بیماری کووید ۱۹، با گذشت نزدیک به چهار ماه، همچنان در حال گسترش است. اگرچه شیب آن در برخی نقاط دنیا رو به کاهش گذاشته، چشم‌انداز کلی آن مشخص نیست که چگونه و در چه زمانی پایان می‌پذیرد. همچنین، تا زمانی که واکسن مؤثر تولید نشود، پایان کامل آن ممکن نخواهد بود.
الگوی پراکنش و انتقال ویروس مهلک کرونا در دنیا متفاوت بوده است. یکی از موضوعات مورد علاقه پژوهشگران بهداشت و جامعه‌شناسی و نهاد‌های تحقیقاتی، تأثیر مؤلفه نژاد بر روی بیماران بوده است.
بررسی آمارهای رسمی نشان میدهد که ۱۰ کشور اول دنیا به لحاظ شدت ابتلا به بیماری کووید ۱۹ جوامعی هستند که اکثریت آن‌ها سفیدپوست هستند و فقط برزیل و هند وضعیت متفاوتی دارند.
البته با این‌که تعداد بیماران سفیدپوست به طور عددی بیشتر است، درصد آن‌ها در کل جمعیت نسبت به غیرسفیدپوست‌ها بیشتر نیست. کشورهایی که در آن‌ها زردپوستان و سیاه‌پوستان بخش بزرگ جوامع را تشکیل می‌دهند، به‌خصوص کشورهای آفریقایی، در رتبه‌های پایین‌تر هستند. هرچند، کشورهای آفریقایی ظاهراً هنوز در مرحله ماقبل نقطه اوج قرار دارند، ضمن آن‌که امکانات تست تشخیص در این مناطق کم بوده و در نتیجه آمار واقعی مبتلایان و قربانیان واقعی از میزان اعلام‌شده ممکن است بیشتر باشد.
اما شناخت بهتر در این خصوص با بررسی ترکیب نژادی بیماران و فوت‌شدگان کووید ۱۹ در داخل هر کشور به دست می‌آید. البته اطلاعات دقیق و جامعی در این باره هنوز وجود ندارد، اما پاره‌ای از تحقیقات در آمریکا و بریتانیا مفید است.
آن‌ها روشن می‌سازند که در پرتو مشاهدات موجود نمی‌توان رابطه‌ای بین شدت بیماری و مرگباری آن با نژاد خاصی پیدا کرد، اما بر اساس آمار مرکز برای کنترل بیماری‌ها در آمریکا (سی‌دی‌سی) در ۳۵ درصد از آمار نوعی عدم توازن در بیماران با تبار متفاوت دیده می‌شود.
به طور نمونه، در شهر نیویورک به‌عنوان حاد‌ترین نقطه بحران زیستی کرونای آمریکا، نسبت بیماران و قربانیان سیاه و لاتین به ازای هر صدهزار نفر جمعیت تقریباً دو برابر سفیدپوستان است. در مطالعات مشابهی در بریتانیا طبق گزارش نشریه نیچر نیز معلوم شده است که آسیب‌پذیری بیماران سیاه و آسیایی‌تبار مبتلا به کووید ۱۹ در برابر مرگ بیشتر از سفیدپوستان است. آمارهای بیشتری در این زمینه در آمریکا وجود دارد که دقت خیلی بالایی ندارند، اما در حدی هستند که در بررسی تطبیقی مورد استفاده قرار بگیرند.
نموداری که در ادامه می‌آید، نسبت آماری جمعیت بیماران غیرسفیدپوست هر ایالت از ده ایالت آمریکا را به جمعیت کل آن ایالت را در مقایسه با جمعیت کل غیرسفیدپوستان آن ایالت نشان میدهد، با این توضیح که که اکثر آن‌ها جزء ایالت‌های قرمز در بحران زیستی کرونا هستند. همان‌گونه که دیده می‌شود، از زاویه ترکیب نژادی بیماران، آمارها به نحو چشمگیری نا‌متوازن است. وضعیت تلفات انسانی همه‌گیری جهانی کرونا نیز روند کلی مشابهی دارد.
بررسی اظهارات کارشناسانه در تفسیر و تبیین این پراکنش روشن می‌سازد که غیرسفیدپوست‌ها به لحاظ ژنوم و بنیاد ژنتیکی، تفاوت معناداری با سفیدپوست‌ها در مواجهه با همه‌گیری کووید ۱۹ ندارند. بدین ترتیب، مشکلْ خارج از عوامل زیستی است. آن‌چه باعث این شکاف شده، مسائل اجتماعی و اقتصادی است.
رنگین‌پوست‌ها به‌خصوص جامعه آفریقایی -آمریکایی در آمریکا به لحاظ دسترسی به امکانات بهداشتی و درمانی در سطح پایین‌تری قرار دارند. این مسئله در خصوص وضعیت ویژه کووید ۱۹ به معنای کاهش نسبی انجام تست، مراجعه کمتر به بیمارستان و مراکز درمانی، و تأخیر در تشخیص و اطلاع‌رسانی است.
ساختار درمانی آمریکا به گونه‌ای است که به دلیل تسلط ماهیت تجاری، اقشار ضعیف در تنگنا قرار دارند. آن‌ها همچنین برای تأمین وسائل مراقبتی نیز با مشکل مواجه‌اند. مهم‌ترین مشکل اما قرار گرفتن در شرایطی است که آن‌ها را بیشتر در معرض ابتلا و آلودگی قرار میدهد.
نوع زیست این افراد به دلیل نابرخورداری کمتر از ثروت، به‌گونه‌ای است که تراکم انسانی در مناطق زندگی آن‌ها بیشتر است. همچنین آنان به دلیل نداشتن پس‌انداز و نیاز به کار روزانه برای تأمین معاش، امکان ماندن در قرنطینه ندارند و در نتیجه در وضعیت پر‌ریسک به دلیل حضور در محل کار و تماس بیشتر با افراد و محیط قرار می‌گیرند.
به لحاظ فرهنگی نیز وجود برخی تجارب منفی در گذشته و سوءاستفاده از سیاهان در برخی مطالعات همه‌گیرشناسانه باعث شده برخی آفریقایی-آمریکایی‌ها موضوع کرونا را جدی نگیرند و در نتیجه گرفتار شوند. ضمن آن‌که به لحاظ تاریخی نیز نوعی بی‌اعتمادی به نظام بهداشتی در بین رنگین‌پوستان در آمریکا وجود دارد. آموزش و فقر اطلاعاتی پایین‌تر هم به نوبه خود باعث شده تئوری توطئه حامیان بیشتری در بین غیرسفیدپوستان به طور نسبی پیدا کند.
بنابراین، مسئله بیرون از خود بیماری کووید ۱۹ قرار دارد و نوع توزیع منابع در جامعه و میراث مشکلات تاریخی و به‌خصوص تبعیض‌های نژادی، در تفاوت و عدم توازن در ترکیب نژادی بیماران و قربانیان ویروس کرونا عوامل تعیین‌کننده‌ای هستند.
در ساختار قانونی و حقوقی آمریکا تبعیض نژادی وجود ندارد و حتی سیاهان و سرخ‌پوست‌ها از برخی تبعیض‌های اصطلاحاً مثبت هم برخوردارند، اما میراث گذشته و تلقی‌های نژادپرستانه در برخی از لایه‌های جامعه سبب شده نوعی نژاد‌گرایی نهادینه‌شده و بومی (Endemic and structural racism) در ساختار واقعی جامعه شکل بگیرد و با نابرابری‌های اقتصادی عجین شود و در نتیجه بافت مقاومی را تشکیل دهد. در مواجهه با این وضعیت، نوعی فرهنگ عصیان‌گری و گریز از کار نیز در بین جامعه رنگین‌پوستان شکل گرفته که به نوبه خود این بافت درونی‌شده در جامعه را تقویت کرده است.
از این رو، می‌توان نتیجه گرفت که ویروس مرموز کرونا برخورد تبعیض‌آمیزی با نژاد‌های مختلف نداشته بلکه این همه‌گیری جهانی به بستری برای آشکارسازی مشکلات و مناسبات نابرابر در بین بخش‌های مختلف جامعه تبدیل شده است.
البته ژرف‌کاوی ماجرا روشن می‌سازد که تفاوت‌های زیاد در الگوی توزیع منابع در هر جامعه‌ای این وضعیت را در مواجهه با بیماری و همه‌گیری پدید می‌آورد. در دیگر کشور‌ها مانند ایران، روسیه و چین نیز اوضاع مشابهی برقرار است، اما در این کشور‌ها آمار دقیقی از ترکیب نژادی، طبقاتی و معیشتی بیماران منتشر نمی‌شود تا بتوان بر اساس آن تحلیل کرد.
