دانشگاه‌های آمریکا یکی از مقاصد دانشجویان ایرانی است. خصوصاً آن دسته از دانشجویان که قصد ادامه تحصیلات در دوره‌های فوق‌لیسانس و پس از آن را دارند.
آمار روزنامه گاردین اگرچه از کاهش شدید تعداد دانشجویان در مقایسه با دوران پیش از انقلاب سال ۵۷ خبر می‌دهد اما به نظر می‌رسد این رقم در حال افزایش است و در دو سال گذشته به بیش از ۱۱ هزار دانشجو رسیده است. دانشجویانی که بنا بر اعلام انستیتوی آموزش بین‌المللی بیش از ۳۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۴ به اقتصاد آمریکا کمک کرده‌اند.
حال آن طور که ابتدا روز پنجشنبه روزنامه گاردین گزارش داد، ده‌ها تن از این دانشجویان برای بازگشت به کلاس درس در آمریکا با مشکل مواجه هستند.
سعید در ایران یکی از این دانشجویان است که ۳۷ ماه پیش برای دیدار با خانواده اش و پس از پنج سال تحصیل به ایران بازگشته و نه تنها دانشگاه محل تحصیلش بلکه سناتور ایالت ماساچوست هم پیگیر پرونده‌اش است اما هنوز نتوانسته ویزای ورود به آمریکا دریافت کند؛ اگر چه که او در این سه سال با استاد راهنمای خود در آمریکا در ارتباط بوده و همچنان امیدوار است که بتواند برای دفاع از مدرک دکترایش به آمریکا بازگردد:
«من تقریباً برای دفاع از مدرک دکتری آماده می‌شدم، قصدم این بود که پیش از دفاع برای سفری به ایران بروم که اگر پس از آن وارد بازار کار شدم، احتمالاً فرصت برای مرخصی کمتر است و شاید شرایط دانشجویی نباشد، بعد از پنج سال که اعضای خانواده را ندیده بودم به ایران بیایم. هدفم این بود که یکی دو ماهی باشم و باز گردم که حال این طور شد»
بیش از پنج سال پیش دولت آمریکا از تصمیماتی تازه در قبال دانشجویان ایرانی خبر داد. در آن زمان هیلاری کلینتون که وزیر امور خارجه آمریکا بود در یک پیام ویدیویی، با اشاره به تغییراتی که برای ویزای دانشجویان ایرانی ایجاد شده گفت که آنها از این پس می توانند به جای یک ویزای سه ماهه،ویزایی دو ساله که قابلیت چند بار ورود به خاک آمریکا دارد را دریافت کنند.
وزیر خارجه وقت آمریکا این تصمیم را در راستای تمایل این کشور به داشتن گفتمان بیشتر با کسانی خواند که آینده ایران را شکل می‌دهند.
اما این تصمیم دولت آمریکا، گویا مشکل دانشجویان ایرانی را بر طرف نکرد. چرا که در کنار دانشجویانی که در شهرهای آنکارا، ایروان، بیروت یا دبی به سفارت‌های آمریکا رفته و درخواست ویزا کرده و هنوز منتظرند، گروه دیگری نیز از بیم آنکه نتوانند در پی سفر به ایران بار دیگر ویزا دریافت کنند سال‌هاست که در آمریکا مانده و خود را از سفر به کشورشان محروم کرده‌اند.
رامبد، یک هنرمند جوان ایرانی ساکن شیکاگو است که چهار سال است به دلیل این نگرانی به ایران سفر نکرده است:
«دقیقاً نمی‌دانم در ایران چه اتفاقی می‌افتد اما می‌شنوم که همه چیز در حال تغییر است. با وجود اینکه هر روز اسکایپ و وایبر و تلگرام می‌کنم و لفظاً می‌دانم چه اتفاقی می‌افتد اما لمس کردن حس دیگری است. مثلاً یکی از اعضای خانواده فوت می‌کند و ابراز احساسات تو نسبت به این فوت یا مرگ کمی سورئال است و هیچ حس مشخصی از این موضوع وجود ندارد. برای اینکه شما فقط خبر را شنیدید. من پارسال این را تجربه کردم و احساساتم اصلاً طبیعی نبود.»
این در حالی است که وقتی پنج سال پیش وزیر خارجه آمریکا از تسهیل وضعیت ویزای دانشجویان ایرانی سخن گفته بود، یکی از دلایل اعطای ویزای چند بار ورود را دادن امکان سفر به ایران برای دیدار با خانواده، کارآموزی و سفر به خارج از آمریکا عنوان کرده بود.
سیامک آرام که مسئول انجمن فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف در واشینگتن است می‌گوید این امید وجود داشت که با تحرکات دیپلماتیک اخیر بین ایران و آمریکا و خصوصاً دستیابی به توافق هسته‌ای، این وضعیت دانشجویان بهبود یابد، اما آن طور که او از موارد متعدد چالش‌های دانشجویان می‌گوید این وضعیت نه تنها بهبود نیافته بلکه بدتر هم شده است.
«یک دلیل این است که حساسیت افکار عمومی به دلیل برجام و اتفاقاتی که نوید تحولات در روابط بین‌الملل را می‌داد، زیاد شد. یک بخش این است که مردم و بدنه دانشگاهی این مسئله را دقیق‌تر دنبال می‌کنند. یک بخش هم این است که واقعاً این اتفاق در حال رخ دادن است.
اخیراً ما یک گردهمایی دو سالانه فارغ التحصیلان شریف در منطقه واشینگتن دی سی را داشتیم و نزدیک به ۳۰۰ نفر یا ویزا نگرفتند یا آنقدر تأخیر در صدور ویزا انجام شد که نتوانستند در این گردهمایی شرکت کنند.
سابقه نداشته است که این میزان نخبه یا فارغ التحصیل و دانشگاهی آن هم از دانشگاه شریف که تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلانش در امریکا مشغول به تحصیل هستند و سابقه روشنی دارند با این موضوع مواجه شوند. این بی‌سابقه است.»
وزارت خارجه آمریکا، در واکنش به این گزارش‌ها درباره مشکلات دانشجویان ایرانی به رادیوفردا گفته است «سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌هایش برای رسیدگی به درخواست ویزاهای دانشجویی اولویت قائل هستند» اما تأکید کرده که «سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها باید پیش از صدور ویزاهای تحصیلی مطمئن شوند که متقاضیان از نظر امنیتی تهدیدی علیه آمریکا نیستند».
وزارت خارجه آمریکا همچنین در این پاسخ افزوده است که دانشجویان هم اکنون «می‌توانند ۱۲۰ روز زودتر از آغاز تحصیلات‌شان ویزا دریافت کنند» و از متقاضیان خواسته است تا هر چه زودتر برای این موضوع اقدام کنند.
