سازمان برنامه و بودجه ایران با انتشار گزارشی از وجود ۸۹۰ هزار میلیارد تومان یارانه پیدا و پنهان در کشور خبر داد و گفت، بخش اعظم این مبلغ مربوط به یارانه‌های پنهان است.
این گزارش که در سایت رسمی آن منتشر شده است، می‌گوید برآورد انجام شده نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۸، مجموع هزینه‌های ریالی و غیرریالی که دولت برای پرداخت یارانه آشکار (شامل بودجه‌ای و فرابودجه‌ای) و پنهان متحمل می‌شود برابر ۸۹۰ هزار میلیارد تومان است و این رقم تقریباً ۲.۲ برابر بودجه سالانه کشور است.
سازمان برنامه و بودجه می‌گوید بدون اصلاحات در حامل‌های انرژی، امکان پرداخت یارانه از منابع پایدار دولت تنها ۵۵ هزار میلیارد تومان است، در صورتی که دولت در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ متعهد به پرداخت ۲۴۰ هزار میلیارد تومان یارانه آشکار (بودجه‌ای و فرابودجه‌ای) شده است.
یارانه‌های انرژی در ایران بسیار بالا است. آژانس بین‌المللی انرژی نیز میزان یارانه‌های انرژی در ایران طی سال ۲۰۱۷ را بالای ۴۵ میلیارد دلار برآورد کرده است که بالاترین رقم در جهان است.
به غیر از یارانه آشکار، یارانه پنهان نیز وجود دارد. این بخش از یارانه‌ها در واقع عدم‌النفع دولت به دلیل فروش کالاهای تولیدی در داخل کشور با قیمت پایین‌تر از قیمت قابل فروش در خارج از کشور است.
سازمان برنامه و بودجه می‌گوید مجموع یارانه‌های پنهان بالغ بر ۶۴۹ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود.
این گزارش می‌افزاید اعتبارت یارانه‌ای در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد که حوزه‌های رفاه اجتماعی و سلامت به ترتیب با ۶۸.۴ درصد و ۱۶.۹ درصد بیشترین سهم را از کل اعتبارات با ماهیت یارانه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند:
در حالی که سهم صنعت و کشاورزی در یارانه‌ها روی هم رفته کمی بیش از چهار درصد است.
مجموع یارانه‌های بودجه‌ای در لایحه سال ۱۳۹۸ بالغ بر ۱۰۰ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده، که حدود ۲۴ درصد کل منابع بودجه را به خود اختصاص داده است.
یارانه فرابودجه‌ای
در ردیف یارانه‌های آشکار، به غیر از یارانه بودجه‌ای، یارانه فرابودجه‌ای نیز قرار دارد. بار مالی یارانه‌های فرابودجه‌ای در سقف قانون بودجه دیده نشده، اما دولت به اتکای منابع موجود در بخش عمومی مانند منابع صندوق‌های فعال در بخش عمومی (صندوق توسعه ملی، صندوق نوآوری و شکوفایی، حساب هدفمندی یارانه‌ها و ...) یا منابع نهادهای عمومی غیردولتی و شرکت‌های دولتی اقدام به اعطای این نوع از یارانه می‌کند.
سازمان برنامه‌وبودجه می‌گوید: «با توجه به کمبود منابع نقدی در دسترس دولت برای بازپرداخت تعهداتش، در نهایت این یارانه‌ها در ترازنامه نهادهای مالی (مانند بانکها، صندوق‌ها و ...) به عنوان بدهی دولت انباشت می‌شود. طبق برآورد انجام شده مجموع یارانه‌های فرابودجه‌ای ۱۴۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. همچنین مجموع تسهیلات تکلیفی و تحت تضمین دولت از شبکه بانکی در سال ۱۳۹۸ بالغ بر ۷۲ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود».
یارانه پنهان
گزارش سازمان برنامه‌وبودجه می‌گوید یارانه پنهان کالاهای اساسی و دارو بر مبنای ارز ۸۰۰۰ تومان و نرخ ارز کالاهای اساسی ۴۲۰۰ تومان، قیمت بنزین بر اساس فوب خلیج فارس و قیمت گاز طبیعی نسبت به قیمت صادارتی سنجیده شده و رقم آن ۶۴۹ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
به زبان ساده، این بخش از یارانه‌ها در واقع عدم‌النفع دولت به دلیل فروش کالاهای تولیدی در داخل کشور با قیمت پایین‌تر از قیمت قابل فروش در خارج از کشور است:
آمارهای ارائه شده در گزارش سازمان برنامه‌وبودجه در رابطه با حجم عظیمی از یارانه‌ها در ایران، نشان از بیماری اقتصاد کشور است و کاهش این هزینه‌ها الزامی است، اما با توجه به بیکاری، درآمد پایین، تورم بالا، تحریم‌ها و سقوط ارزش ریال، در حقیقت کاهش یارانه‌ها بار مالی و معیشتی مردم را سنگین‌تر می‌کند. برای مثال، حدود یک سوم یارانه‌ها، مربوط به فروش گاز طبیعی به مردم است که تقریبا ۹۷ درصد مردم ایران تحت پوشش گازرسانی هستند، اما افزایش قیمت گاز در شرایط فعلی برای بسیاری از مردم قابل تحمل نیست. درباره بنزین و سایر سوخت‌ها، همچنین دارو و مواد غذایی نیز همچنین.
از طرفی حدود یک چهارم گاز تولیدی کشور در نیروگاه‌ها تبدیل به برق می‌شود و راندمان نیروگاه‌های حرارتی ایران کمتر از نصف نیروگاه‌های مشابه پیشرفته در خارج است و با وجود تحریم‌ها امکان ارتقای کیفیت و ورود تکنولوژی و سرمایه شرکت‌های خارجی برای بهبود این بخش وجود ندارد. این موضوع در بخش های دیگر صنعت کشور نیز صادق است.
