«همه عمر دیر رسیدیم.» شاید بتوان یکی از زبانزدترین دیالوگ اهالی سینمای ایران را همین جمله چهار کلمه ای فیلم سوته دلان، ساخته علی حاتمی، دانست ... دیالوگی که فیلم سوته دلان با آن به پایان رسید.
روز چهاردهم آذر، یازدهمین سالمرگ علی حاتمی، سینماگر نامدار ایرانی است. سینماگری که «ایرانی بودن» را شاید بتوان بارزترین ویژگی آثار او نامید.
کارنامه سینمایی حیات او کارنامه ای است که گرچه فراز و نشیب بسیاری دارد اما جملگی از قواعد یک سبک پیروی می‌کنند و از همان آغاز، در تثبیت نگاهی متفاوت در عرصه سینمای ایران می کوشند.
آثار علی حاتمی در سینمای ایران
قلندر
علی حاتمی در سال ۱۳۲۳ خورشیدی در محله ای قدیمی در تهران زاده شد و در خانواده ای سنتی رشد کرد.
بارها اشاره شده است که گنجینه غنی داستان ها و آیین‌های سنتی در آثار او، ریشه در دوران پرورش کودکی و نوجوانی او در آن محیط دارد.
حاتمی ابتدا در هنرستان هنرپیشگی تهران و پس از آن در هنرستان هنرهای دراماتیک به تحصیل پرداخت.
سپس در سال ۱۳۴۳ به دانشكده هنرهای دراماتیک رفت و یک سال بعد نخستین نمایشنامه اش را به نام دیب كه نمایشی برای كودكان بر پایه قصه های عامیانه بود، در همان دانشكده به روی صحنه برد.
او در سال ۱۳۴۵ به استخدام تلویزیون ملی ایران درآمد دو سال در آنجا ماند. سپس، برای امرار معاش، به ساخت فیلم‌های تبلیغاتی روی آورد و در كنار آن نمایشنامه نویسی را ادامه داد.
در سال ۱۳۴۸، داود رشیدی نمایشنامه حسن كچل او را در تئاتر سنگلج به روی صحنه آورد. یک سال بعد، حاتمی فیلمی بر اساس همین نمایشنامه ساخت که نخستین اثر سینمایی او محسوب می‌شود.
حسن كچل بعدها اولين فيلم موزيكال سينمای ايران لقب گرفت. با استقبال پرشور تماشاگران ایرانی، کارگردان ۲۶ ساله حسن کچل یک باره به شهرت رسید.
سلطان صاحبقران
پس از حسن کچل، فعالیت سینمایی حاتمی سرعتی بیشتر یافت. طی سه سال بعدی، فیلم های باباشمل، قلندر، خواستگار و ستارخان از او بر پرده سینماها ظاهر شدند.
در همین دوره است که با زهرا خوشكام (حاتمی)، بازیگر، ازدواج كرد. تنها فرزند آنان، لیلا حاتمی، از بازیگران مطرح سینمای امروز ایران به شمار می‌رود.
حاتمی سپس به همكاری با تلویزیون ملی پرداخت و دو مجموعه تلویزیونی موفق را ساخت: شش نمایش از داستان‌های مثنوی (۱۳۵۳) و سریال تلویزیونی سلطان صاحبقران (۱۳۵۶).
پس از انقلاب اسلامی نیز سریال هزاردستان از او در سال ۱۳۶۷ به نمایش درآمد. هزاردستان صورت تغییریافته طرحی با نام جاده ابریشم است که حاتمی در سال ۱۳۵۶ به تلویزیون ملی ایران ارایه کرد اما تولید آن با وقوع انقلاب اسلامی متوقف ماند.
سوته‌دلان
فیلم سوته‌دلان در سال ۱۳۵۶ به نمایش درآمد. آثار بعدی حاتمی، به ترتیب ساخت عبارتند از حاجی واشنگتن، كمال‌الملک و جعفرخان از فرنگ برگشته.
فیلم مادر در سال ۱۳۶۹ و فیلم دلشدگان نیز در سال ۱۳۷۱ به نمایش درآمدند. آخرین اثر سینمایی علی حاتمی جهان پهلوان تختی بود که طی ساخت آن نخستین علایم سرطان او آشکار شد و کار نیمه تمام ماند.
درمان‌ها در تهران و لندن مؤثر واقع نشد و علی حاتمی در ۱۵ آذر ۱۳۷۵ درگذشت.
