دشواری‌های دست یافتن به توافق اصولی با تهران، طی گفتوگوهای چهار جانبه اتمی ایران با نمایندگان روسیه، آمریکا و فرانسه در وین، بیشتر از آن است که مقامات کرملین با هدف خاص تبلیغ می‌کنند
در روز اول اکتبر سال جاری، سعید جلیلی، دبیر شورای امنیت ملی ایران، با نمایندگان گروه ۱+۵ در ژنو دیدار کرد. در پی آن دیدار، نمایندگان دو سوی مذاکره، ضمن مثبت خواندن گفت‌وگوها، اعلام داشتند که در روز ۱۹ اکتبر پیرامون نحوه اجرای توافق‌های کلی بدست آمده در ژنو، بار دیگر ملاقات خواهند کرد.
دلیل عمده برای مثبت قلمداد کردن مذاکرات ژنو، توافق دو طرف برای ادامه گفت‌وگوها و همچنین موافقت تهران با بازدید نمایندگان آژانس انرژی اتمی از مرکز اتمی تازه اعلام شده ایران در روستای فردو در نزدیکی قم در ۲۵ اکتبر بود.
دو روز پس از مذاکرات ژنو، محمد البرادعی که تا ماه دسامبر، همچنان اسما دارای عنوان دبیرکلی آژانس خواهد بود، به منظور زمینه‌سازی انجام بازدید ۲۵ اکتبر از مرکز دوم غنی‌سازی در قم، و همچنین تشویق تهران به همکاری‌های بیشتر با آژانس، به ایران سفر کرد. در پایان این دیدار البرادعی هم بدون اشاره به جزئیات مذاکرات خود در تهران، گفت‌وگو با مسئولان جمهوری اسلامی را مثبت خواند.
پس از انجام گفتوگوهای ژنو، منابع غربی اعلام داشتند که ایران در ژنو با تحویل ذخیره اورانیوم غنی شده خود به روسیه و در عوض، دریافت سوخت با غلظت تا ۲۰ در صد از روسیه و فرانسه، موافقت کرده است.
ایران در حال حاضر بیش از ۱۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غلظت در حدود چهار درصد در اختیار دارد که حاصل چهار سال ادامه غنی‌سازی در مرکز نطنز است. اگرچه این حجم از اورانیوم غنی‌شده، کافی برای تولید سوخت اتمی نیست، در عین حال با افزایش میزان غلظت آن تا ۹۰ درصد، می‌تواند به عنوان ماده منفجره مورد استفاده در تولید تا سه بمب اتمی قرار گیرد.
ظرفیت نظامی بالقوه این حجم از اورانیوم غنی‌شده در اختیار ایران، از سوی مخالفان برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی «خطر اتمی» عنوان می‌شود. هدف اولیه مذاکرات ژنو خارج ساختن این حجم اورانیوم غنی شده از ایران و در مرحله بعد متوقف ساختن غنی‌سازی اورانیوم در ایران است.
پس از انتشار گزارش‌های یاد شده در رسانه‌های غربی، محافل دست راستی ایران نسبت به آن واکنش منفی نشان دادند. دولت ایران نیز متعاقباً روایت غرب از موارد توافق در ژنو را انکار و اعلام داشت که در ژنو محور گفتوگوهای انجام شده بسته پیشنهادی ایران بوده است. در بسته پیشنهادی طولانی ایران از هر موضوعی یاد شده بود به جز برنامه‌های اتمی آن کشور.
در ظاهر، ترکیب طرف‌های مذاکره کننده در وین و حضور فرانسه در کنار روسیه و آمریکا، در صف مقابل ایران، تا حدودی همسو با خطوط اعلام شده توافق‌های احتمالی در ژنو است. احتمال انجام توافق‌های ابتدایی در ژنو را، اظهارات محمود احمدی‌نژاد نیز که پیش از این اعلام داشته بود ایران مایل و آماده خرید سوخت هسته‌ای با غلظت تا ۲۰ درصد از خارج است، به نوعی تقویت می‌کند.
با وجود این، نه در اظهارات احمدی‌نژاد در مورد آمادگی خرید سوخت از خارج، و نه مطالب بعدی علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران که تهدید کرده بود، در صورت عدم موفقیت در خرید سوخت اتمی با غلظت تا ۲۰ در صد از خارج، ایران تولید اورانیوم غنی‌شده با غلظت تا ۲۰ درصدر را در داخل مورد بررسی قرار خواهد داد، اشاره‌ای دایر بر آمادگی ایران برای تحویل تمامی ذخیره اورانیوم غنی‌شده خود به خارج دیده می‌شود.
دولت آمریکا با اشراف به عدم تمایل ایران برای دست کشیدن از برنامه های اتمی خود، ضمن ادامه تاکتیک «مثبت خواندن گفت‌وگو های ژنو»، طی روزهای پس از انجام مذاکرات اول اکتبر در ژنو، فعالیت‌های دیپلماتیک گسترده‌ای را، به منظور افزایش فشارهای سیاسی علیه تهران تدارک دید.
آخرین بخش از تحرکات یاد شده، دیدار چهار روزه هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا از اروپا و گفتوگوهای دو روزه او با رهبران کرملین در مسکو بود. پیش از دیدار کلینتون از مسکو، باراک اوباما با اعلام انصراف از پیگیری طرح احداث سپر موشکی در دو کشور چک و لهستان، یک گام بزرگ در جهت تامین رضایت روسیه و فراهم ساختن مسیر توسعه همکاری های استراتژیکی با کرملین برداشته بود.
اینک با نزدیک شدن لحظه آزمون بزرگ، روسیه در قبال گفتوگوهای روز ۱۹ اکتبر در وین، در موضع فوق‌العاده دشواری قرار گرفته است. مسکو از یک سو متعهد و نیازمند به همکاری با آمریکا و بخصوص همراهی با واشینگتن در اجرای تلاش‌های جمعی آینده در جهت متوقف ساختن برنامه‌های اتمی ایران است. از سوی دیگر کرملین به حفظ شریک تجاری و نظامی خود یعنی ایران نیز همچنان علاقمند است.
در عین حال روسیه به هیچ وجه علاقمند به تبدیل شدن ایران به یک نیروی هسته‌ای نظامی نیست. از این لحاظ حتی در صورت گرایش غرب به قبول احتمالی گزینه «تحمل ایران هسته‌ای به دلیل زیان‌های کمتر آن نسبت به سایر گزینه‌ها»، روسیه از مخالفت عملی و ایستادگی در مقابل ایران اتمی نخواهد کاست.
اقدام اخیر روسیه در جهت کنار گذاشتن ایران از خزر و عدم دعوت برای حضور در قزاقستان، تنها نمونه کوچکی از اقدامات باز دارنده مسکو در قبال تهران، محسوب می‌شود. این اقدامات در صورت عدم توقف برنامه‌های اتمی ایران، بیش از پیش و در سایر زمینه‌ها ادامه و توسعه خواهد یافت.
با وجود این روسیه مایل است که در درجه اول ایران با جدی گرفتن مخاطرات ناشی از عدم توافق با غرب، داوطلبانه به تسلیم برنامه اتمی خود رضایت بدهد. در صورت عدم آمادگی تهران برای همکاری، مسکو مایل است کنار نشسته و غرب را مسئول تنبیه تهران معرفی کند.
در حقیقت ابراز امیدواری روز پنجشنبه آندره نسترنکو، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، دایر بر ابراز امیدواری نسبت به موفقیت گفتوگوهای چهار جانبه روز ۱۹ اکتبر در وین، بازتاب انتظارات کرملین برای دشوارتر نشدن مواضع آن کشور در قبال تهران است.
تهران با و جود نارضایتی جدی از مواضع مسکو، همچنان امیدوار است که با استفاده از حمایت نیم بند روسیه و چین، تکیه بر شرایط منطقه‌ای و همچنین ادامه تاکتیک‌های گذشته، به مذاکرات با «نگاه مثبت» داخل شده و همچنان از دادن هر گونه امتیاز جدی خودداری بورزد.
ایران بی تردید به ارزش ذخیره اورانیوم غنی شده‌ای که در اختیار دارد واقف است و در مورد قطع غنی‌سازی اورانیوم نیز هنوز به هیچ وجه تغییر سیاست نداده است. به این ترتیب گفتوگوهای وین نشان خواهد داد که راه گفت‌وگو ها دشوار و شانس رسیدن به توافق جدی در آن بسیار کمتر از آن است که اینک انتظار می‌رود.
در روز اول اکتبر سال جاری، سعید جلیلی، دبیر شورای امنیت ملی ایران، با نمایندگان گروه ۱+۵ در ژنو دیدار کرد. در پی آن دیدار، نمایندگان دو سوی مذاکره، ضمن مثبت خواندن گفت‌وگوها، اعلام داشتند که در روز ۱۹ اکتبر پیرامون نحوه اجرای توافق‌های کلی بدست آمده در ژنو، بار دیگر ملاقات خواهند کرد.
دلیل عمده برای مثبت قلمداد کردن مذاکرات ژنو، توافق دو طرف برای ادامه گفت‌وگوها و همچنین موافقت تهران با بازدید نمایندگان آژانس انرژی اتمی از مرکز اتمی تازه اعلام شده ایران در روستای فردو در نزدیکی قم در ۲۵ اکتبر بود.
دو روز پس از مذاکرات ژنو، محمد البرادعی که تا ماه دسامبر، همچنان اسما دارای عنوان دبیرکلی آژانس خواهد بود، به منظور زمینه‌سازی انجام بازدید ۲۵ اکتبر از مرکز دوم غنی‌سازی در قم، و همچنین تشویق تهران به همکاری‌های بیشتر با آژانس، به ایران سفر کرد. در پایان این دیدار البرادعی هم بدون اشاره به جزئیات مذاکرات خود در تهران، گفت‌وگو با مسئولان جمهوری اسلامی را مثبت خواند.
پس از انجام گفتوگوهای ژنو، منابع غربی اعلام داشتند که ایران در ژنو با تحویل ذخیره اورانیوم غنی شده خود به روسیه و در عوض، دریافت سوخت با غلظت تا ۲۰ در صد از روسیه و فرانسه، موافقت کرده است.
ایران در حال حاضر بیش از ۱۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غلظت در حدود چهار درصد در اختیار دارد که حاصل چهار سال ادامه غنی‌سازی در مرکز نطنز است. اگرچه این حجم از اورانیوم غنی‌شده، کافی برای تولید سوخت اتمی نیست، در عین حال با افزایش میزان غلظت آن تا ۹۰ درصد، می‌تواند به عنوان ماده منفجره مورد استفاده در تولید تا سه بمب اتمی قرار گیرد.
ظرفیت نظامی بالقوه این حجم از اورانیوم غنی‌شده در اختیار ایران، از سوی مخالفان برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی «خطر اتمی» عنوان می‌شود. هدف اولیه مذاکرات ژنو خارج ساختن این حجم اورانیوم غنی شده از ایران و در مرحله بعد متوقف ساختن غنی‌سازی اورانیوم در ایران است.
پس از انتشار گزارش‌های یاد شده در رسانه‌های غربی، محافل دست راستی ایران نسبت به آن واکنش منفی نشان دادند. دولت ایران نیز متعاقباً روایت غرب از موارد توافق در ژنو را انکار و اعلام داشت که در ژنو محور گفتوگوهای انجام شده بسته پیشنهادی ایران بوده است. در بسته پیشنهادی طولانی ایران از هر موضوعی یاد شده بود به جز برنامه‌های اتمی آن کشور.
در ظاهر، ترکیب طرف‌های مذاکره کننده در وین و حضور فرانسه در کنار روسیه و آمریکا، در صف مقابل ایران، تا حدودی همسو با خطوط اعلام شده توافق‌های احتمالی در ژنو است. احتمال انجام توافق‌های ابتدایی در ژنو را، اظهارات محمود احمدی‌نژاد نیز که پیش از این اعلام داشته بود ایران مایل و آماده خرید سوخت هسته‌ای با غلظت تا ۲۰ درصد از خارج است، به نوعی تقویت می‌کند.
با وجود این، نه در اظهارات احمدی‌نژاد در مورد آمادگی خرید سوخت از خارج، و نه مطالب بعدی علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران که تهدید کرده بود، در صورت عدم موفقیت در خرید سوخت اتمی با غلظت تا ۲۰ در صد از خارج، ایران تولید اورانیوم غنی‌شده با غلظت تا ۲۰ درصدر را در داخل مورد بررسی قرار خواهد داد، اشاره‌ای دایر بر آمادگی ایران برای تحویل تمامی ذخیره اورانیوم غنی‌شده خود به خارج دیده می‌شود.
دولت آمریکا با اشراف به عدم تمایل ایران برای دست کشیدن از برنامه های اتمی خود، ضمن ادامه تاکتیک «مثبت خواندن گفت‌وگو های ژنو»، طی روزهای پس از انجام مذاکرات اول اکتبر در ژنو، فعالیت‌های دیپلماتیک گسترده‌ای را، به منظور افزایش فشارهای سیاسی علیه تهران تدارک دید.
آخرین بخش از تحرکات یاد شده، دیدار چهار روزه هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا از اروپا و گفتوگوهای دو روزه او با رهبران کرملین در مسکو بود. پیش از دیدار کلینتون از مسکو، باراک اوباما با اعلام انصراف از پیگیری طرح احداث سپر موشکی در دو کشور چک و لهستان، یک گام بزرگ در جهت تامین رضایت روسیه و فراهم ساختن مسیر توسعه همکاری های استراتژیکی با کرملین برداشته بود.
اینک با نزدیک شدن لحظه آزمون بزرگ، روسیه در قبال گفتوگوهای روز ۱۹ اکتبر در وین، در موضع فوق‌العاده دشواری قرار گرفته است. مسکو از یک سو متعهد و نیازمند به همکاری با آمریکا و بخصوص همراهی با واشینگتن در اجرای تلاش‌های جمعی آینده در جهت متوقف ساختن برنامه‌های اتمی ایران است. از سوی دیگر کرملین به حفظ شریک تجاری و نظامی خود یعنی ایران نیز همچنان علاقمند است.
در عین حال روسیه به هیچ وجه علاقمند به تبدیل شدن ایران به یک نیروی هسته‌ای نظامی نیست. از این لحاظ حتی در صورت گرایش غرب به قبول احتمالی گزینه «تحمل ایران هسته‌ای به دلیل زیان‌های کمتر آن نسبت به سایر گزینه‌ها»، روسیه از مخالفت عملی و ایستادگی در مقابل ایران اتمی نخواهد کاست.
اقدام اخیر روسیه در جهت کنار گذاشتن ایران از خزر و عدم دعوت برای حضور در قزاقستان، تنها نمونه کوچکی از اقدامات باز دارنده مسکو در قبال تهران، محسوب می‌شود. این اقدامات در صورت عدم توقف برنامه‌های اتمی ایران، بیش از پیش و در سایر زمینه‌ها ادامه و توسعه خواهد یافت.
با وجود این روسیه مایل است که در درجه اول ایران با جدی گرفتن مخاطرات ناشی از عدم توافق با غرب، داوطلبانه به تسلیم برنامه اتمی خود رضایت بدهد. در صورت عدم آمادگی تهران برای همکاری، مسکو مایل است کنار نشسته و غرب را مسئول تنبیه تهران معرفی کند.
در حقیقت ابراز امیدواری روز پنجشنبه آندره نسترنکو، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، دایر بر ابراز امیدواری نسبت به موفقیت گفتوگوهای چهار جانبه روز ۱۹ اکتبر در وین، بازتاب انتظارات کرملین برای دشوارتر نشدن مواضع آن کشور در قبال تهران است.
تهران با و جود نارضایتی جدی از مواضع مسکو، همچنان امیدوار است که با استفاده از حمایت نیم بند روسیه و چین، تکیه بر شرایط منطقه‌ای و همچنین ادامه تاکتیک‌های گذشته، به مذاکرات با «نگاه مثبت» داخل شده و همچنان از دادن هر گونه امتیاز جدی خودداری بورزد.
ایران بی تردید به ارزش ذخیره اورانیوم غنی شده‌ای که در اختیار دارد واقف است و در مورد قطع غنی‌سازی اورانیوم نیز هنوز به هیچ وجه تغییر سیاست نداده است. به این ترتیب گفتوگوهای وین نشان خواهد داد که راه گفت‌وگو ها دشوار و شانس رسیدن به توافق جدی در آن بسیار کمتر از آن است که اینک انتظار می‌رود.
