۱۲ بهمن سال ۱۳۵۷، فرودگاه مهرآباد آماده نشستن هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ ایرفرانس می‌شود؛ هواپیمایی که قرار است آیت‌الله خمینی، رهبر مذهبی مخالفان شاه را پس از ۱۴ سال به ایران بازگرداند. محمدرضا شاه پهلوی اما تنها ۱۶ روز پیش، تهران را به مقصد مصر ترک کرده بود، سفری که چندی بعد دانست که بی‌بازگشت است.
در دومین برنامه از حد معمول طولانی‌تر «دیدگاهها» ویژه ۴۰ سالگی انقلاب ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، ۴ میهمان این میزگرد -- مهدی نوربخش (هریزبرگ،آمریکا)، مهرانگیز کار (واشینگتن دی. سی.)، مهران مصطفوی (پاریس) و محمد امینی (کالیفرنیا) -- زنده و مستقیم به این پرسش پاسخ داده اند که: «انقلاب ایران به سرقت رفت یا نه؟»
واقعیت این است که هر اندازه با اطمینان بتوان از مرگ انقلاب اسلامی گفت، به همان اندازه می‌توان شهادت داد که گفتمان ۵۷ هنوز زنده است. در واقع تلاش این قلم، تفکیک بین انقلاب اسلامی و گفتمان ۵۷ و لزوم مقابله با دومی است؛ که چرا مقابله با مفهومی که دیگر زنده نیست، جز اتلاف وقت سودی ندارد.
۴۰ ساله شدن انقلاب بار دیگر بحث پیرامون مفید یا زیان‌بار بودن آن واقعه دوران‌ساز و مقایسه بین شرایط کنونی و ایران قبل از انقلاب را در کانون توجه قرار داده است. سیر قهرایی امور و بدتر شدن شرایط کشور به صورت نسبی در مقایسه با دوران پهلوی باعث شده، تردیدها نسبت به درستی اصل انقلاب بهمن ۵۷ افزایش یابد.
آیا این همان جمهوریت است که در روزهای سرد ۵۷ در خیابان‌ها مطالبه می‌شد؟ آیا سیستم کشورداری ایران با حضور جایگاهی تحت عنوان ولایت فقیه می تواند یک «جمهوری» باشد؟ آیا جمهوریت امری مطلق است، یا مفهومی نسبی که بتوان ادعا کرد یک نظام «تا حدودی» جمهوری است؟
با توجه به چالش‌های موجود کارآمدی اینس‌تکس به صورت جدی زیر سؤال است و در بهترین شرایط فقط می‌تواند بخش محدودی از انتظارات جمهوری اسلامی و نیازهای اقتصادی ایران را برطرف سازد. از این رو ممکن است حکومت تاب فشارهای خارجی در ابتدای سال ۹۸ را نیاورد و اینس‌تکس حکم نوشدارو پس از مرگ سهراب را پیدا کند.
این یکی از دو پرواز سرنوشت بود. ۱۶ روز قبل، پروازی آخرین شاه ایران را برای همیشه از ایران برد و حالا، پروازی دیگر، رهبری مذهبی را به ایران می‌آورد؛ پرواز ۴۷۲۱، که می‌رفت تا آینده ایران را تغییر دهد.
آیا انقلاب بهمن ۱۳۵۷ اجتناب‌ناپذیر بود؟ در آستانه ۴۰ سالگی انقلاب بهمن ۱۳۵۷ هنوز پژواک این پرسش در میان علاقه‌مندان به سیاست و محافل فعالان سیاسی ایران به گوش می‌رسد. این پرسش را در اولین برنامه ویژه «دیدگاهها» برای ۴۰ سالگی انقلاب ایران با چهار صاحب نظر در میان گذاشته‌ایم.
در این برنامه همزمان با چهلمین سالگرد ورود روح‌الله خمینی به ایران از مطالبات آزادی‌خواهانه انقلابیون می‌گوییم. آیا ایران بعد از انقلاب به «آزادی» رسید؟ قیاس میزان آزادی در حوزه‌های مختلف پیش و پس از انقلاب چه تصویری به دست می‌دهد؟
آیا ایران بعد از انقلاب به «استقلال» رسید؟ آیا اساسا «استقلال» به تنهایی و به صورت مجرد یک ارزش به‌شمار می‌رود؟ آن تعریفی که پشت فریادهای استقلال‌طلبانه بود، اساسا تا چه حد با معادلات سیاسی – اقتصادی و واقعیات امروز سازگاری داشت؟
بیشتر
