهنگ‌های انگليسی - فارسی یک جلدی پویا، فرهنگ معاصر دو جلدی پویا، فرهنگ معاصر فعل‌های گروهی پویا، ویراست دوم فرهنگ معاصر و واژه‌نامه انگليسی - فارسی روانشناسی را تألیف و منتشر کرده است.
بیدار كردن خفتگان
کتاب بیدار كردن خفتگان، ترجمه فارسی ایقاظ النائمین، از مهم‌ترین آثار ملاصدرا، فیلسوف و عارف بزرگ ایرانی، که با ترجمه دکتر محمد خوانساری، استاد منطق صوری دانشگاه تهران در دست انتشار است، مهم‌ترین مباحث عرفان صدرایی و اغلب گفتارهای ملاصدرا را درباره عرفان در بر می‌گیرد.
دکتر محمد خوانساری که پیش از این متن عربی ایقاظ النائمین را تصحیح و با مقدمه‌ای در باب آرای عرفانی ملاصدرا منتشر کرده است، دکترای خود را در زمینه منطق صوری از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد و تا کنون آثاری چون ۱۵ جلد صرف نحو و کتاب منطق صوری را تألیف و مقولات ارسطو را ترجمه کرده است.
صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی، معروف به ملاصدرا و صدرالمتألهین، که او را از نوآورترین و خلاق‌ترین حکمای اسلامی می‌دانند، در سال ۹۸۰ هجری قمری در شیراز متولد شد.
ملاصدرا تحصیلات خود را به دوران صفویه در اصفهان به پایان برد که در آن روزگار از مراکز اصلی آموزش فلسفه و فقه شیعه بود. ملاصدرا پس از کسب اجتهاد در اصفهان به تدریس پرداخت اما روحانیت شیعه نوآوری‌ها و خلاقیت‌های او را در زمینه نظری بر نتابید.
مراجع بزرگ شیعه ملاصدرا را به بدعت‌گذاری متهم و از اصفهان به «کهک» قم در حاشیه کویر تبعید کردند. ملاصدرا به روایتی نزدیک به ۱۵ سال در این ده کویری در تبعید زیست و در اواخر عمر اجازه یافت که به زادگاه خود شیراز بازگشته و در «مدرسه خان» این شهر تدریس کند.
ملاصدرا بیش از ۵۰ اثر در عرصه فلسفه، کلام و عرفان اسلامی تألیف کرد، نظریه حرکت جوهری را چون برداشتی نو از نسبت ۳ مقوله ماهیت، جوهر و حرکت ارائه داد و کوشید تا ۴ گرایش مطرح دوران خود: کلام، عرفان، مکتب افلاطون و مکتب ارسطو را با هم تلفیق کند.
