«جنگ به پایان رسید»؛ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، این‌گونه دربارهٔ نتیجهٔ توافق آتش‌بس جنگ دو ساله میان اسرائیل و گروه افراطی حماس، برپایه طرحی که خودش ارائه داده بود، سخن گفت.
حماس از سوی آمریکا و اروپا گروهی «تروریستی» شناخته می‌شود.
مرحلهٔ نخست طرح آقای ترامپ، شامل آتش بس، عقب‌نشینی اسرائیل از بخشی از مناطق نوار غزه، آزادی همه گروگان‌های زندهٔ باقی‌مانده در اسارت حماس، تحویل اجساد گروگان‌های کشته‌شده در مقابل آزادی صدها زندانی فلسطینی از زندان‌های اسرائیل و ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه می‌شود؛ طرحی که با استقبال اسرائیل، حماس، منطقه و بسیاری از کشورهای جهان روبرو شد.
طرح رئیس‌جمهوری آمریکا ۲۰ بند دارد که توافق بر سر تمام بندهای آن هنوز نهایی نشده، مسئله‌ای که اجرای مراحل بعدی آن را با پیچیدگی‌هایی روبرو می‌کند. پیش از آغاز اجرای آتش‌بس در غزه، مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا گفته بود که اجرای مراحل بعدی طرح، دشوارتر از مرحلهٔ نخست آن خواهد بود.
آینده غزه برپایهٔ طرح ترامپ چگونه خواهد بود؟
برپایهٔ طرح رئیس‌جمهور آمریکا، نوار غزه به شکلی موقت توسط یک هیئت تکنوکرات اداره خواهد شد؛ هیئتی متشکل از شخصیت‌های مستقل فلسطینی و کارشناسان بین‌المللی. این هیئت زیر نظر یک تشکیلات انتقالی جدید فعالیت می‌کند که «شورای صلح» نام دارد. دونالد ترامپ ریاست این شورا را بر عهده خواهد داشت و رهبران شماری از کشورها که در آینده نام‌شان اعلام خواهد شد، عضو آن خواهند بود.
این طرح می‌افزاید که ایالات متحده با همکاری متحدان عربی و بین‌المللی، یک «نیروی ثبات‌بخش موقت» برای استقرار در غزه تشکیل خواهد داد. این نیرو پشتیبانی لازم از جمله آموزش را به نیروهای پلیس فلسطینی ارائه خواهد داد و با اردن و مصر که در این زمینه تجربهٔ گسترده‌ای دارند، در تماس نزدیک خواهد بود. نیروی پلیسی که در این گام تشکیل می‌شود، راه‌حل امنیتی بلندمدت برای نوار غزه خواهد بود.
آیا حماس با خلع سلاح موافقت خواهد کرد؟
دونالد ترامپ در مصاحبه با خبرنگاران گفت چنانچه حماس با ارادهٔ خود و «در مدت زمان معقول» سلاحش را کنار نگذراد، «ما آن را خلع سلاح خواهیم کرد».
او همچنین افزود: «با حماس صحبت کردم، به آن‌ها گفتم شما سلاح خود را کنار خواهید گذاشت، درست است؟ گفتند: بله قربان، سلاح را کنار خواهیم گذاشت».
اما خبرگزاری فرانسه به نقل از یک مقام مسئول در گروه حماس گزارش داد که «موضوع خلع‌سلاح خارج از بحث است و در دستور کار نیست».
اما یک مقام مسئول دیگر در حماس به همین خبرگزاری گفت: «حماس در مرحلهٔ انتقالی، در مدیریت نوار غزه شرکت نخواهد کرد اما بخشی اصلی از تاروپود فلسطینی باقی خواهد ماند».
در مقابل محمد نزال، از رهبران گروه حماس، به خبرگزاری رویترز گفت که این گروه قصد دارد سیطرهٔ امنیتی‌اش بر نوار غزه را در مرحلهٔ انتقالی حفظ کند.
دربارهٔ مدیریت بین‌المللی نوار غزه، شماری از مسئولان حماس در اظهار نظرهای خود، با این اقدام مخالفت کرده‌اند.
درگیری‌های حماس با عشایر مسلح غزه
پس از آغاز اجرای آتش‌بس در نوار غزه، درگیری‌هایی میان اعضای حماس و برخی عشایر مسلح در گرفت که ده‌ها کشته و زخمی برجای گذاشت.
ترامپ در سفر خاورمیانه‌ای خود در روز ۱۹ مهر گفت که حماس برای اجرای «عملیات امنیتی داخلی» در غزه، چراغ سبز دریافت کرده است. او ادامه داد که حماس خواهان «پایان دادن به مشکلات» است و او «این اجازه را به آن‌ها» داده است.
رئیس‌جمهور آمریکا اما روز ۲۲ مهر در شبکه «تروث سوشال» نوشت: «چنانچه حماس به کشتن مردم غزه ادامه دهد، رویدادی که در چارچوب توافق صورت گرفته نیست، چاره‌ای جز ورود و کشتن آن‌ها نخواهیم داشت».
او پس آن توضیح داد که منظورش ورود نیروهای آمریکایی نبود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ماه ژوئن گذشته گفته بود که اسرائیل از عشایر غزه برای مقابله با حماس پشتیبانی کرده است.
حماس این عشایر را به همکاری با اسرائیل متهم می‌کند.
از سوی دیگر، پس از انتشار گزارش‌هایی از موافقت نتانیاهو با حمایت تسلیحاتی از گروه «یاسر ابوشباب»، او در شبکهٔ ایکس نوشت: «چه اشکالی دارد؟ این اقدام از جان سربازان اسرائیلی محافظت می‌کند... اما اعلام چنین چیزی جز به سود حماس نیست».
اخیرا حماس با مجموعه‌هایی دیگر از جمله عشیره «دغمش» درگیر شده و برخی از افراد این عشیره را به عضویت در گروه مسلح تحت حمایت اسرائیل متهم کرده است.
موضع اسرائیل
دولت بنیامین نتانیاهو به طور کلی با هرگونه نقش‌آفرینی حماس در آیندهٔ غزه مخالف است. اما این موضع اسرائیل تنها به حماس محدود نمی‌شود، بلکه اساساً با برپایی کشور فلسطینی مخالف است.
نخست‌وزیر اسرائیل در ماه اوت، پیش از دستیابی به توافق آتش‌بس، در مصاحبه‌ای با شبکهٔ فاکس نیوز، از عزم کشورش برای سیطرهٔ کامل بر نوار غزه و پس از آن تسلیم آن به یک «نیروی عربی» سخن گفت؛ نیرویی که به هویت آن اشاره‌ای نکرد.
تشکیلات خودگردان فلسطینی
برپایهٔ طرح دونالد ترامپ، در نهایت تشکیلات خودگردان فلسطینی می‌تواند کنترل نوار غزه را در دست بگیرد. البته این اتفاق هنگامی خواهد افتاد که تشکیلات خودگردان، برنامه اصلاحی خود را تکیملی کند، از جمله برپایه پیشنهادهایی که در این زمینه در طرح صلح سال ۲۰۲۰ ترامپ و همچنین طرح فرانسوی-سعودی ارائه شده است.
اسرائیل نوار غزه را سال ۱۹۶۷ میلادی اشغال و در سال ۲۰۰۵ از آن عقب‌نشینی کرد. پس از آن تشیکلات خودگردان فلسطینی که گروه فتح بزرگترین بخش آن است، کنترل غزه را در دست گرفت. اما پس از درگیری‌های خونین میان شبه‌نظامیان فتح و اعضای حماس در سال ۲۰۰۷، کنترل این باریکه به دست حماس افتاد.
گروه فتح در سال ۱۹۶۵ میلادی توسط شماری از شخصیت‌های فلسطینی و در راس آن‌ها یاسر عرفات تاسیس شد. در دههٔ نود قرن گذشته، سازمان آزادیبخش فلسطین که فتح آن را رهبری می‌کند، به شکلی رسمی «مبارزهٔ مسلحانه علیه اسرائیل» را کنار گذاشت و قطعنامهٔ سازمان ملل برای تشکیل کشور فلسطینی در مرزهای سال ۱۹۶۷ را پذیرفت.
تشکیلات خودگردان فلسطینی از طرح صلح دونالد ترامپ استقبال کرده است. محمد مصطفی، نخست‌وزیر دولت خودگردان فلسطینی، به خبرگزاری رویترز گفت: «ما در غزه حضور داریم».
او همچنین از وجود «هماهنگی‌های بین‌المللی موقت برای نظارت بر تحولات و حکمرانی در این باریکه» سخن گفت.
محمد مصطفی ادامه داد بسیاری از کشورهای عربی بر این باورند که تشکیلات خودگردان باید «مسئولیت» ادارهٔ غزه را در دست گیرد.
موضع دونالد ترامپ
دونالد ترامپ حتی پیش از بازگشت به کاخ سفید، به جنگ غزه توجه نشان داده بود. او با وجود تاکیدهای مکررش بر ضرورت شکست حماس، اما دورنمایش از آیندهٔ نوار غزه طی ماه‌های گذشته شاهد تغییراتی بوده است.
ترامپ پس از آن‌که در ماه‌های نخست دور دوم ریاست‌جمهوریش از «ریویرای خاورمیانه» و انتقال ساکنان غزه به کشورهای دیگر از جمله مصر و اردن سخن می‌گفت، طرح صلحش را ارائه داد که در آن اشاره‌ای به تخلیهٔ ساکنان غزه نشده است.
اما جزئیات این طرح چیست؟ شخصیت‌های تکنوکرات فلسطینی که مدیریت موقت غزه را بر عهده خواهند گرفت، چه کسانی هستند؟ از «شورای صلح» چه می‌دانیم؟
طرح آقای ترامپ جزئیات روشنی در این باره ندارد. با وجود این‌که او پیشتر از عضویت تونی بلر، نخست‌وزیر اسبق بریتانیا در «شورای صلح» سخن گفته بود، اخیرا گفت که از این مسئله اطیمنان ندارد.
رئیس‌جمهور آمریکا در پایان سفر اخیرش به خاورمیانه و در راه بازگشت به ایالات متحده، در پاسخ به سوالی دربارهٔ «راه‌حل دو کشوری» گفت: «بسیاری یک کشور را ترجیح می‌دهند و بسیاری دو کشور را. تا کنون در این باره اظهار نظر نکرده‌ام».
میانجی‌گران
مصر و قطر میانجی‌های اصلی در مذاکرات آتش بس غزه هستند که از طرح برپایی دو کشور مستقل اسرائیلی و فلسطینی حمایت کرده‌اند.
این دو کشور همچنین از «بیانیهٔ نیویورک» که حاصل نشستی بین‌المللی در سازمان ملل متحد به رهبری فرانسه و عربستان سعودی است، حمایت کرده‌اند. این بیانیه خواستار ایجاد یک تشکیلات انتقالی در غزه زیر نظر تشکیلات خودگردان فلسطینی است و تاکید کرده که حکومت در همه سرزمین‌های فلسطینی از جمله غزه، باید در دست تشکیلات خودگردان فلسطینی باشد.
