مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، همزمان با سفر به تهران، به روزنامۀ لوموند گفت آمریکا در مذاکرات با ایران می‌خواهد به متنی ساده‌تر بدون تمام ضمائم بسیار فنی توافق برجام دست یابد.
رئیس آژانس انرژی اتمی ایران پس از دیدار با گروسی از دیدار و تلاش معاونان دو طرف در روزهای آتی برای پیگیری موضوعات محل اختلاف بین آژانس بین‌المللی «در چارچوب توافق کلی حاصل‌شده» خبر داد.
نیویورک‌تایمز هم به‌نقل از مقامات دولت آمریکا و منابع دیگر گزارش داد که رئیس‌جمهور ایالات متحده با حملۀ برنامه‌ریزی‌شدۀ اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران مخالفت کرده و ترجیح داده وارد مذاکره با مقامات تهران برای محدودسازی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران شود.
بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز که روز چهارشنبه ۲۷ فروردین منتشر شد، اسرائیل برنامه‌هایی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای در اردیبهشت ماه طراحی کرده بود با این هدف که توانایی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای را به‌مدت یک سال یا بیشتر عقب بیندازد.
این روزنامه نوشت پس از ماه‌ها بحث داخلی در دولت آمریکا، دونالد ترامپ تصمیم گرفت به‌جای حمایت از گزینۀ نظامی، مسیر مذاکره با ایران را در پیش گیرد.
براساس این گزارش، اجرای این حمله نه تنها به کمک نظامی آمریکا برای دفاع از اسرائیل در برابر واکنش احتمالی ایران نیاز داشت بلکه برای موفقیت کلی عملیات نیز به حمایت واشینگتن وابسته بود.
هفته گذشته، آمریکا و ایران برای نخستین بار در هر دو دوره ریاست‌جمهوری ترامپ نشستی برای تعیین روند و چارچوب مذاکرات در عمان برگزار کردند و هر دو کشور نیز این گفت‌وگوها را «مثبت» و «سازنده» توصیف کردند.
دور دوم مذاکرات برای روز شنبه ۳۰ فروردین برنامه‌ریزی شده است و آخرین گزارش‌ها حاکی است این دیدار به احتمال زیاد در رم اما به میزبانی عمان برگزار خواهد شد.
کاظم غریب‌آبادی غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه ایران، شامگاه چهارشنبه در گفت‌وگو با تلویزیون ایران گفت اگر در نشست بعدی دو طرف بر سر «چارچوب‌ها و دستورکار» تفاهم کنند، در دور سوم «باید کارشناسان را در دو حوزه درگیر کنیم تا تخصصی‌تر وارد جزئیات شوند و اگر لازم شد، متن‌نویسی را شروع کنند».
تازه‌ترین تحولات دیپلماتیک و موضع‌گیری‌ها
با این حال پس از برگزاری نشست مسقط، رفت‌وآمدهای دیپلماتیک و همچنین اظهارنظرهای مقامات واشینگتن و واکنش‌های مقامات تهران به این اظهارات بالا گرفته است.
در تازه‌ترین رویدادها، قرار است استیو ویتکاف و مارکو روبیو که هر دو از مشاوران ارشد امنیت ملی دونالد ترامپ هستند، روز پنج‌شنبه به پاریس سفر کنند.
عراقچی نیز راهی مسکو شده و قرار است، به‌گفتۀ سخنگوی وزارت خارجه، «در خصوص روابط دوجانبه و نیز مذاکرات غیرمستقیم اخیر با آمریکا با مقامات عالی روسیه گفت‌وگو کند». او پیشتر اعلام کرده بود که در این سفر «پیام مکتوب» خامنه‌ای به پوتین را منتقل خواهد کرد.
براساس گزارش پولیتیکو، ویتکاف قرار است با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، دیدار کند و مارکو روبیو هم با همتای فرانسوی خود، ژان‌نوئل بارو، گفت‌وگو خواهد کرد و موضوع گفت‌وگوها ایران، اوکراین، تعرفه‌های جدید و روابط تجاری خواهد بود.
تازه‌ترین اظهارنظرها نیز به هشدار وزیر خارجه ایران دربارۀ مواضع مقامات آمریکایی برمی‌گردد. عباس عراقچی روز چهارشنبه گفت که آمریکا نباید مواضع «متناقض و متضاد» در مذاکرات اتخاذ کند.
این واکنش به سخنان استیو ویتکاف بود که ابتدا گفته بود ممکن است توافقی حاصل شود که ایران به سطح غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی (مشابه توافق ۲۰۱۵ دولت اوباما با ایران) بازگردد، اما بعداً اعلام کرد: «توافق با ایران تنها زمانی نهایی خواهد شد که یک توافق ترامپی باشد.»
ویتکاف همچنین در شبکۀ ایکس نوشت: «ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی هسته‌ای خود را متوقف و نابود کند. مهم است که توافقی سختگیرانه و عادلانه داشته باشیم که پایدار بماند، و این همان چیزی است که رئیس‌جمهور ترامپ از من خواسته است.»
عباس عراقچی در واکنش با تأکید بر این‌که «مواضع واقعی سر میز مذاکره مشخص می‌شود»، افزود: «غنی‌سازی ایران یک امر واقعی و پذیرفته‌شده است. ما برای اعتمادسازی در خصوص نگرانی‌های احتمالی آمادگی داریم، اما اصل موضوع غنی‌سازی قابل مذاکره نیست.»
این در حالی است که رهبر جمهوری اسلامی ایران روز سه‌شنبه گفت مذاکرات ایران با ایالات متحده بر سر پروندهٔ هسته‌ای تهران «در قدم‌های اول خوب اجرا شده است».
دیدارها و اظهارات گروسی در تهران
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه به ایران سفر کرد و در تهران با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، و دیگر مقامات جمهوری اسلامی دیدار کرد.
او همزمان در گفت‌وگو با روزنامۀ لوموند اعلام کرد «این‌بار آمریکا می‌خواهد به متنی ساده‌تر دست یابد؛ متنی که عاری باشد از تمام ضمائم بسیار فنی توافق ۲۰۱۵ [برجام] که در عمل پایدار نماندند».
آقای گروسی پس از دیدار با مقام‌های جمهوری اسلامی از انجام «گفت‌وگوهای فشرده» با آن‌ها خبر داد و دربارۀ تعاملات ایران و آمریکا گفت این گفت‌وگوها در مرحلۀ «بسیار حساسی» قرار دارد.
در همین حال محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، هم اعلام کرد که معاون او و گروسی قرار است در روزهای آینده در تهران برای پیشبرد توافقی که دو سال پیش میان طرفین به دست آمد، تلاش کنند.
گروسی در سفر به تهران، چهارشنبه‌شب، با عباس عراقچی هم ملاقات کرد و در شبکۀ اجتماعی ایکس نوشت: «همکاری با آژانس برای اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران در زمانی که دیپلماسی ضرورت دارد، حیاتی است.»
وزیر خارجۀ ایران هم پس از این دیدار با بیان این‌که «در ماه‌های پیش‌رو، آژانس می‌تواند نقش حیاتی در حل‌وفصل مسالمت‌آمیز پروندۀ هسته‌ای ایران ایفا کند»، افزود: «درحالی‌که طیفی از مخرب‌ها گرد هم آمده‌اند تا مذاکرات کنونی را از مسیر خارج کنند، ما به یک مدیرکل صلح نیاز داریم.»
آمریکا و اسرائیل بارها تهدید کرده‌اند که در صورت عدم توافق، تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار خواهند داد.
عراقچی در شبکۀ ایکس نوشت: «در حالی که مخالفان زیادی در تلاش‌اند روند مذاکرات را منحرف کنند، نیازمند مدیرکلی صلح‌طلب هستیم. ما مایلیم به گروسی اعتماد کنیم تا آژانس را از سیاست‌زدگی دور نگه دارد و بر مأموریت فنی‌اش متمرکز بماند.»
پس از خروج یک‌جانبه ترامپ از توافق هسته‌ای موسوم به برجام، تهران تمامی محدودیت‌های برنامۀ هسته‌ای خود را کنار گذاشته و اکنون اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند که نزدیک به سطح تسلیحاتی ۹۰ درصد است.
دوربین‌های نظارتی آژانس مختل شده‌اند و برخی بازرسان باسابقه از سوی ایران کنار گذاشته شده‌اند. با این حال، هر توافق احتمالی میان ایران و آمریکا به همکاری آژانس برای راستی‌آزمایی متکی خواهد بود و دسترسی آژانس به‌طور کامل قطع نشده است.
با این اوصاف، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همزمان در گفت‌وگو با روزنامۀ لوموند خواستار نقش‌آفرینی این نهاد وابسته به سازمان ملل در گفت‌وگوهای اخیر بین ایران و آمریکا شد و هشدار داد که ایران فاصلهٔ چندانی با قابلیت تولید سلاح هسته‌ای ندارد.
آقای گروسی افزود: «این وضعیت مانند پازلی است که قطعات آن فراهم شده، اما هنوز به‌هم متصل نشده‌اند. هنوز تا دستیابی کامل به سلاح فاصله باقی است. با این حال، باید اذعان کرد که این فاصله زیاد نیست. در چهار سال گذشته، شتاب فعالیت‌های ایران در این زمینه بسیار چشمگیر بوده است».
او همچنین تأکید کرد که بدون مشارکت آژانس، هیچ توافقی دربارهٔ برنامه هسته‌ای ایران معنا نخواهد داشت و صرفاً «تکه‌ای کاغذ» خواهد بود.
آقای گروسی همچنین دربارۀ خودِ مذاکرات ایران و آمریکا نیز افزود: «به‌گفتۀ هر دو طرف، اکنون موضوع بر سر آن است که برخی فعالیت‌ها مانند غنی‌سازی به‌طور مستقیم‌تر ممنوع شود. در مقابل، ایران رفع تحریم‌ها یا تدابیری برای کمک به سرمایه‌گذاری را دریافت خواهد کرد. آن‌چه گفت‌وگوهای آغازشده در عمان را چارچوب‌بندی می‌کند، ایدۀ عمل متقابل است.»
مذاکرات میان ایران و آمریکا که نزدیک به نیم قرن به خصومت گذشته است، در حساس‌ترین مرحلۀ خود قرار دارد. دونالد ترامپ بارها تهدید کرده که در صورت عدم دستیابی به توافق، تأسیسات هسته‌ای ایران هدف حمله قرار خواهد گرفت. در همین حال، برخی مقامات جمهوری اسلامی هشدار داده‌اند که با توجه به ذخایر اورانیوم غنی‌شدۀ نزدیک به سطح تسلیحاتی، ممکن است مجبور شوند به دنبال تولید سلاح هسته‌ای بروند.
