یوکیا آمانو مدیرکل ۶۹ ساله آژانس بین المللی انرژی اتمی است. دیپلماتی ژاپنی که سالها در وزارت خارجه کشورش، در سمت های مختلف انجام وظیفه کرد تا آنکه رییس دفتر خلع سلاح در وزارت خارجه ژاپن شد. این ماموریت آقای آمانو را برای مسوولیت های بعدی اش آماده کرد. یوکیا آمانو چندی بعد سفیر ژاپن در آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین شد و در مقطعی رییس شورای حکام بود. این ریاست همزمان با مدیر کلی محمدالبرادعی در آژانس بود.
تا آنکه در سال ۲۰۰۹ ژاپن اعلام کرد، می خواهد آقای آمانو را نامزد مدیرکلی اعلام کند. در رقابتی با نماینده آفریقای جنوبی، یوکیا آمانو، در دسامبر سال ۲۰۰۹ موفق به جلب نظر گروهی از کشورهای عضو شد، و سکان هدایت آژانس را در دست گرفت. آن هم زمانی که رییس پیشین این نهاد، محمد البرادعی که به همراه آژانس برنده جایزه صلح نوبل شده بود، از رویکرد غرب به مساله هسته ای ایران انتقاد می کرد و دولت آمریکا او را متهم به نرمش در قبال تهران می کرد.
مارک هیبز تحلیلگر ارشد حوزه هسته‌ای در بنیاد کارنگی، انتخاب هشت سال پیش آژانس در زمینه مدیر کلی یوکیا آمانو را نتیجه نگرانی گروهی از کشورهای عضو شورای حکام درباره فضای مدیریت آژانس ارزیابی می کند.
«آقای امانو در زمانی به آژانس آمد که کشورهای عضو احساس می‌کردند در سال‌های آخر مدیرکلی محمد البرادعی و با موقعیت و وزن او در جامعه بین‌المللی، به نوعی به دفتر مدیرکل یک نوع آزادی عمل می‌داد، و کشورهای عضو از آن راضی نبودند و می‌خواستند نقش خود را در این روند مستحکم کنند. آقای آمانو در این فضا آمد و با رای بسیار نزدیکی انتخاب شد، و چالش او بعد از انتخاب شدن این بود که فضایی ایجاد کند که از حمایت کافی برای انجام مسوولیتش برخوردار شود. او تنها کمی بیشتر رای آورد و آن رای کشورهای پیشرفته و قوی بود که می خواستند مدیرکل، آژانس را به جهتی ببرد که عملکرد سیاسی را از آژانس بگیرد و آن را تبدیل به یک نهاد صرفا فنی بکند؛ نقشی که به صورت سنتی داشت».
آقای هیبز اضافه می کند: «به نظر می‌آمد آمانو این کار را انجام دهد اما او خیلی زود فهمید که اگر بخواهد به یک توافق نظر بین کشورهای عضو برسد، باید منافع تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعه عضو شورای حکام را که از او حمایت نکرده بودند را هم در نظر گیرد. و به نوعی او مجبور شد که بار دیگر آژانس را سیاسی کند و از همان اول تنش هایی ایجاد شد.»
آژانس در این زمان با چالش‌های بین‌المللی پیچیده‌ای از جمله برنامه هسته‌ای ایران درگیر بود. آقای آمانو همواره در این سالها، با ادبیاتی که کلمات محدودی در آن استفاده می‌کند و درمقابل رسانه‌ها پاسخ‌های یکسانی می‌دهد، تاکید کرده که نهاد تحت هدایتش یک نهاد بین المللی فنی است، و کار او و همکارانش در خارج از حوزه سیاست است.
در دو دوره مدیرکلی یوکیا آمانو پرونده هسته‌ای ایران آنچنان پیچیده شد که سنگین‌ترین تحریم‌ها علیه تهران اعمال شد و اتفاقا در همین دو دوره مدیرکلی بود که ۶ قدرت جهانی با ایران به توافق اتمی دست یافتند و آژانس مسوول نظارت بر اجرای آن از سوی ایران شد. توافقی که بدون گزارش مدیرکل در زمینه جنبه احتمالا نظامی برنامه هسته‌ای ایران، یا همان پی ام دی، و بستن این پرونده ممکن نبود. نظارت آژانس بر اجرای برجام از سوی ایران بدین معنی بود که بنا بر اعلام آژانس، نیروی انسانی این نهاد در زمینه ایران ۱۲۰ برابر شده و بودجه آژانس برای ایفای نقش در این زمینه هم افزایش یافته است.
حال آقای آمانو، اگر چه در سال ۲۰۰۹، وقتی برای مدیرکلی نامزد می‌شد، در بیانیه‌ای نوشت که بنا بر سنت آژانس تلاش نخواهد کرد که بیش از دو دوره مدیرکل شود، اما حال از موافقت کشورهای عضو شورای حکام با مدیرکلی او برای چهارسال دیگر می دهد. مارک هیبز در آلمان معتقد است که نقش مهم آژانس در زمینه برجام یکی از دلایلی است که او برای ۴ سال دیگر به عنوان مدیرکل باقی خواهد ماند.
«توافق از آژانس می‌خواهد که برای ده پانزده سال متعهد به این روند باشد و این بسیار محتمل است که هم آمانو و هم کشورهای عضو به این نتیجه رسیدند که بهترین حالت این است که او در سمت مدیر کلی آژانس بماند ، خصوصا اینکه در طول روند دستیابی به توافق حاضر بوده و بسیار از آن حمایت کرده و خواستار اجرای آن است و این ممکن است که کشورهای عضو به این نتیجه رسیده باشند که ایجاد تغییر در سمت مدیرکل در این مقطع مشخص، ممکن است ریسک‌هایی به همراه داشته باشد. خصوصا اگر فضای قطبی پیشتر را در نظر بگیریم که نظرها درباره اینکه چه کسی باید هدایت آژانس را برعهده داشته باشد در نظر بگیریم.»
یوکیا آمانو، حال باید پس از آنکه همه کشورهای عضو شورای حکام از او حمایت کردند، رای موافق کنفرانس عمومی را هم به دست آورد تا حداقل تا سال ۲۰۲۱ میلادی، سکان هدایت آژانس بین المللی انرژی اتمی را در اختیار داشته باشد.
