پاپ فرانسیس، نخستین رهبر اهل آمریکای لاتین در رأس کلیسای کاتولیک رم، درگذشت.
واتیکان روز دوشنبه ۱ اردیبهشت در یک بیانیه ویدئویی این خبر را اعلام کرد. او ۸۸ سال داشت و به‌تازگی از یک ذات‌الریهٔ شدید دوطرفه نجات یافته بود.
پاپ فرانسیس، نخستین پاپ تاریخ از آمریکای لاتین، کلیسای کاتولیک را در دهه‌های مملو از اصلاحات و جنجال‌ها رهبری کرد.
او که با نام خورخه ماریو برگولیو در سال ۱۹۳۶ و در بوینس آیرس آرژانتین به دنیا آمده بود به رفتار فروتنانه و دفاع پرشورش از عدالت اجتماعی و تلاش برای گسترش مدارا در کلیسا مشهور بود و صدایش فراتر از کلیسای کاتولیک نیز شنیده می‌شد.
از خورخه برگولیو تا پاپ فرانسیس
خورخه برگولیو پیش از آن‌که وارد کلیسا شود در دانشگاه شیمی خوانده بود. او در سال ۱۹۶۹ به مقام کشیشی رسید و در ۱۹۹۸ به عنوان اسقف اعظم بوینس آیرس منصوب شد. مقامی که تا زمان انتخابش به عنوان پاپ آن را در اختیار داشت.
با کناره‌گیری پاپ بندیکت شانزدهم در اوایل سال ۲۰۱۳، خورخه برگولیو به عنوان دویست‌وشصت‌و‌ششمین پاپ کلیسای کاتولیک انتخاب شد و به تأسی از فرانسیس آسیزی، یکی از مشهورترین و مقدس‌ترین شخصیت‌های تاریخ مسیحیت که زندگی‌اش را وقف خدمت به فقرا کرده بود، لقب پاپ فرانسیس را برای خود برگزید.
پاپ فرانسیس کلیسایی را از پیشینیان خود به ارث برد که پر از چالش‌ها و بحران‌های مداوم و متأثر از رسوایی‌های پیاپی سوء‌استفاده‌های جنسی روحانیون مسیحی از کودکان بود. مورخان کلیسای کاتولیک انتخاب او را لحظه‌ای مهم در تاریخ واتیکان ارزیابی می‌کنند که نشان‌دهندهٔ تمایل به تغییر این کلیسا به سوی نهادی فراگیرتر و برون‌گراتر بود.
فرانسیس از آغاز دوران پاپی خود با حرکات فروتنانه‌اش خبرساز می‌شد. او به جای زندگی در کاخ مجلل «حواری» که به طور سنتی محل اقامت رسمی پاپ‌های کاتولیک است، در آپارتمانی کوچک در مهمان‌خانهٔ واتیکان زندگی می‌کرد و بارها در مراسم «پنج‌شنبهٔ مقدس» با شستن پای زنان، مسلمانان و زندانیان تلاش کرد پیام خود را مبنی بر کلیسایی «از فقرا و برای فقرا» بازتاب دهد.
پاپ در برابر چالش‌ها
پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۳ در رساله‌ای با عنوان «درود بر تو»، مصرف‌گرایی و تخریب محیط زیست را مورد انتقاد قرار داد و از سوی فعالان محیط زیست و سیاست‌مداران جهان تحسین شد.
با این حال، برخی درون کلیسای کاتولیک او را به خاطر آنچه که تأکید بیش از حد بر مسائل اجتماعی به قیمت پشت کردن به سنت‌های کلیسا می‌خواندند مورد انتقاد قرار دادند.
فرانسیس همچنین در طی سال‌هایی که رهبر کاتولیک‌های جهان بود جلسات مناقشه‌برانگیز و داغی را با اسقف‌های کاتولیک برگزار کرد که در آن بر سر موضوعاتی از جمله خانواده و جوانان بحث می‌شد.
در این گردهمایی‌ها او از برگزاری مراسم عشای ربانی برای کاتولیک‌هایی که طلاق گرفته و دوباره ازدواج کرده بودند دفاع کرد و خواستار دادن نقش بیشتری به زنان در کلیسای کاتولیک شد. او همچنین از حقوق افراد جامعهٔ دگرباشان و اقلیت‌های جنسی و جنسیتی نیز دفاع می‌کرد.
پاپ فرانسیس در آغاز دوران مقام پاپی و هنگامی که از او دربارهٔ کشیش‌های هم‌جنس‌گرایی که تلاش می‌کنند در چارچوب وفادارانه‌ای به کلیسا زندگی کنند پرسیده شد، پاسخ داد: «من که هستم که قضاوت کنم».
با این حال منتقدان پاپ فرانسیس می‌گویند زبان نرم و پذیرای او در نهایت منجر به تغییر ساختاری در درون کلیسای کاتولیک نشد. این‌که رویکرد پاپ فرانسیس برای اولویت دادن به مواجههٔ شخصی و دلسوزی به جای مجازات‌های سنتی دینی، در نهایت چقدر شکاف بین افراد جامعهٔ دگرباشان و کلیسا را پر کرد، در دوران پاپ بعدی مشخص خواهد شد.
برخورد کلیسا با سوء‌استفاده‌های جنسی روحانیون مسیحی از کودکان یکی دیگر از مسائل چالش‌برانگیز و جنجالی دوران پاپ فرانسیس بود.
او که از آغاز سکونتش در واتیکان وعده داد بود هرگز متجاوزان را تحمل نخواهد کرد و با آنان مدارا نمی‌کند، کمیسیونی برای حفاظت از کودکان تأسیس کرد و در جلسات متعدد با قربانیان سعی کرد که به نمایندگی از کلیسا از آنان عذرخواهی کند.
با این حال، گروه‌های متشکل از قربانیان و بازماندگان آنان مکرراً واتیکان را به خاطر فرآیندهای کند و ناسازگار و فاقد شفافیت مورد انتقاد قرار داده‌اند.
حوادثی از جمله رد اولیهٔ اتهامات علیه روحانیون اهل شیلی توسط پاپ فرانسیس به اعتبار او ضربه زد. فرانسیس در نهایت استعفای چند اسقف اهل شیلی را به دلیل سرپوش گذاشتن بر ماجراها پذیرفت و برای دفاع اولیه‌ای که از اسقف خوان باروس کرده بود ابراز پشیمانی کرد.
میراث پاپ فرانسیس
مرگ پاپ فرانسیس پایان دورانی است که هم الهام‌بخش بسیاری در جهان بود و هم مسیحیان کاتولیک را به دو قطب تقسیم کرد.
طرفداران پاپ فرانسیس ساده‌زیستی و تمرکزش بر عدالت اجتماعی را تمجید می‌کنند و هم‌زمان، منتقدان به پیشرفت ناکافی در اصلاحاتی ساختاری و ماندگار در کلیسا اشاره می‌کنند.
مرگ او نه تنها پایان یک دوران، بلکه آغازی تازه برای کلیسای کاتولیک است که همچنان باید با سوالاتی در مورد سنت‌های خود، مشارکت اجتماعی و رهبری اخلاقی جهان مسیحی در جهانی که به سرعت در حال تغییر است دست‌وپنجه نرم کند.
