در خبری نگران کننده برای مسکو – تهران- دمشق، سازمان پيمان آتلانيک شمالی (ناتو) در پاسخی سريع به درخواست آنکارا برای استقرار موشک های پاتريوت در مرزهای جنوبی با سوريه، اين درخواست را در ۱۴ آذر ۹۱ به اجماع آراء به تصويب رساند. سرعت عمل ناتو از روز درخواست (اول آذر) تا تصويب آن (۱۴ آذر) فقط در عرض دو هفته در خور توجه است.
نگرانی سه کشور ياد شده، ناشی از توان بالای اين سامانه است که توان رهگيری موشک های بالستيکی، کروز و هواپيماهای پيشرفته را در تمامی شرايط آب و هوايی ودر هر ارتفاعی داراست. در منطقه پيرامونی ايران، تاکنون کويت و عربستان تنها کشورهای دارنده اين سامانه در خاک خود بودند. اين سامانه به طور گسترده در حمله به عراق هنگام رهگيری موشک‌های عراقی از خاک کويت مورد استفاده موفق قرار گرفته بود.
برای درک عمق نگرانی جمهوری اسلامی از اين موضوع کافی است، در نظر داشته باشیم که اولا محمود احمدی نژاد سفر خود به قونيه را که قرار بود به مناسبت بزرگداشت مولانا برگزار گردد، لغو کرد و ثانياً سرلشگر فيروزآبادی، رييس کل ستاد نيروهای مسلح، در حالی که در شهريور ۹۱ گفته بود «جنگ سوريه، جنگ ايران است»، شديداً به استقرار اين سامانه در ترکيه واکنش نشان داده و آن را آماده شدن غرب برای يک جنگ جهانی! دانسته است. وی گفته است «پاتريوت‌ها تهديدزا هستند...زودتر از اينکه آتشی برافروخته بشود که کسی قادر به خاموش کردنش نباشد، خودشان اين آتش را خاموش بکنند و پاتريوت‌ها را از اين منطقه جمع کنند و ببرند...هر روز يکی از کشورهای غربی دارند تصويب می‌کنند که پاتريوتی را به مرز سوريه و ترکيه بفرستند، در حالی که آنها دارند نقشه يک "جنگ جهانی" را می‌چينند». –دويچه وله ۲۵ آذر ۹۱-
از سوی ديگر، سرگئی لاوروف وزير خارجه روسيه نيز در گفت‌وگوی تلفنی با دبيرکل ناتو، مراتب اعتراض دولت متبوعش را به اين اقدام ناتو اعلام کرد. لاوروف در اين گفت‌وگو بر «نگرانی‌های روسيه درباره طرح‌های افزايش ظرفيت نظامی در منطقه» تاکيد کرد.نگرانی مسکو در حالی است که که استقرار اين سامانه در ترکيه، هيچ تهديد مستقيمی برای مسکو به شمار نمی رود. بنابر اين علت نگرانی مسکو چيست؟ علت نگرانی تهران و دمشق چه می تواند باشد؟
گسترش ناتو به سمت شرق
پس از فروپاشی نظام دو قطبی و انحلال پيمان ورشو، روسيه همواره از گسترش ناتو به عنوان ابزاری موثر در تحميل اراده هژمونيک امريکا در حوزه نفوذ مسکو، ابراز نگرانی کرده است. اينک نيروهای ناتو از افغانستان گرفته تا کزوو (مناطق سنتی تحت نفوذ مسکو)، حضور دارند. از نظر مسکو اين يعنی ايجاد زنجيره ای از دولت های متحد امريکا که اصطلاحاً از آن به «گسترش ناتو به سمت شرق» نامبرده می شود.
در اين استراتژی، ايران (حلقه ميانی افغانستان و ترکيه) حلقه مفقوده در گسترش ناتو به شمار می رود. مخالفت روسيه و جمهوری اسلامی با کناره گيری بشار اسد، عملاً شرايطی را فراهم آورده که ترکيه با ابراز نگرانی از گسترش جنگ داخلی سوريه به مرزهای اين کشور، خواستار تقويت مرزهای خود با استقرارموشک های پاتريوت شد. اين يعنی گامی ديگر در گسترش ناتو به سمت شرق.
پيام مشابه به جمهوری اسلامی
موضع رسمی جمهوری اسلامی، جلوگيری از سقوط بشار اسد به هر هزينه ای است. در آخرين موضعگيری علی اکبر صالحی گفته است: «ايران اجازه موفقيت طرح‌ها و سناريوهای غربی برای سرنگونی حکومت سوريه را نمی‌دهد.» ( راديو فردا ۲۶ آذر ۹۱). اگر موجبات مداخله ترکيه در سوريه فراهم شود، موضع جمهوری اسلامی چه خواهد بود: سکوت يا مداخله؟
به بيان ديگر، اگر در شرايط کنونی جنگی ميان ترکيه و سوريه در گيرد، آيا ترکيه توان پاسخگويی به سوريه ضعيف را نداشت؟ اگر پاسخ مثبت است چرا ترکيه، ناتو را به کمک طلبيد؟ از نظر تهران، ترکيه پيام روشنی به جمهوری اسلامی فرستاده که در صورت رويارويی نظامی تهران- آنکارا بر سر بشار اسد (آنگونه که فيروزآبادی گفته بود)، ناتو بی ترديد جانب ترکيه را خواهد گرفت. سرعت عمل دو هفته ای ناتو به درخواست ترکيه نشان از حمايت کامل ناتو از اين عضو خود دارد. اگر اين موشک ها امروز در مرزهای ترکيه با سوريه مستقر شده، به همين سرعت نيز می توانند در مرزهای ترکيه با ايران مستقر گردند.
در همين راستا بود که سال پيش به دنبال پس از اعلام رسمی ترکيه در ۳ سپتامبر ۲۰۱۱ مبنی بر استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در خاک خود، سرتيپ اميرعلی حاجی زاده فرمانده نيروی هوا فضای سپاه پاسداران در تهديدی آشکار اعلام کرد که سامانه راداری ناتو در ترکيه در مقابل موشک‌های بالستيک ايران ناکارآمد است و «در صورتی که مورد تهديد قرار بگيريم، اول سپرهای موشکی ناتو در ترکيه را خواهيم زد است.»
فضای ناامن ايران، فضای امن ترکيه
جمهوری اسلامی محروم ترين بازيگر در معادلات پيچيده منطقه است. در حالی که ترکيه تنها در عرض دو هفته مرزهای جنوبی خود با سوريه را (به طول ۹۰۰ کيلومتر) با استقرار موشک های پاتريوت ايمن سازی کرده، جمهوری اسلامی حتی با تقبل هزينه های سنگين (۸۰۰ ميليون دلار) برای خريد سامانه دفاع ضد موشکی اس-۳۰۰ از روسيه، از ايمن سازی فضای خود محروم است. مخالفت مسکو با فروش اين سامانه به تهران عملاً منجر به عدم توازن در پدافند هوايی تهران و آنکارا شده است.
در اين ميان، ارزيابی رفتارمسکو در خور توجه است. روسيه در حالی با واگذاری سامانه اس- ۳۰۰ به ايران مخالفت کرد که اينک به استقرار پاتريوت در ترکيه اعتراض دارد. آيا اين پرسش نابه جاست که اگر مسکو بيمناک از گسترش ناتو به شرق است و اگر مسکو نمی خواهد حلقه مفقوده کابل- تهران- آنکارا توسط ناتو تکميل شود، چرا تحت فشار امريکا از واگذاری سامانه اس-۳۰۰ که پول آن را نيز دريافت کرده بود، خودداری کرد؟ اعتراض مسکو به ناتو برای ايمن سازی فضای ترکيه چه وجاهتی می تواند داشته باشد وقتی خود در ايمن سازی فضای متحدش (جمهوری اسلامی) تعلل روا داشته است؟
تغيير توازن به نفع ترکيه
به شرحی که گفته شد، اعتراض جمهوری اسلامی به استقرار موشک های پاتريوت در جنوب ترکيه، ناشی از دو نگرانی مهم است: تغيير توازن قدرت بين ترکيه و سوريه از يک سو و بين ترکيه و ايران از سوی ديگر.
به عبارت ديگر واکنش سريع ناتو به درخواست ترکيه نشان از برتری مطلق انکارا عليه تهران- دمشق دارد؛ برتری که می تواند در نهان خود دومينوی سقوط را پس از بشار به جمهوری اسلامی منتهی سازد.
منطقه پرواز ممنوع: ليبيايی کردن سوريه
از منظرمسکو- تهران- دمشق، واکنش سريع ناتو می تواند پيامد ديگری نيز داشته باشد که عبارت است از برقراری منطقه پرواز ممنوع. اينک ائتلاف مخالفان بشار اسد، توسط بيش از ۱۳۰ کشور جهان به عنوان تنها نماينده مشروع مردم سوريه مورد شناسايی قرار گرفته است. فلج کردن قدرت سرکوب بشار اسد که بيش از همه در توان هوايی ارتش سوريه متمرکز است، می تواند در برنامه اپوزسيون و کشورهای همسايه از جمله ترکيه باشد. فلج کردن نيروی هوايی بشار اسد، ضريب آسيب پذيری ارتش آزاد سوريه را کاهش خواهد داد.
دور از احتمال نيست که نگرانی مسکو- تهران – دمشق از استقرار موشک های پاتريوت، ناشی از نگرانی مداخله ناتو در حذف بشار اسد به روش حذف معمر قذافی باشد( ليبيايی کردن سوريه).
اينک و پس از به رسميت شناخته شدن ائتلاف مخالفان اسد توسط ۱۳۰ کشور، گو اينکه شورای امنيت به دليل وتوی چين و روسيه از هرگونه اقدام در سوريه باز مانده، بعيد نخواهد بود که درخواست برقراری منطقه پرواز ممنوع توسط يکی از کشورهای حامی اپوزسيون سوريه طی قطعنامه ای در مجمع عمومی به رأی گذاشته شود. چنان قطعنامه ای بی ترديد در مجمع عمومی از رأی کافی برخوردار خواهد بود.
کمترين فايده اعلام منطقه پرواز ممنوع می تواند «ايجاد چتر حمايتی از مردم بی پناهی سوريه» باشد که هر از چندگاه مورد هجوم جنگنده های بشار اسد قرار می گيرند. بيشترين نتيجه اين اقدام، زمينه سازی سقوط بشار اسد به سبک معمر قذافی خواهد بود.
نتيجه: مقامات جمهوری اسلامی يد طولايی در گزافه گويی دارند. يکی از اين گزافه گويی ها همين سخن سرلشگر فيروزآبادی است که گمان می کند استقرار سامانه پاتريوت، مقدمات بروز جنگ جهانی را فراهم خواهد آورد. هر جنگ جهانی تنها به دست قدرت های بزرگ محقق می شود. زهی خيال باطل که جمهوری اسلامی می پندارد روسيه حاضر است برای از دست ندادن سوريه و در تبع آن از دست ندادن جمهوری اسلامی، وارد يک جنگ جهانی شود.
استراتژيست های جمهوری اسلامی از قبيل فيروزآبادی از ياد برده اند که پس از فروپاشی نظام دو قطبی، مسکو ناگزيرشده يک به يک حوزه های نفوذ را (مثلا صربستان، عراق، ليبی) واگذار کند. اينک که ۱۳۰ کشور ائتلاف مخالفان اسد را به رسميت شناخته اند، چرا مسکو در نهايت نبايد بر سر بشار اسد معامله جانانه ای با امريکا نکند؟ معامله بعدی مسکو بر سر جمهوری اسلامی خواهد بود. جنگ جهانی سوم، صرفاً توهمی بيش نيست.
نگرانی سه کشور ياد شده، ناشی از توان بالای اين سامانه است که توان رهگيری موشک های بالستيکی، کروز و هواپيماهای پيشرفته را در تمامی شرايط آب و هوايی ودر هر ارتفاعی داراست. در منطقه پيرامونی ايران، تاکنون کويت و عربستان تنها کشورهای دارنده اين سامانه در خاک خود بودند. اين سامانه به طور گسترده در حمله به عراق هنگام رهگيری موشک‌های عراقی از خاک کويت مورد استفاده موفق قرار گرفته بود.
برای درک عمق نگرانی جمهوری اسلامی از اين موضوع کافی است، در نظر داشته باشیم که اولا محمود احمدی نژاد سفر خود به قونيه را که قرار بود به مناسبت بزرگداشت مولانا برگزار گردد، لغو کرد و ثانياً سرلشگر فيروزآبادی، رييس کل ستاد نيروهای مسلح، در حالی که در شهريور ۹۱ گفته بود «جنگ سوريه، جنگ ايران است»، شديداً به استقرار اين سامانه در ترکيه واکنش نشان داده و آن را آماده شدن غرب برای يک جنگ جهانی! دانسته است. وی گفته است «پاتريوت‌ها تهديدزا هستند...زودتر از اينکه آتشی برافروخته بشود که کسی قادر به خاموش کردنش نباشد، خودشان اين آتش را خاموش بکنند و پاتريوت‌ها را از اين منطقه جمع کنند و ببرند...هر روز يکی از کشورهای غربی دارند تصويب می‌کنند که پاتريوتی را به مرز سوريه و ترکيه بفرستند، در حالی که آنها دارند نقشه يک "جنگ جهانی" را می‌چينند». –دويچه وله ۲۵ آذر ۹۱-
از سوی ديگر، سرگئی لاوروف وزير خارجه روسيه نيز در گفت‌وگوی تلفنی با دبيرکل ناتو، مراتب اعتراض دولت متبوعش را به اين اقدام ناتو اعلام کرد. لاوروف در اين گفت‌وگو بر «نگرانی‌های روسيه درباره طرح‌های افزايش ظرفيت نظامی در منطقه» تاکيد کرد.نگرانی مسکو در حالی است که که استقرار اين سامانه در ترکيه، هيچ تهديد مستقيمی برای مسکو به شمار نمی رود. بنابر اين علت نگرانی مسکو چيست؟ علت نگرانی تهران و دمشق چه می تواند باشد؟
گسترش ناتو به سمت شرق
پس از فروپاشی نظام دو قطبی و انحلال پيمان ورشو، روسيه همواره از گسترش ناتو به عنوان ابزاری موثر در تحميل اراده هژمونيک امريکا در حوزه نفوذ مسکو، ابراز نگرانی کرده است. اينک نيروهای ناتو از افغانستان گرفته تا کزوو (مناطق سنتی تحت نفوذ مسکو)، حضور دارند. از نظر مسکو اين يعنی ايجاد زنجيره ای از دولت های متحد امريکا که اصطلاحاً از آن به «گسترش ناتو به سمت شرق» نامبرده می شود.
در اين استراتژی، ايران (حلقه ميانی افغانستان و ترکيه) حلقه مفقوده در گسترش ناتو به شمار می رود. مخالفت روسيه و جمهوری اسلامی با کناره گيری بشار اسد، عملاً شرايطی را فراهم آورده که ترکيه با ابراز نگرانی از گسترش جنگ داخلی سوريه به مرزهای اين کشور، خواستار تقويت مرزهای خود با استقرارموشک های پاتريوت شد. اين يعنی گامی ديگر در گسترش ناتو به سمت شرق.
پيام مشابه به جمهوری اسلامی
موضع رسمی جمهوری اسلامی، جلوگيری از سقوط بشار اسد به هر هزينه ای است. در آخرين موضعگيری علی اکبر صالحی گفته است: «ايران اجازه موفقيت طرح‌ها و سناريوهای غربی برای سرنگونی حکومت سوريه را نمی‌دهد.» ( راديو فردا ۲۶ آذر ۹۱). اگر موجبات مداخله ترکيه در سوريه فراهم شود، موضع جمهوری اسلامی چه خواهد بود: سکوت يا مداخله؟
به بيان ديگر، اگر در شرايط کنونی جنگی ميان ترکيه و سوريه در گيرد، آيا ترکيه توان پاسخگويی به سوريه ضعيف را نداشت؟ اگر پاسخ مثبت است چرا ترکيه، ناتو را به کمک طلبيد؟ از نظر تهران، ترکيه پيام روشنی به جمهوری اسلامی فرستاده که در صورت رويارويی نظامی تهران- آنکارا بر سر بشار اسد (آنگونه که فيروزآبادی گفته بود)، ناتو بی ترديد جانب ترکيه را خواهد گرفت. سرعت عمل دو هفته ای ناتو به درخواست ترکيه نشان از حمايت کامل ناتو از اين عضو خود دارد. اگر اين موشک ها امروز در مرزهای ترکيه با سوريه مستقر شده، به همين سرعت نيز می توانند در مرزهای ترکيه با ايران مستقر گردند.
در همين راستا بود که سال پيش به دنبال پس از اعلام رسمی ترکيه در ۳ سپتامبر ۲۰۱۱ مبنی بر استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در خاک خود، سرتيپ اميرعلی حاجی زاده فرمانده نيروی هوا فضای سپاه پاسداران در تهديدی آشکار اعلام کرد که سامانه راداری ناتو در ترکيه در مقابل موشک‌های بالستيک ايران ناکارآمد است و «در صورتی که مورد تهديد قرار بگيريم، اول سپرهای موشکی ناتو در ترکيه را خواهيم زد است.»
فضای ناامن ايران، فضای امن ترکيه
جمهوری اسلامی محروم ترين بازيگر در معادلات پيچيده منطقه است. در حالی که ترکيه تنها در عرض دو هفته مرزهای جنوبی خود با سوريه را (به طول ۹۰۰ کيلومتر) با استقرار موشک های پاتريوت ايمن سازی کرده، جمهوری اسلامی حتی با تقبل هزينه های سنگين (۸۰۰ ميليون دلار) برای خريد سامانه دفاع ضد موشکی اس-۳۰۰ از روسيه، از ايمن سازی فضای خود محروم است. مخالفت مسکو با فروش اين سامانه به تهران عملاً منجر به عدم توازن در پدافند هوايی تهران و آنکارا شده است.
در اين ميان، ارزيابی رفتارمسکو در خور توجه است. روسيه در حالی با واگذاری سامانه اس- ۳۰۰ به ايران مخالفت کرد که اينک به استقرار پاتريوت در ترکيه اعتراض دارد. آيا اين پرسش نابه جاست که اگر مسکو بيمناک از گسترش ناتو به شرق است و اگر مسکو نمی خواهد حلقه مفقوده کابل- تهران- آنکارا توسط ناتو تکميل شود، چرا تحت فشار امريکا از واگذاری سامانه اس-۳۰۰ که پول آن را نيز دريافت کرده بود، خودداری کرد؟ اعتراض مسکو به ناتو برای ايمن سازی فضای ترکيه چه وجاهتی می تواند داشته باشد وقتی خود در ايمن سازی فضای متحدش (جمهوری اسلامی) تعلل روا داشته است؟
تغيير توازن به نفع ترکيه
به شرحی که گفته شد، اعتراض جمهوری اسلامی به استقرار موشک های پاتريوت در جنوب ترکيه، ناشی از دو نگرانی مهم است: تغيير توازن قدرت بين ترکيه و سوريه از يک سو و بين ترکيه و ايران از سوی ديگر.
به عبارت ديگر واکنش سريع ناتو به درخواست ترکيه نشان از برتری مطلق انکارا عليه تهران- دمشق دارد؛ برتری که می تواند در نهان خود دومينوی سقوط را پس از بشار به جمهوری اسلامی منتهی سازد.
منطقه پرواز ممنوع: ليبيايی کردن سوريه
از منظرمسکو- تهران- دمشق، واکنش سريع ناتو می تواند پيامد ديگری نيز داشته باشد که عبارت است از برقراری منطقه پرواز ممنوع. اينک ائتلاف مخالفان بشار اسد، توسط بيش از ۱۳۰ کشور جهان به عنوان تنها نماينده مشروع مردم سوريه مورد شناسايی قرار گرفته است. فلج کردن قدرت سرکوب بشار اسد که بيش از همه در توان هوايی ارتش سوريه متمرکز است، می تواند در برنامه اپوزسيون و کشورهای همسايه از جمله ترکيه باشد. فلج کردن نيروی هوايی بشار اسد، ضريب آسيب پذيری ارتش آزاد سوريه را کاهش خواهد داد.
دور از احتمال نيست که نگرانی مسکو- تهران – دمشق از استقرار موشک های پاتريوت، ناشی از نگرانی مداخله ناتو در حذف بشار اسد به روش حذف معمر قذافی باشد( ليبيايی کردن سوريه).
اينک و پس از به رسميت شناخته شدن ائتلاف مخالفان اسد توسط ۱۳۰ کشور، گو اينکه شورای امنيت به دليل وتوی چين و روسيه از هرگونه اقدام در سوريه باز مانده، بعيد نخواهد بود که درخواست برقراری منطقه پرواز ممنوع توسط يکی از کشورهای حامی اپوزسيون سوريه طی قطعنامه ای در مجمع عمومی به رأی گذاشته شود. چنان قطعنامه ای بی ترديد در مجمع عمومی از رأی کافی برخوردار خواهد بود.
کمترين فايده اعلام منطقه پرواز ممنوع می تواند «ايجاد چتر حمايتی از مردم بی پناهی سوريه» باشد که هر از چندگاه مورد هجوم جنگنده های بشار اسد قرار می گيرند. بيشترين نتيجه اين اقدام، زمينه سازی سقوط بشار اسد به سبک معمر قذافی خواهد بود.
نتيجه: مقامات جمهوری اسلامی يد طولايی در گزافه گويی دارند. يکی از اين گزافه گويی ها همين سخن سرلشگر فيروزآبادی است که گمان می کند استقرار سامانه پاتريوت، مقدمات بروز جنگ جهانی را فراهم خواهد آورد. هر جنگ جهانی تنها به دست قدرت های بزرگ محقق می شود. زهی خيال باطل که جمهوری اسلامی می پندارد روسيه حاضر است برای از دست ندادن سوريه و در تبع آن از دست ندادن جمهوری اسلامی، وارد يک جنگ جهانی شود.
استراتژيست های جمهوری اسلامی از قبيل فيروزآبادی از ياد برده اند که پس از فروپاشی نظام دو قطبی، مسکو ناگزيرشده يک به يک حوزه های نفوذ را (مثلا صربستان، عراق، ليبی) واگذار کند. اينک که ۱۳۰ کشور ائتلاف مخالفان اسد را به رسميت شناخته اند، چرا مسکو در نهايت نبايد بر سر بشار اسد معامله جانانه ای با امريکا نکند؟ معامله بعدی مسکو بر سر جمهوری اسلامی خواهد بود. جنگ جهانی سوم، صرفاً توهمی بيش نيست.
