گرمایش زمین اگر بسیاری کشورها ازجمله ایران را با تهدیدهای بزرگ روبه‌رو کرده، طی سالیان فرصتی شد برای این‌که اسپانیا به رقیب ایران در تولید پسته تبدیل شود.
با تغییرات فزایندهٔ اقلیمی که یکی از پیامدهای آن خشک شدن هرچه بیشتر اقلیم در اسپانیا است، شرایط این کشور هر سال برای کشت بیشترِ پسته مهیاتر شده تا جایی که اکنون به بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ پسته در اروپا و چهارمین تولیدکنندهٔ بزرگ جهان تبدیل شده است.
دو دهه پیش، میگل آنخل گارسیا در مزرعه‌اش در نواحی مرکزی اسپانیا انگور و غلات می‌کاشت؛ درست مثل پدر و پدربزرگش.
حالا اما او به یک تولیدکنندهٔ پسته تبدیل شده است؛ محصولی به‌مراتب لوکس‌تر که در مقابل خشکسالی و آب‌وهوای گرم هم مقاومت بیشتری دارد.
گارسیا در مزرعهٔ ۲۶ هکتاری‌اش در منطقهٔ «کاستیا لا مانچا»، سالانه بین ۱۰ تا ۲۰ تن پسته برداشت می‌کند.
این کشاورز ۵۸ ساله که نخستین درخت‌های پسته‌اش را ۱۷ سال پیش کاشته، می‌گوید دیگر تولید انگور و غلات به‌صرفه نبود و اگر محصولش را تغییر نمی‌داد، از نان‌خوردن می‌افتاد.
میگل آنخل در حالی‌که یک میوه‌چین الکتریکی پشت سرش، تنهٔ یک درخت کوچک پسته را گرفته و تکان می‌دهد تا بارِ آن داخل چیزی چترمانند بریزد، می‌گوید درختان پسته از خاورمیانه می‌آیند و در مقابل شرایط آب‌وهوایی گرم و کم‌آبی، یعنی وضعیتی که این روزها اسپانیا هم به‌دلیل تغییرات اقلیمی به آن گرفتار است، مقاوم‌اند.
بر اساس آمار وزارت کشاورزی اسپانیا، از هفت سال پیش تا کنون مساحت زمین‌هایی که در این کشور به کشت پسته اختصاص داده شده، تقریباً پنج برابر شده و به ۷۹ هزار هکتار رسیده است.
تقاضای فزاینده
حالا اسپانیا از نظر میزان زمین‌های زیر کشت پسته در جهان، پس از ایالات متحده و ایران و ترکیه، در رتبهٔ چهارم قرار گرفته است.
بخش عمدهٔ پستهٔ اسپانیا در «کاستیا لا مانچا» و «اِخترِمادورا» در غرب کشور و «اَندَلوسیا» در جنوب تولید می‌شود؛ مناطقی که به‌خاطر تغییرات اقلیمی با کمبود آب مواجه‌اند.
اسپانیا امسال یکی از گرم‌ترین تابستان‌هایش را تجربه کرد و متوسط دما در ماه مرداد حدود ۲۵ درجه سانتی‌گراد بود.
ماریو گونزالس موئینو، مهندس کشاوری و مدیر یک وب‌سایت تخصصی پسته، می‌گوید درخت پسته از منطقه‌ای بیابانی می‌آید و نسبت به بسیاری از دیگر درختان، با شرایط تازهٔ این منطقه سازگارتر است.
این کارشناس کشاورزی با تأیید این‌که میزان تولید سالانهٔ پسته در اسپانیا در حال حاضر، بسیار محدود و چیزی حدود ۹ هزار تُن است، ابراز امیدواری می‌کند که با توجه به زمین‌های گسترده‌ای که زیر کشت پسته رفته، این میزان به‌سرعت افزایش یابد.
او همچنین یادآوری می‌کند که درختان پسته برای رسیدن به نخستین محصول، دست‌کم به هفت سال زمان نیاز دارند.
خواکین کایوئِلا بِرگِس، مدیر کل تعاونی کشاورزی «پیستامانچا» که ۵۱ باغ پسته را در بر می‌گیرد، می‌گوید این تازه اول کار است و تأکید می‌کند که تقاضا برای این محصول بسیار زیاد است.
این شرکت تعاونی که در شهری در فاصلهٔ ۲۰۰ کیلومتری جنوب مادرید واقع شده، ۹۰ درصد از محصول پسته‌اش را در اروپا به‌خصوص فرانسه و آلمان می‌فروشد، با قیمتی حدود ۱۵ دلار برای هر کیلوگرم (معادل حدود ۹۳۰ هزار تومان با قیمت دلار در زمان انتشار این گزارش).
گر صبر کنی ز «پسته» حلوا سازند
تعاونی «پیستامانچا» برای پاسخگویی به تقاضای روزافزون بازار و همین‌طور افزایش سریع اعضایش، پنج میلیون یورو برای ساخت و راه‌اندازی یک کارگاه ویژهٔ سایز‌بندی، پوست‌کندن و خشک‌کردن پسته کنار گذاشته است.
به‌گفته خواکین کایوئلا برگس، این کارگاه پس از تکمیل، می‌تواند سالی یک میلیون کیلوگرم (یک هزار تُن) پسته را آمادهٔ فروش کند.
اما آیا ممکن است این اشتیاق شدید منجر به تولید بیش از حد و در نتیجه افت قیمت هم بشود؟
دست‌اندرکاران این صنعت چنین چیزی را بسیار بعید می‌دانند. به‌گفتهٔ آن‌ها، میزان تولید پسته در اسپانیا همچنان بسیار کمتر از میزان تقاضای بازار داخلی خود این کشور است.
ماریو گونزالس موئینو، ضمن پیش‌بینی «آینده‌ای درخشان» برای تولیدکنندگان اسپانیایی پسته، یادآوری می‌کند که هنوز بخش عمدهٔ پسته موجود در بازار این کشور از آمریکا وارد می‌شود.
میگل آنخل گارسیا می‌گوید خیلی‌ها فکر می‌کنند که با کاشتن پسته به‌سرعت ثروتمند خواهند شد، اما باید به این واقعیت توجه داشت که سال‌ها طول می‌کشد تا درختان پسته به محصول برسند و در این فاصله، چاره‌ای جز هزینه‌کردن و صبوری وجود ندارد.
او در ادامه می‌گوید ۱۵ سال است که در باغ پسته‌اش سرمایه‌گذاری و هزینه کرده و تازه الان است که دارد آرام‌آرام به سود می‌رسد.
این کشاورز باتجربه صحبتش را با این جمله به پایان می‌برد که «کاشت پسته و کسب درآمد از آن صبوری می‌طلبد».
پسته در زمین‌های خشک و شوره‌زار مخصوصی می‌روید و به همین دلیل مناطق کمی از جهان برای رشد آن مناسب است.
به‌نوشتهٔ خبرگزاری فرانسه، تقاضای زیادی برای پسته در اروپا وجود دارد و ۹۰ درصد تولید اسپانیا به دیگر کشورهای اروپایی صادر می‌شود.
پسته علاوه بر مصرف به‌عنوان آجیل، در صنایع غذایی و آرایشی نیز کاربرد دارد.
وضعیت در ایران چگونه است؟
در همین حال، از ایران خبر می‌رسد که خشکبار و به‌ویژه پسته ایران که محصولات شناخته‌شدهٔ صادرات غیرنفتی کشور به شمار می‌روند، هرساله با افت شدید صادرات روبه‌رو هستند.
محمدحسن شمس‌فر، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار، در این مورد دو سال پیش به رسانه‌ها گفته بود که «امسال حدود ۱۳۰ هزار تن پسته تولید کردیم که از این عدد حدود ۱۰ درصد آن در داخل کشور مصرف می‌شود؛ به نظر می‌رسد در سال جاری مازاد تولید پسته خواهیم داشت چرا که میزان مصرف و تقاضا برای خرید به شکل چشم‌گیری کاهش پیدا کرده و می‌توان گفت که خشکبار از سبد خانوارها حذف شده است.»
تا دو سال پیش، به‌نوشتهٔ خبرگزاری فارس، در کل ایران «۵۳۰ هزار هکتار باغات پسته» وجود داشت که «صد هزار هکتار آن مربوط به نهال و ۴۳۰ هزار هکتار آن درختان بارور» بوده است.
میانگین عملکرد پسته در ایران، ۹۳۰ کیلو در هر هکتار و در آمریکا سه هزار کیلو در هر هکتار گزارش شده است.
پیشتر، قاسم قویدل، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز، گفته بود: «امروز استان کرمان مرغوبیت پسته را از دست داده که علت آن کمبود آب و آلودگی خاک و پیری درختان است.»
