کمتر از سه هفته تا ضرب‌الاجل دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در مورد اصلاح توافق هسته‌ای ایران که ممکن است که به خروج ایالات متحده از این توافق منجر شود، یک مقام ارشد سازمان ملل در زمینه کنترل تسلیحات، از همه طرف‌های برجام خواست به این توافق پایبند باشند و از آن خارج نشوند.
در اظهاراتی در یک کنفرانس سازمان ملل در زمینه منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای، ایزومی ناکامیتسو مقام ارشد سازمان در زمینه کنترل تسلیحات، تصریح کرد که «امیدواریم همه طرف‌ها به طور کامل به اجرای [توافق هسته‌ای] و حفاظت از آن در درازمدت پایبند بمانند».
این اظهارات تنها ساعاتی پیش از دیدار رؤسای جمهور ایالات متحده و فرانسه انجام شده است. دیداری که انتظار می‌رود در آن امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، ضمن دفاع از توافق هسته‌ای، دونالد ترامپ را به ماندن در برجام ترغیب کند.
آقای ترامپ که از مدت‌ها پیش از به قدرت رسیدن از منتقدان جدی برجام بود، معتقد است که توافق هسته‌ای با ایران ایرادها و نواقص فاحشی دارد، و تصریح کرده اگر ایرادات برجام تا ۲۲ اردیبهشت، زمانی که او باید در مورد تمدید تعلیق تحریم‌های ایران اظهار نظر کند، بر طرف نشود، او دیگر حاضر به تعلیق تحریم‌ها نیست و حتی از این توافق خارج خواهد شد.
از آن زمان دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای از جمله سه متحد اروپایی آمریکا، یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان، بر پایبندی خود به برجام تأکید کرده‌اند گرچه طرف‌های اروپایی برجام می‌گویند که با نگرانی‌های آمریکا در مورد برنامه موشکی ایران و حضور بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه هم‌نظر هستند و معتقدند باید در چارچوب دیگری به این نگرانی‌ها پاسخ گفت.
از جمله سه کشور اروپایی دخیل در برجام، تحریم‌هایی را در ارتباط با برنامه موشکی ایران و حضور جمهوری اسلامی در سوریه به اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده‌اند که به دلیل عدم توافق نظر همه اعضای اتحادیه اروپا در این زمینه، همچنان در دست رایزنی است.
هشدار در مورد خطر تمایل به سلاح‌های هسته‌ای
در کنفرانس سازمان ملل در زمینه منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای، خانم ناکامیتسو همچنین رواج گفتمانی را مدعی لزوم دسترسی به تسلیحات هسته‌ای است محکوم کرده و هشدار داده است که تمایل به استفاده از چنین سلاح‌هایی در حال گسترش است.
پیمان منع سلاح‌های هسته‌ای که نزدیک به نیم قرن پیش در اوج رقابت‌های موسوم به جنگ سرد ارائه شده، به دنبال پیشگیری از اشاعه سلاح‌های اتمی است، اما همزمان خواستار تعهد کشورهای هسته‌ای را به کاهش زرادخانه اتمی آنها است.
اما روز دوشنبه خانم ناکامیتسو، تأکید کرد که در حال حاضر جهان مواجه با همان چالشی است که در دوره جنگ سرد به ارائه این پیمان منجر شد، چرا که به گفته این مقام ارشد سازمان ملل، «تهدید استفاده عمدی یا غیرعمدی از سلاح‌های هسته‌ای در حال افزایش است.
در حال حاضر پنج کشور از ۹ کشور هسته‌ای جهان، یعنی کشورهای بریتانیا، چین، روسیه، فرانسه و ایالات متحده، عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، موسوم به ان پی تی، هستند. اما آن طور که خبرگزاری فرانسه یادآور شده، این کشورها هم به رغم تعهدات خود در چارچوپ این پیمان، دست به کار روزآمد کردن زرادخانه هسته‌ای خود هستند و ساخت سلاح هسته‌ای بخشی محوری از راهبردهای دفاعی آنهاست.
چهار کشور هسته‌ای دیگر، یعنی هند، پاکستان، اسرائیل و کره شمالی تا کنون حاضر به عضویت در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نشده‌اند، گرچه کره شمالی که آزمایش‌های هسته‌ای و موشکی‌اش به ویژه در سال گذشته مناقشه‌برانگیز شد، اخیراً اعلام کرده که همه آزمایش‌های اینچنینی را متوقف می‌کند.
ایران که از دهه ۷۰ میلادی عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است اخیراً از زبان وزیر خارجه خود تهدید کرده است که خروج از این پیمان می‌تواند یکی از گزینه‌های ایران در پاسخ به خروج احتمالی آمریکا از برجام باشد.
گرچه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی که مقام‌های ایران همواره از آن با عنوان برنامه‌ای صلح‌آمیز یاد کرده‌اند، ایده پیگیری برنامه‌ای را در دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه نیز برانگیخته که این موضوع به نگرانی‌ها در مورد رقابت‌های هسته‌ای در خاورمیانه دامن زده است.
سه شرط اصلی دونالد ترامپ برای اصلاح توافق هسته‌ای ایران، رفع محدودیت‌های زمانی برجام، تضمین همیشگی بودن عدم دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای و نیز دسترسی کامل بازرسان آژانس به همه تأسیسات ایران است و آقای ترامپ همچنین می‌خواهد که در چارچوب برجام به برنامه موشکی ایران هم رسیدگی شود.
