آیا بحران مهاجرت آینده اروپا را به خطر انداخته است؟

آلمان یکی از دو معماران اصلی بنای اتحادیه اروپا، برای جلوگیری از کاهش محبوبیت آنگلا مرکل که سال گذشته درهای کشور را به ورود یک میلیون مهاجر گشود و تحت فشار افکار عمومی اکنون مرزهای خود را به روی مهاجران و پناهجویان می‌بندد و همزمان حتی از احتمال احیای مارک، واحد پول آلمان قبل از به جريان افتادن یورو، صحبت می‌شود.

رویترز در گزارشی می‌نویسد که این موضع‌گیری‌ها نه تخیل و نه نظرات مخالفان اتحادیه اروپا بلکه حرف‌هایی‌است که از سوی مقامات ارشد حکومت آلمان و اتحادیه اروپا مطرح می‌شود.

آنگلا مرکل صدراعظم آلمان پس از جرائم گسترده‌ای که مهاجران و پناهجویان در جشن سال نو در شهر کلن مرتکب شدند، به شدت تحت فشار قرار گرفته و تصمیمات قاطع و سختگیرانه‌ای برای کنترل مهاجرت اتخاذ کرده است.

همزمان ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا نیز هشدار داده که تحت تاثیر اختلاف میان کشورهای عضو و واکنش‌های ناسیونالیستی به مسئله مهاجرت و سایر بحران‌ها یکپارچگی و دستاوردهای اقتصادی اتحادیه اروپا به خطر افتاده است.

خانم مرکل که هم از سوی هواداران و اعضای حزب محافظه‌کار خود و هم از سوی مخالفانش به شدت تحت فشار قرار گرفته، گفت اتحادیه اروپا «آسیب‌پذیر» شده و آینده یورو واحد پول مشترک این اتحادیه «مستقیماً به حل بحران مهاجرت گره خورده است». او افزود اتحادیه اروپا ممکن است با خطر فروپاشی روبه‌رو نشود ولی حداقل با بحران اقتصادی شدیدی روبه‌رو خواهد شد.

به اعتقاد برخی، این سخنان ممکن است با هدف ایجاد هراس در بین رهبران کشورهایی عنوان شده باشد که در زمینه حل بحران مهاجرت منفعل هستند و همکاری لازم را نمی‌کنند. به عنوان مثال کشورهایی نظیر یونان و ایتالیا که نقاط اصلی ورود مهاجران به خاک اروپا هستند، نتوانسته‌اند اقدامات لازم برای کنترل موج مهاجرت را انجام دهند، و یا کشورهای اروپای شرقی که در جريان پیوستن به این اتحادیه کمک‌های مالی زیادی دریافت کرده‌اند، اکنون مخالفان اصلی پذیرش پناهجویان و مهاجران بدل هستند.

درعین حال فرانسه، شریک اصلی آلمان در بنای اتحادیه اروپا، نیز در هراس از قدرت‌گیری گروه راست افراطی جبهه ملی در آن کشور در بحران مهاجرت نقش ضعیفی ایفا کرده است. بریتانیا نیز خود درگیر یک اختلاف نظر جدی بر سر ماندن و یا ترک اتحادیه اروپاست که نتیجه آن قرار است در رفراندوم امسال مشخص شود.

تلاش‌های آلمان برای جلب همکاری ترکیه برای جلوگیری از حرکت مهاجران به سوی اروپا نتایج چندانی نداشته و با وجود هوای بد در ماه‌های زمستان ورود مهاجران از خاک ترکیه به یونان ادامه داشت.

در چنین شرایطی است که مقامات حکومت آلمان و اتحادیه اروپا هشدار می‌دهند که در صورت عدم همکاری سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا، آلمان مرزهای خود را به روی مهاجران خواهد بست که در نتیجه آن ابعاد گسترده این بحران دامن سایر کشورها را خواهد گرفت.

هشدارهای آلمان

در آستانه انتخابات محلی که قرار است ماه مارس برگزار شود، حزب اتحادیه سوسیال مسیحی ایالت بایرن که هم پیمان حزب دمکرات مسیحی است، خانم مرکل رهبر این حزب را تحت فشار قرار داده تا ورود مهاجران و پناهجویان به کشور را که عمدتا مسلمان هستند، متوقف کند.

همزمان ولفگانگ شويبله، وزیر اقتصاد کهنه‌کار حکومت آلمان، به همتایان اروپایی خود صراحتاً هشدار داده عدم همکاری آنان در حل بحران مهاجرت هزینه سنگینی در برخواهد داشت.

آقای شويبله در جلسه‌ای با وزرای اقتصاد و دارایی سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بروکسل گفت: «بسیاری تصور می‌کنند مهاجرت معضل آلمان است. اما اگر آلمان قرار است همه وظایفی را که دیگران توقع دارند به دوش بگیرد می‌بينيم که این فقط مشکل آلمان نیست، بلکه یک مشکل اروپایی است».

همزمان در حزب دمکرات مسیحی و حزب هم‌پیمان آن، اتحادیه سوسیال مسیحی بایرن، تلاش‌هایی صورت گرفته تا مصوبات سال گذشته پارلمان آلمان برای دادن کمک مالی به یونان را لغو کنند.

اکنون مشاوران و همفکران خانم مرکل سخت در تلاشند تا این شورش در میان نمایندگان پارلمانی حزب خود را آرام کنند. ولی در هر حال فشارها برای افزودن بر اقدامات ملی و یکجانبه از سوی آلمان مثل ساختن حصارهای مرزی افزایش یافته است. خانم مرکل که متولد و بزرگ شده آلمان شرقی است، اعلام کرده که ایجاد حصار و دیوارکشی در مرزهای کشور را نخواهد پذیرفت.

یک مقام ارشد حزب دمکرات مسیحی گفت: «حصارکشی و ساختن دیوار در مرزهای کشوری به معنای پایان اتحادیه اروپاست. ما باید بردبار باشیم».

اما یک مقام ارشد دولت آلمان گفت که فرصت چندانی باقی نمانده است. او افزود: «خانم مرکل از حزب خود خواسته است تا به دولت فرصت بیشتری بدهند. اما این تشويق به صبر تأثیری را که در ماه‌های اکتبر و نوامبر داشت از دست داده است. اگر حملات و آزارهای جنسی جشن سال نو در شهر کلن را به آن اضافه کنیم باید پذیرفت که خانم مرکل تحت فشار شدیدی قرار دارد».

به گفته این مقام ارشد دولت آلمان، برخلاف آنچه که انتظار می‌رفت موج ورود پناهجویان و مهاجران در ماه‌های زمستان چندان کاهش پیدا نکرده است. او افزود: «با این اوضاع و احوال می‌توان تصور کرد وقتی که هوا بهتر شود بر موج مهاجرت افزوده خواهد شد».

نگرانی‌ها در مورد پیمان شنگن

آنگلا مرکل و ژان کلود یونکر با صراحت کنترل‌های اخیر در مرزهای کشورهای اروپایی را نقض آزادی کامل رفت و آمد (پیمان شنگن) و یک خطر جدی برای اقتصاد مشترک و پول واحد اتحادیه اروپا می‌دانند. به گفته آنها اعمال هر گونه محدودیتی در زمینه رفت و آمد نه تنها بازار اشتغال بلکه اقتصاد اتحادیه اروپا را به شدت تضعیف خواهد کرد.

ژان کلود یونکر روز جمعه در یک کنفرانس خبری گفت: «بدون رعایت معاهده شنگن، اتحادیه اروپا معنایی نخواهد داشت».

او افزود نارضایتی‌های ناسیونالیستی قدیمی تقویت شده و رهبران هم‌نسل خود در اتحادیه اروپا را متهم کرد که میراث نسل بعد از جنگ جهانی دوم و پایه‌گذاران اتحادیه اروپا را بر باد می‌دهند.

خانم مرکل هنوز نگفته که آلمان نیز مثل تعدادی دیگر از کشورهای همسایه، از جمله دانمارک و یا اتریش، برای جلوگیری از ورود مهاجران کنترل مرزی خود را افزایش خواهد داد، ولی با صراحت هشدار داد که اروپا چگونه از عواقب این وضعیت آسیب خواهد دید.

صدراعظم آلمان هفته گذشته گفت: «هیچکس نمی‌تواند ادعا کند که بدون آزادی وسهولت رفت وآمد بین کشورهای عضو واقعاً یک پول واحد اروپایی می‌تواند وجود داشته باشد».

مقامات حکومت آلمان در صحبت‌های خصوصی این موضع را با صراحت بیشتری بیان می‌کنند. یک مقام ارشد دولت آلمان گفت: «ما تا ماه مارس و یا حداکثر تا تابستان فرصت داریم. اگر راه حلی پیدا نشود پیمان شنگن عملاً از بین خواهد رفت».

یک مقام ارشد اتحادیه اروپا نیز این ارزیابی را تأیید کرد و گفت: «احتمال زیادی وجود دارد که آلمان مرزهای خود را ببندد و در نتیجه دیگر پیمان شنگنی در کار نخواهد بود. این احتمال هست که اجلاس سران اتحادیه اروپا در ماه فوریه در حقیقت نقطه آغاز چنین روندی باشد».

موضوع اجلاس ماه آینده سران اتحادیه اروپا در حقیقت ادامه مباحث جلسه پاییز سال گذشته است که نکته اصلی آن استراتژی عمومی اتحادیه اروپا در برخورد با بحران مهاجرت و در عین حال اختلاف نظر کشورهای عضو و عدم اجرای این استراتژی بود.

از مجموع ۱۶۰ هزار مهاجری که اتحاديه اروپا سهمیه‌بندی و تقسیم آنها بین کشورهای مختلف را تصويب کرد تاکنون فقط ۳۰۰ نفر منتقل شده‌اند.

دولت آلمان و اتحادیه اروپا هنوز بر ضرورت تقسیم پناهجویان بر اساس سهمیه‌بندی تعیین‌شده، تأکید می‌کنند ولی کمتر کسی به اجرای سریع آن امیدوار است. یک مقام ارشد دولت آلمان آن را « شلاق زدن بر اسب مرده» توصیف کرده است.

نقش کلید ترکیه

یکی از امیدهای اصلی اتحادیه اروپا برای کاستن از موج مهاجرت همکاری رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور، ترکیه است که از نگاه بسیاری از رهبران اروپا دیکتاتوری تازه به دوران رسیده تلقی می‌شود.

آلمان خواستار آن است که علاوه بر سه میلیارد یورویی که به ترکیه وعده داده شده کمک بیشتری به آن کشور پرداخت شود. ولی دولت ایتالیا این طرح را وتو کرده است. برخی از سیاستمداران آلمان می‌گویند بهتر است از خیر همکاری اتحادیه اروپا گذشت و آلمان یکجانبه کمک مالی بیشتری به ترکیه بدهد.

مقامات اتحادیه اروپا می‌گویند هنوز برای سراسیمه شدن زود است. در ماه جاری تعداد پناهجویانی که وارد اروپا شدند کاهش یافته است. آمارهای سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که این رقم به نسبت ماه دسامبر که حدود سه هزار و ۵۰۰ نفر در روز بود، نصف شده است.

یکی از دلایل پیشرفت در کاستن از موج مهاجرت موافقت ترکیه با اشتغال پناهجویان سوری در آن کشور است. اتحادیه اروپا قرار است هزینه تأسیس مدارس برای کودکان پناهجوی سوری در خاک ترکیه را تأمین کند.

با این همه دیمیتریس آوراموپولوس، کمیسر اتحادیه اروپا در امور مهاجرت، که روز دوشنبه از آلمان دیدار می‌کند، هفته گذشته به پارلمان اروپا گفت: «وضعیت دارد بدتر می‌شود».

او افزود: «بحران مهاجرت جوهره اتحادیه اروپا را به خطر انداخته است». او به هیچ دلیلی برای خوش‌بینی ارائه نداد و گفت: «امیدواری و خوش‌بینی آخرین حربه دفاعی ماست».